Οι παρεμβάσεις του ανθρώπου που επηρέασαν τον Αμβρακικό το τελευταίο αιώνα είναι πολλές και σε διάφορες κατευθύνσεις. Έτσι έγιναν μεγάλα έργα, όπως φράγματα στους 2 βασικούς ποταμούς, αποστραγγιστικά κανάλια και τάφροι, το λιμάνι της Πρέβεζας στην είσοδο του κόλπου κ.α. Επίσης ο Αμβρακικός δέχτηκε μεγάλη επιβάρυνση από τους χημικούς, βιολογικούς και άλλους ρύπους που οφείλονται στην αύξηση της ανθρωπογενούς δραστηριότητας, όπως η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, ο δευτερογενής τομέας, αλλά και η αύξηση του αστικού πληθυσμού στη λεκάνη απορροής του.
Η άποψη που έχει επικρατήσει είναι ότι μεγάλο πρόβλημα στον Αμβρακικό είναι η περιορισμένη ανανέωση των νερών του. Έτσι έχουν ακουστεί και προτάσεις από διάφορους να γίνουν επιπλέον ανοίγματα ώστε να ανανεώνονται τα νερά και να λυθεί το πρόβλημα. Η άποψη αυτή παραγνωρίζει το γεγονός ότι από βιολογικής πλευράς ο Αμβρακικός δεν θεωρείται κόλπος αλλά μια μεγάλη λιμνοθάλασσα που περικλείει άλλες μικρότερες. Σε αυτό συντελούσε το στενό και σχετικό ρηχό (4 μ. περίπου) άνοιγμα προς το Ιόνιο πέλαγος. Για αυτό και το αλμυρό νερό της ανοικτής θάλασσας δεν μπορούσε να εισχωρήσει ελεύθερα στον Αμβρακικό αλλά μόνο μετά από ανάμειξη, οπότε και γινόταν υφάλμυρο. Είναι, ίσως, ένα από τα σημεία κλειδιά που δημιούργησαν τον τεράστιο πλούτο σε ζωή του Αμβρακικού, όπως τουλάχιστον τον γνώρισαν οι παλιότεροι.
Το άνοιγμα του δίαυλου ναυσιπλοΐας τώρα επιτρέπει την έξοδο των υφάλμυρων νερών από το επιφανειακό στρώμα (>7 μέτρα), ενώ στο βάθος του το αλμυρό θαλάσσιο νερό εισέρχεται απρόσκοπτα στον Αμβρακικό. Έτσι τα τελευταία 30 χρόνια που υπάρχουν μετρήσεις παρατηρείται μια συνεχής αύξηση της αλατότητας των νερών του Αμβρακικού. Επειδή το αλμυρό νερό είναι βαρύτερο, δημιουργείται μια στρωμάτωση και ο εφοδιασμός του βαθιών νερών δυσχεραίνεται με αποτέλεσμα να εμφανίζονται υποξικά (ανεπαρκές οξυγόνο για τη ζωή) ή και ανοξικά φαινόμενα (πλήρης απουσία οξυγόνου). Δημιουργούνται, λοιπόν, αφιλόξενες ζώνες μειώνεται ο ζωτικός χώρος και δυσκολεύουν οι συνθήκες για τα μεγάλα ψάρια και για τα ψάρια του βυθού.
Γνωρίζαμε, ήδη, ότι ο Αμβρακικός είναι ένα πολύ ευαίσθητο οικοσύστημα. Το έργο που παρουσιάστηκε στη ημερίδα απέδειξε ότι είναι και ιδιαίτερο πολύπλοκο. Και για να σχεδιάσουμε αποτελεσματικά την προστασία του θα πρέπει να έχουμε γνώση όλων των παραγόντων που αλληλεπιδρούν. Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο έργο κατέγραψαν το φαινόμενο της ανοξίας και των επιπτώσεών του αλλά απέφυγαν να προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο, την υποβολή προτάσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Αν θεωρούν ότι η διάρκεια του έργου ήταν σύντομη για τη σημασία και την πολυπλοκότητα του οικοσυστήματος του Αμβρακικού θα πρέπει να συνεχίσουν με κάθε τρόπο την έρευνα και να καταλήξουν σε προτεινόμενες λύσεις.
Τέλος, τονίστηκε ιδιαίτερα από τους καθηγητές η σημαντική συμβολή και ο ενθουσιασμός των νέων ερευνητών στις εργασίες αλλά και η μεγάλη φυγή εκατοντάδων χιλιάδων νέων ανθρώπων και δεκάδων χιλιάδων νέων διδακτόρων από τη χώρα μας. Θα μου επιτραπεί ο παραλληλισμός ότι όπως δημιουργήσαμε στον Αμβρακικό ένα ανοξικό περιβάλλον για τα ψάρια, δημιουργήσαμε και στη χώρα μας ένα ανοξικό περιβάλλον για τους νέους. Οφείλουμε να εργαστούμε σκληρά για την εξυγίανση αυτού του περιβάλλοντος.
Τάσος Γάτσιος
Πρόεδρος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου
Παράρτημα Ηπείρου-Νήσων