H Μεσόγειος είναι μία ιδιαίτερη κλιματική «περίπτωση» με πολλούς κινδύνους

Η Μεσόγειος είναι μία ημίκλειστη θάλασσα που μοναδική της σύνδεση με τους ωκεανούς είναι από το στενό του Γιβραλτάρ με τον Ατλαντικό. Με αμελητέα επιρροή συνδέεται και με τη διώρυγα του Σουέζ, με την Ερυθρά Θάλασσα και με τον Ινδικό Ωκεανό.

Εξ αιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, έχει αυξηθεί η θερμοκρασία της Μεσογείου, καθώς επίσης και η αλατότητα, ενώ είχε υποστεί ταχύτατες αλλαγές τον προηγούμενο αιώνα. Η αλλαγή των υδάτων της ολοκληρώνεται σε διάστημα που μπορεί να φτάσει και ξεπεράσει το έναν αιώνα, ενώ ανταποκρίνεται ταχύτατα στην αύξηση της θερμοκρασίας της γης, αλλά και από τις ατμοσφαιρικές δυνάμεις, ακριβώς επειδή έχει ελάχιστη επαφή με τους παγωμένους ωκεανούς. Αντίθετα, η θέση της ανάμεσα στην πολύ θερμή Αφρική και την ψυχρή Ευρώπη, καθιστά την περιοχή της Μεσογείου, έναν ιδιαίτερο χώρο κλιματικών αλλαγών.

Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης, εάν φτάσει τους +2⁰C, σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή (μέσα του 19^ου αιώνα), θα είναι σχεδόν διπλάσια για την περιοχή της Μεσογείου. Σήμερα ήδη υπολογίζεται ότι θερμαίνεται 20% περισσότερο από τον υπόλοιπο πλανήτη, εξ αιτίας της γεωγραφικής της θέσης. Μάλιστα, η επίδραση της τροπικής ζώνης της Αφρικής είναι περισσότερο έντονη και αναμένεται σύντομα, ότι πολλές περιοχές της Ευρώπης που βρέχονται από τη Μεσόγειο, θα αποκτήσουν τροπικό κλίμα και τα γενικότερα χαρακτηριστικά της Βορείου Αφρικής.

Αυτό σημαίνει, σε συνδυασμό με τις ισχυρές αλλαγές που παρατηρούνται στο ανώτερο τροποσφαιρικό ρεύμα, ότι μπορεί να υπάρξουν συνολικά έως και 40% λιγότερες βροχοπτώσεις, κυρίως στην Ανατολική πλευρά της Μεσογείου. Πρόσφατες μελέτες σχετικά με τις ανώτερες ατμοσφαιρικές πιέσεις, δείχνουν ότι στο Δυτικό τμήμα της Μεσογείου, το κλίμα μπορεί να είναι αρκετά διαφορετικό. Τα κλιματικά σενάρια για ξηρασία, πυρκαγιές και καθίζηση του εδάφους στην λεκάνη της Μεσογείου της προηγούμενης δεκαετίας, αφορούσαν το 2100, όμως είναι προφανές ότι ήδη συμβαίνουν.

Η πιθανότητα ερημοποίησης πολλών περιοχών της Νότιας Ευρώπης, θα απαιτήσει συνολική αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου των κρατών, αφού η γεωργία, η κτηνοτροφία και ο τουρισμός θα επηρεαστούν άμεσα. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα (τραπεζικές και ασφαλιστικές εταιρίες) επίσης, θα δεχθεί έντονες πιέσεις, εξ αιτίας του πιστωτικού κινδύνου που διατρέχει από την κλιματική αλλαγή, δηλαδή την απαξίωση ενυπόθηκων ακινήτων που μπορεί να υποστούν ζημιές ή πλήρη καταστροφή. Οι ασφαλιστικές εταιρίες είναι πιθανό να μην αντέξουν σε ζήτηση αποζημιώσεων που αφορούν ευρύτερες καταστροφές. Σε αυτή την περίπτωση, τα κενά σε ρευστά διαθέσιμα των τραπεζών και των ασφαλιστικών, θα πρέπει να ενισχυθούν από δημόσια χρηματοδότηση, γεγονός που θα αυξήσει περισσότερο το χρέος των κρατών της Νότιας Ευρώπης.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σε συνεργασία με άλλους διεθνείς φορείς και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μελετά διαρκώς σενάρια πιστωτικού κινδύνου εξ αιτίας των κλιματικών κινδύνων και προσαρμόζει τις προβλέψεις της, με βάση τις αλλαγές στα κλιματικά σενάρια του IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change. Ωστόσο είναι προφανές ότι σήμερα προέχει η ευρεία χρηματοδότηση των χωρών της Νοτίου Ευρώπης, σε εξοπλισμούς και προετοιμασίες για τη δασοπροστασία και την μείωση των επιπτώσεων, που έχουν οι, μεγάλου μεγέθους, πυρκαγιές.

Σε μελέτη του European Forest Institute το 2009, δόθηκαν σαφείς επεξηγήσεις για τις αιτίες της πυρκαγιάς, οι οποίες προέρχονται κατά 95% από ανθρώπινες ενέργειες, της αναζωπύρωσης των πυρκαγιών που οφείλονται στο είδος των δέντρων που συνθέτουν τα δάση της Νότιας Ευρώπης, καθώς και την ανάγκη στρατηγικής παρέμβασης και προετοιμασίας, για την γρήγορη κατάσβεση και τον έλεγχο των πυρκαγιών. Η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και η φύτευση βραδύκαυστων δέντρων γύρω από τις αντιπυρικές ζώνες, είναι μία απαραίτητη διαχείριση των δασικών εκτάσεων. Ωστόσο, κρίσιμος παράγοντας είναι για την καταστολή των πυρκαγιών, ο γρήγορος εντοπισμός μίας εστίας πυρκαγιάς με τη χρήση της τεχνολογίας, καθώς και η άμεση παρέμβαση με εναέρια μέσα κατάσβεσης, τα οποία μεταφέρουν περισσότερο από 6 τόνους νερού.

Δυστυχώς, η χρηματοπιστωτική κρίση που έπληξε τις περιοχές της Νότιας Ευρώπης, δεν επέτρεψε στα κράτη να επενδύσουν σε τεχνολογίες και άλλα μέσα και πολιτικές δασοπροστασίας. Η υγειονομική κρίση ενέτεινε τα μακροοικονομικά προβλήματα των χωρών του νότου, άρα είναι απίθανο να βρουν τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους για τη διαχείριση των δασών, αν δεν προσφέρει έμπρακτη και ουσιαστική βοήθεια η Ένωση.

Είναι λοιπόν σήμερα, περισσότερο αναγκαία, η χρηματοδότηση πολιτικών δασοπροστασίας, συνολικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειμένου να μην χαθούν άλλες εκτάσεις δάσους, που αποτελούν ασπίδα για την κλιματική αλλαγή που απειλεί με μεγαλύτερη ένταση την περιοχή της λεκάνης της Μεσογείου. Μία τέτοια χρηματοδότηση, θα περιορίσει τις έντονες αλλαγές στο περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία των λαών του Νότου, οι οποίες θα μειώσουν σημαντικά και από όλες τις απόψεις, τις σφοδρότατες αλλαγές στο κλίμα της Μεσογείου.

Άλλωστε, αν τελικά οι τράπεζες της Ευρωζώνης του Νότου, οδηγηθούν σε μία νέα τραπεζική κρίση εξ αιτίας του πιστωτικού κινδύνου, που επηρεάζεται από τους κλιματικούς κινδύνους, ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης (ΕΜΕ) θα αναγκαστεί να τις αναδιαρθρώσει, γιατί αυτό θα είναι προς το δημόσιο συμφέρον και άρα οφείλει να το πράξει. Έτσι, η τραπεζική κρίση θα μπορούσε πιθανώς να αποφευχθεί, αν η Ευρωπαϊκή Ένωση, επενδύσει στην αποτροπή της περιβαλλοντικής κρίσης της περιοχής της Μεσογείου, άμεσα και συνολικά σε όλα τα κράτη που επηρεάζονται από αυτή.

Αλεξάνδρα Καμαργιάννη

www.epixeiro.gr

Πηγές

IPCC–Intergovernmental Panel on Climate Change, (2021), Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate
Tuel & Eltahir, (2020), Why Is the Mediterranean a Climate Change Hot Spot?
ΕΚΤ, (2020), Οδηγός όσον αφορά τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους.
European Forest Institute, (2009), Η ζωή μας με τις δασικές πυρκαγιές. Η άποψη της επιστήμης.
32^ο Συνέδριο Διεθνούς Ένωσης Κλιματολογίας, (2019).