Στο …κυνήγι του Βουκεφάλα

με το DNΑ των απογόνων του!

Στο… κυνήγι του Βουκεφάλα βρίσκονται Έλληνες επιστήμονες! Θέλουν να φτάσουν στο σύντροφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ξεκλειδώνοντας το DNΑ των απογόνων του. Πυξίδα στην προσπάθειά τους έχουν δυο αυτόχθονες φυλές ίππων, οι οποίες έχουν αναπτυχθεί από αρχαιοτάτων χρόνων: της Θεσσαλίας και της Πίνδου, που  καταγράφηκαν στο νομό Τρικάλων από ερευνητική ομάδα του Τομέα Ζωικής Παραγωγής του Τμήματος Γεωπονίας ΑΠΘ, με χρηματοδότηση προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), του Υπουργείου Γεωργίας και της Φιλίππου Ενώσεως Ελλάδος.

Κατά την καταγραφή των ίππων λαμβάνονταν υπόψη τα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά τους, βάσει των οποίων γινόταν η ταυτοποίησή τους κατά φυλή και στη συνέχεια η καταχώρισή τους στα αρχεία της Διεύθυνσης Ζωικής Παραγωγής του Υπουργείου Γεωργίας, με όλα τα στοιχεία τους σε ατομικά δελτία. Μάλιστα, οι ιδιοκτήτες των ίππων έχουν εφοδιασθεί με αντίγραφο του δελτίου καταγραφής.

Όπως ανέφερε ο ομότιμος καθηγητής στο ΑΠΘ, κ. Απόστολος Ζαφράκας, “στο εργαστήριό μας και σε εργαστήριο του Kεντάκι των ΗΠΑ, με την ειδική μέθοδο εξέτασης του DNA της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (Polymerase Chain Reaction, PCR), διερευνάται η προέλευση των φυλών, η γενετική σύστασή τους και οι αποκλίσεις μεταξύ των φυλών χρησιμοποιώντας το τυχαία ενισχυμένο πολύμορφο DNA (Random Amplified Polymorphic DNA, RAPDs)”.
Πάντως, σύμφωνα με τον ίδιο, η παρουσία των δυο αυτών φυλών ίππων στην περιοχή των Τρικάλων είναι γνωστή από την αρχαιότητα, σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς. Στην Ιλιάδα του Ομήρου αναφέρεται ότι από την Τρίκκη, την Ιθώμη και την Οιχαλία, πολλοί άνδρες, με επικεφαλείς τους γιους του Ασκληπιού Ποδαλείριο και Μαχάονα, έλαβαν μέρος στην εκστρατεία προς την Τροία και φυσικά με άλογα έφθασαν στην Αυλίδα, από όπου ξεκίνησαν με τα πλοία για την Τροία.

Κατά τους βυζαντινούς χρόνους πολλοί συγγραφείς αναφέρουν ότι οι θεσσαλικές πεδιάδες και τα γύρω βουνά ήταν τα πλέον κατάλληλα για την εκτροφή ίππων.
Η Άννα Κομνηνή αναφέρει ότι ιππείς του στρατηγού Νικηφόρου Βρυεννίου ίππευαν άλογα από τη Θεσσαλία. Ακόμη και επαγγέλματα σχετικά με την ιπποτροφία αναφέρεται ότι ασκούνταν στη Θεσσαλία, όπως το επάγγελμα των σαγματοποιών και των κατασκευαστών αστράβης (αρχαίου αναπαυτικού σάγματος).

Φυλή της Θεσσαλίας

Η φυλή Θεσσαλίας είναι καθαρά πεδινή και αναπτύχθηκε στις πεδιάδες της Θεσσαλίας. Τα άλογα της φυλής Θεσσαλίας -αναφέρει ο κ. Ζαφράκας- από την αρχαιότητα ακόμη ήταν ξακουστά, επειδή ήταν προικισμένα με εξαιρετικές ιδιότητες.
Η Θεσσαλία ήταν η πιο φημισμένη περιοχή του αρχαίου κόσμου για την ιπποπαραγωγή και η παράδοση της ιπποφιλίας στο θεσσαλικό λαό διατηρείται μέχρι τις ημέρες μας.
Όπως είναι γνωστό, και ο Βουκεφάλας, το περίφημο άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ανήκε στη φυλή Θεσσαλίας.
Τα άλογα της φυλής, λόγω των εξαιρετικών ιδιοτήτων τους εξήχθησαν και εξαπλώθηκαν σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Αρχαίας Ελλάδας και ιδιαίτερα στη Μακεδονία, τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο.
Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, μάλιστα, αναφέρεται ότι λαοί βόρεια του Δούναβη εισήγαν άλογα της φυλής Θεσσαλίας για τη βελτίωση των δικών τους αλόγων με διασταύρωση, επειδή γνώριζαν, εκτιμούσαν και θαύμαζαν τις ικανότητες των αλόγων της Θεσσαλικής Φυλής.
Η φυλή διατηρήθηκε σε υψηλό επίπεδο επί αιώνες και έπαιζε σημαντικότατο ρόλο στην εθνική και ιδιαίτερα στην αγροτική οικονομία.

Όσον αφορά στα χαρακτηριστικά τους, τα άλογα είναι μικρόσωμα, με αρμονική σωματική διάπλαση και ευγενικό χαρακτήρα. Το ανάστημά τους είναι γύρω στο 1,35 μ. και ο χρωματισμός ορφνός, ερυθρός ή φαιός. Η κεφαλή τους έχει ευθεία κατατομή, ο τράχηλος είναι καλά προσαρμοσμένος στον κορμό και αρκετά πλατύς, τα ισχία είναι επικλινή, η ουρά σε κανονική θέση, τα άκρα σχετικά λεπτά, αλλά ισχυρά και οι κανόνες των άκρων βραχείς.
Σύμφωνα με την καταγραφή που έγινε από το συνεργείο στο Ν. Τρικάλων, με επικεφαλής τον κ. Ζαφράκα, έχουν ταξινομηθεί 141 άλογα της φυλής Θεσσαλίας. Από αυτά μόνο 48 ανήκουν φαινοτυπικώς στη φυλή αυτή, 34 θηλυκά και 14 αρσενικά. Από τα τελευταία μόνον τέσσερα είναι επιβήτορες, ενώ τα υπόλοιπα είναι ευνουχισμένα.

Φυλή Πίνδου

Η φυλή Πίνδου είναι ορεινή και αναπτύχθηκε στον όγκο της Πίνδου, κυρίως στα τμήματα της οροσειράς που καλύπτουν μέρος της Ηπείρου και Θεσσαλίας. Το άλογο της φυλής Πίνδου είναι το πιο αντιπροσωπευτικό από τα μικρόσωμα ελληνικά άλογα ορεινού τύπου.
Τα άλογα διατηρούνταν από τους κτηνοτρόφους σε μεγάλα κοπάδια στις βοσκές και ήταν χρησιμότατα, λόγω της εξαιρετικής ορειβατικής τους ικανότητας, της αντοχής τους στους κόπους και τις αντιξοότητες του περιβάλλοντος και της ολιγάρκειάς τους στη διατροφή.
Οι φοράδες της φυλής, επισημαίνει ο κ. Ζαφράκας, χρησιμοποιούνταν με μεγάλη επιτυχία και απόδοση στην ημιονοπαραγωγή.
Λόγω των παραπάνω χρήσιμων ιδιοτήτων τους διατηρούνται από τους προβατοτρόφους και σήμερα στα θερινά βοσκοτόπια και έτσι έχει μείνει αραιά ένας αριθμός καθαρόαιμων ίππων στις περιοχές της Πίνδου. Είναι μικρόσωμα άλογα με ανάστημα 1,15 – 1,25 μ.

Σύμφωνα με την καταγραφή που έγινε στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχετικού προγράμματος, έχουν ταξινομηθεί 61 άλογα που ανήκουν στη φυλή Πίνδου και με την ολοκλήρωση της εργαστηριακής εξέτασης του DNA, θα διαπιστωθεί πόσα από αυτά είναι καθαρόαιμα. Φαινοτυπικώς, πάντως, 13 ανήκουν στη φυλή αυτή, 11 θηλυκά και 2 αρσενικά ευνουχισμένα.
Τα άλογα της πεδινής φυλής Θεσσαλίας, διατρέφονταν στον εύφορο κάμπο, προσφέροντας στους κατοίκους την πιστή φιλία και εργασία τους, ενώ στα ορεινά τα άλογα της φυλής Πίνδου με την ορειβατική τους ικανότητα αποτελούσαν πολυτιμότατα μεταφορικά μέσα ως υποζύγια στις καταπράσινες πλαγιές των θεσσαλικών βουνών.
Παράλληλα, τα άλογα αυτά ήταν απαραίτητα στο στρατό ως όπλα του ιππικού και για τις μεταφορές προσωπικού και εφοδίων και ακόμη για τις τηλεπικοινωνίες.
Με την εξάπλωση των μηχανοκίνητων μέσων συγκοινωνίας και την εκμηχάνιση της Γεωργίας κατά τη δεκαετία του ΄70, το άλογο αντικαταστάθηκε από τη μηχανή ταχύτατα. Πάντως σύμφωνα με τον κ. Ζαφράκα, συνεχίζονται οι προσπάθειες διάσωσης των φυλών αυτών όπως και των άλλων τεσσάρων αυτοχθόνων ελληνικών φυλών.