Ο ορισμός του ολοκληρωμένου κυνηγετικού σκύλου

Η απόκτηση ενός πραγματικά άξιου και πετυχημένου κυνηγετικού συντρόφου δεν αποτελεί ένα τυχαίο γεγονός. Εξαρτάται απόλυτα από το συνδυασμό ποικίλων παραμέτρων που αφορούν μεταξύ άλλων στη σχέση κυνηγού-σκύλου, τη σωστή εκπαίδευση του ζώου και την επιλογή της κατάλληλης φυλής.

Ο κυνηγετικός σκύλος, έγραφε σε ένα βιβλίο του ο κλασικός δάσκαλος της κυνηγετικής τέχνης Karl Dietgel, είναι ένας αγαπημένος αχώριστος σύντροφος και ο απαραίτητος συνεργάτης του κυνηγού. “Είναι ο κυνηγός και ο σκύλος του…». Λέξεις που δεν πρέπει να αγνοήσει ποτέ ο κυνηγός εκείνος που επιδιώκει να έχει στο πλευρό του έναν άξιο και ολοκληρωμένο κυνηγετικό φίλο.
Σε καμία περίπτωση ο σκύλος δεν πρέπει να θεωρείται εργαλείο, αλλά ένας φίλος αγαπητός με ελεύθερη προσωπικότητα και πάντα χαρούμενος κι ευχαριστημένος με τη συμβίωση και τη συνεργασία με τους κυνηγούς, όπως ακριβώς ένας δικός τους άνθρωπος. Άλλωστε, ο πραγματικός κυνηγός βιώνει εντελώς διαφορετικά συναισθήματα όταν ο σκύλος του τον κοιτάζει χαρούμενα και περήφανα στα μάτια και αποζητά να εκτελέσει την εντολή του, απ’ ότι όταν σκύβει δουλικά το κεφάλι και σέρνεται φοβισμένα στα πόδια του. Όχι ότι δεν υπάρχουν βέβαια και ορισμένοι που χαίρονται να βλέπουν τους σκύλους τους να τους υπηρετούν δουλικά. Αλλά αυτοί είναι είτε σκλάβοι του εγωισμού τους ή οκνηροί και στερούνται της υπομονής, αλλά και της γνώσης που απαιτείται για να εκπαιδεύσουν οι ίδιοι σωστά ένα κυνηγετικό σκυλί. Επομένως, είναι βέβαιο ότι ποτέ δεν θα αποκτήσουν έναν πραγματικά πολύ καλό τετράποδο σύντροφο στο κυνήγι, ούτε θα μπορέσουν να κερδίσουν υψηλές διακρίσεις σε σοβαρές εξετάσεις ικανότητας κυνηγετικών σκύλων.

Ισότιμο μέλος της οικογένειας
Η καλύτερη και πιο ισορροπημένη σχέση ενός κυνηγού με το σκύλο του απαιτεί πάνω απ’ όλα αγάπη και φροντίδα. Να θυμάστε πάντα ότι οι σκύλοι που παίρνουν την αγάπη σας, σάς την επιστρέφουν δέκα φορές μεγαλύτερη με την αφοσίωση, την υπακοή τους, την εξυπνάδα και την αποδοτικότητά τους. Όσο περισσότερο χρόνο περνά ένας σκύλος μαζί σας τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη του να σας ικανοποιήσει.
Η αυθόρμητη εκούσια καλή σχέση μεταξύ του σκύλου και του κυνηγού είναι το Α και το Ω της επιτυχίας, τόσο στο κυνήγι όσο και στους αγώνες, και δημιουργείται μόνο όταν όλη η οικογένεια του κυνηγού –και προπαντός αυτός ο ίδιος- συμπεριφέρεται στο σκύλο από μικρό κουτάβι σαν να ήταν ένα αγαπημένο μέλος της. Κι ένα αγαπημένο πρόσωπο δεν το αφήνουμε δεμένο στην αυλή ή μέσα σε ένα, έστω κι ευρύχωρο κλουβί, αλλά το κρατάμε μέσα στο σπίτι και του δίνουμε εκεί τη θέση που του αξίζει. Κι εκεί μέσα στο σπίτι, στο οικείο περιβάλλον του, θα αρχίσει να μαθαίνει από μικρό κουτάβι, 10 εβδομάδων περίπου, να εκτελεί τα πρώτα βασικά παραγγέλματα της περαιτέρω εκπαίδευσής του.

Κανόνες και μυστικά της καλής εκπαίδευσης
Αποτελεί απαράβατο κανόνα για έναν κυνηγετικό σκύλο να μη βγει στον κυνηγότοπο είτε για να κυνηγήσει είτε για να διευρύνει την εκπαίδευσή του, αν προηγουμένως δεν έχει μάθει να εκτελεί άψογα κι ευχαρίστως τα βασικά παραγγέλματα πειθάρχησης του ζώου στον οδηγό του, όπως είναι η εκμάθηση του ονόματός του, το βάδισμα δεμένο σε ένα λεπτό λουρί δίπλα στον κύριό του και ο συγχρονισμός με το βηματισμό του, η άμεση υπακοή και συμμόρφωση στο παράγγελμα «κάτσε» κ.ά.
Όλα αυτά τα γυμνάσματα πειθάρχησης του σκύλου είναι απαραίτητα ώστε αργότερα στον κυνηγότοπο ούτε ο σκύλος να εκνευρίζεται με τους θυμούς του κυρίου του ούτε ο κυνηγός να στεναχωριέται για τις ξεροκεφαλιές του σκύλου του.

Η βασική εκπαίδευση ενός σκύλου απαιτεί γνώσεις, τις οποίες αν δεν έχετε οι ίδιοι, θα πρέπει να ζητήσετε τη βοήθεια ενός επαγγελματία εκπαιδευτή. Η διαδικασία της εκπαίδευσης είναι αυτή που θα σας εξασφαλίσει τον έλεγχο του ζώου και μια κοινή γλώσσα, ώστε να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει για να εφαρμόσει αυτά που του ζητάτε. Εκπαίδευση ενός σκύλου δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι το βάζετε να δουλεύει ασταμάτητα, ή το μαλώνετε, ή το χτυπάτε.

Ένα από τα μυστικά της καλής εκπαίδευσης που μπορεί να εγγυηθεί μια καλή και ισορροπημένη σχέση με το σκύλο σας, είναι η επικοινωνία χωρίς τη χρήση βίας και σκληρών μεθόδων εκμάθησης, που το πιθανότερο είναι να φέρουν αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιδιώκετε. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση ενός σκύλου προϋποθέτει υπομονή αλλά και σταθερότητα, σε συνδυασμό πάντα με τη χρήση των ηπιότερων μορφών διόρθωσης.
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για τα διάφορα παραγγέλματα εκτέλεσης ασκήσεων πειθάρχησης, να είναι οι σχεδόν διεθνώς χρησιμοποιούμενες, καθώς ο ήχος τους ανταποκρίνεται καλύτερα στην εκτέλεση του παραγγέλματος. Μπορείτε βεβαίως να χρησιμοποιείτε και αντίστοιχες ελληνικές, αλλά προσοχή: ή το ένα ή το άλλο.

Η κατάλληλη επιλογή
Η επιλογή πρέπει να γίνεται με πολύ μεγάλη περίσκεψη και πριν απ’ όλα είναι απαραίτητο ο κυνηγός να έχει εξασφαλίσει την πρόθυμη και σύμφωνη γνώμη όλων των μελών της οικογένειάς του. Επίσης, να έχουν όλοι συμφωνήσει για τη μόνιμη θέση της γωνιάς του σκύλου στο σπίτι και ο κυνηγός να σκεφτεί καλά ότι διαθέτει καθημερινά το χρόνο που απαιτείται για την περιποίηση, την εκπαίδευση και την προπόνηση ενός κυνηγετικού σκύλου, ο οποίος θα πρέπει να μπορεί να βγει ανά πάσα στιγμή στο κυνήγι με αξιώσεις.
Ο κυνηγός θα πρέπει να γνωρίζει ακόμα ποιο είδος θηράματος θα θηρεύει συχνότερα με το σκύλο του και σε τι είδους βιότοπο. Ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί ότι αν είχε τη δυνατότητα, θα επέλεγε άλλη ράτσα για το κυνήγι μέσα στο δάσος με μαλακό έδαφος, άλλη για τους αγρούς του κάμπου και άλλη πάνω στα πετρωτά βουνά;

Αργός και μεθοδικός ή γρήγορος και νευρικός;
Επίσης, ο κυνηγός πρέπει να λάβει υπόψη την ηλικία του, τις σωματικές του ικανότητες και την ιδιοσυγκρασία του και ανάλογα να διαλέξει μία ράτσα με αργό και μεθοδικό ψάξιμο ή γρήγορο και νευρικό.
Εξίσου σημαντικό ρόλο στην επιλογή της κατάλληλης φυλής παίζει και η πυκνότητα των θηραμάτων που υπάρχουν στους κυνηγότοπους, όπου προορίζεται να κυνηγήσει ο σκύλος, γιατί όσο καλά κι αν είναι εκπαιδευμένος διατηρεί πάντα τις χαρακτηριστικές ιδιότητες της ράτσας του. Για παράδειγμα, ένα παλαιού κλασικού τύπου Πόιντερ μπορεί με την κατάλληλη εκπαίδευση να πειθαρχεί στα παραγγέλματα του οδηγού του, αλλά ποτέ δεν θα πάψει να κινείται και να ερευνά γρήγορα, νευρικά και με εμπιστοσύνη στη δυνατή του μύτη, κάπως επιπόλαια, αφήνοντας έτσι πίσω του αρκετό θήραμα. Αντίθετα, ένα γερμανικό Μινστερλάντερ ή ένα γαλλικό Μπρακ, με το αρκετά βραδύτερο και πολύ μεθοδικότερο ψάξιμο, μπορεί να αργήσει λίγο, αλλά δεν θα αφήσει τίποτα πίσω του. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος για τον οποίο οι Άγγλοι, όταν μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο λιγόστεψε το θήραμα στη χώρα τους, δημιούργησαν έναν πιο αργό και μεθοδικό στο ψάξιμο τύπο Πόιντερ.

Όπως μάλιστα έχουν διαμορφωθεί σήμερα οι συνθήκες του περιβάλλοντος και στις προηγμένες χώρες, όπου έχουν προσαρμοστεί στην πραγματικότητα αυτή τόσο η προστασία και ανάπτυξη του θηράματος όσο και οι μέθοδοι του κυνηγίου, οι ράτσες των καθαρών ιχνηλατών-διωκτών δεν έχουν θέση στο πλευρό ενός σύγχρονου και οικολογικά σκεπτόμενου κυνηγού. Άλλωστε, όταν υπάρχει αρκετό θήραμα μέσα σε έναν κυνηγότοπο, ο καθαρός ιχνηλάτης-διώκτης δεν είναι σε θέση να κυνηγήσει αποτελεσματικά και μόνο ζημιά μπορεί να προξενήσει στην άγρια πανίδα, απογοητεύοντας τον κυνηγό, όταν θα πελαγοδρομεί μέσα στα αμέτρητα, διασταυρούμενα και συνεχώς δημιουργούμενα ίχνη.
Προκειμένου, λοιπόν, να έχουμε για οικολογικούς λόγους έναν καθαρό ιχνηλάτη να παρακολουθεί τα ίχνη δεμένος στο λουρί, παίρνουμε ένα κουτάβι από ράτσα φέρμας, το εκπαιδεύουμε κατάλληλα να κυνηγά υπό έλεγχο και το χρησιμοποιούμε για όλες τις δουλειές. Έχουμε δηλαδή έναν κυνηγετικά ολοκληρωμένο σκύλο, αυτόν που ονομάζουν οι Γερμανοί Gebrauchshund.

Ιχνηλάτες-διώκτες
Για την πενιχρή θηραματική πραγματικότητα της χώρας, την έλλειψη σύγχρονων μεθόδων προστασίας της άγριας πανίδας και τον πρωτόγονο τρόπο με τον οποίο κυνηγούν αρκετοί ακόμα, όλα τα είδη των σκύλων ακόμα και τα τσοπανόσκυλα που έχουν κάποιο ταλέντο να ψευτοφερμάρουν ή μαθαίνουν να ξεσηκώνουν σε απόσταση βολής του κυνηγετικού όπλου από το θήραμα, ή οι ιχνηλάτες που καταδιώκουν το θήραμα ελεύθερα και ανεξέλεγκτα, είναι «κατάλληλα». Μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι αυτοί οι ιχνηλάτες-διώκτες είναι για τη χώρα μας απαραίτητοι, αφού πρέπει, ψάχνοντας ελεύθερα, να διανύσουν πολλά χιλιόμετρα για να ανακαλύψουν ένα ίχνος λαγού.

Σκύλοι φέρμας
Εάν όμως ξεχάσουμε τη λυπηρή και αντιοικολογική αυτή κατάσταση που επικρατεί εδώ και λάβουμε μόνο υπόψη ότι τα συνήθη είδη των θηραμάτων που το κυνήγι τους διευκολύνεται σημαντικά όταν χρησιμοποιούμε κυνηγετικό σκυλί, είναι ο λαγός, η πεδινή και ορεινή πέρδικα, η μπεκάτσα, το ορτύκι και για ορισμένες περιπτώσεις, τα διάφορα υδρόβια πουλιά, καθώς και ο φασιανός, μέσα στις ρεζέρβες μας τα σκυλιά τα οποία θεωρούνται κατάλληλα για το κυνήγι των θηραμάτων αυτών σε όλες τις κυνηγετικά και οικολογικά αναπτυγμένες σήμερα χώρες, ανήκουν στις διάφορες ράτσες φέρμας της Αγγλίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, καθώς το Ουγγαρέζικο Βίζλα.
Τα σκυλιά που ανήκουν στις φυλές αυτές έχουν έμφυτο το ένστικτο της φέρμας, εκπαιδεύονται για να ιχνηλατούν ελεγχόμενα από τον κυνηγό, να ξεσηκώνουν τις πάπιες από το νερό και να απορτάρουν καλά. Επομένως, πρέπει να θεωρείται άσκοπη πολυτέλεια να ασχολείται κανείς με σπεσιαλίστες στο ξεσήκωμα ή το απορτάρισμα, όπως π.χ. είναι αντίστοιχα τα Σπρίνγκερ, τα Βάχτελχουντ κ.λπ. ή το Λάμπραντορ. Ένα ολοκληρωμένα εκπαιδευμένο σκυλί φέρμας επαρκεί για όλες τις δουλειές.

Οι ιδιαιτερότητες του κυνηγίου στην Ελλάδα
Από την άλλη πλευρά, η χώρα μας έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες τις οποίες δεν πρέπει να παραβλέπουν οι κυνηγοί κατά την επιλογή του κουταβιού. Το θερμό μας κλίμα ευνοεί την ανάπτυξη πολλών ειδών ζιζανίων -20 φορές περισσότερο από την Κεντρική Ευρώπη- μεταξύ των οποίων υπάρχει κι ένας αριθμός των οποίων οι σπόροι και βλαστοί μπλέκονται και κολλούν πάνω και μέσα στη γούνα των μακρύτριχων σκυλιών, δημιουργώντας τόσα προβλήματα ώστε να αναγκάζουν τον κυνηγό τους να τα κουρέψει, οπότε καταστρέφεται και η ομορφιά τους. Τα μακρύτριχα σκυλιά αντιμετωπίζουν πρόβλημα και από τη ζέστη.
Ακόμα, το μέγιστο ποσοστό των κυνηγότοπων μας βρίσκεται σε σκληρά, πετρώδη και βραχώδη εδάφη, όπου ένα βαρύ ή με πλατιά πέλματα σκυλί ταλαιπωρείται πολύ περισσότερο από ένα μάλλον μικρόσωμο, σπαθάτο και ελαφροπάτητο. Με την άποψη αυτή συμφωνούν και όλοι οι διεθνώς αναγνωρισμένοι θηραματολόγοι και κυνηγοί που κυνήγησαν στη χώρα μας, όπως π.χ. ο H. Behuke. Άλλωστε, και ο αυτόχθων κυνηγετικός μολοσσός της Μεσογείου, από τον οποίο λέγεται ότι προέρχεται το Πόιντερ, ήταν ένα σκυλί βραχύτριχο.
Με τη λογική αυτή θα ήταν συνετό να καταλήξετε στην επιλογή μιας βραχύτριχης ράτσας ή σκληρότριχης, αλλά στην τελευταία περίπτωση προτιμήστε καλύτερο τον τύπο με τη βραχύτριχη γούνα κι ενός μάλλον μεσαίου μεγέθους σπαθάτου κι όχι με φαρδιά πέλματα σκύλου.

Το Συριανό σκυλί
Αρκετοί υποστηρίζουν ότι μια καλή λύση για τον Έλληνα κυνηγό στον τόπο του θα μπορούσε να ήταν ένα «Συριανό» σκυλί. Πρόκειται για ένα σκύλο που πρέπει να προέρχεται από ελεύθερες ή πιθανόν και κάπως πιο μεθοδευμένες διασταυρώσεις (τις οποίες λέγεται ότι έκαναν προύχοντες μερακλήδες κυνηγοί της Σύρου), του ελληνικού Γκέκα, των διαφόρων ντόπιων λεγόμενων κυνηγόσκυλων άγνωστης προέλευσης και καταγωγής, αλλά οπωσδήποτε εγκλιματισμένων και προσαρμοσμένων απόλυτα στις δικές μας συνθήκες περιβάλλοντος, με τα Πόιντερ και Κούρτσχααρ, τα οποία έφεραν στο νησί οι καραβοκύρηδες κυνηγοί.
Υπάρχουν δύο τύπου Συριανού, οι οποίοι θα πρέπει να ήταν σταθεροποιημένοι, καθώς οι απόγονοι των σκυλιών αυτών δεν παρουσίαζαν αξιόλογες διασπάσεις ούτε προς το φαινότυπο ούτε προς το χρωματισμό. Εξωτερικά και οι δύο αυτοί τύποι παρουσίαζαν τη σωματική εικόνα ενός μεσαίου μεγέθους σπαθάτου Κούρτσχααρ (τους έκοβαν την ουρά), σε χρωματισμό ενός περισσότερου ανοιχτόχρωμου Κούρτσχααρ ή σε χρώμα κανελί.
Το Συριανό είναι ένα κυνηγετικό σκυλί απόλυτα εγκλιματισμένο στις συνθήκες των δικών μας κυνηγοβιότοπων, πολύ ανθεκτικό στη ζέστη και στο πετρώδες έδαφος, ήρεμο, αλλά και αριστοκρατικό στο ψάξιμο, υπάκουο, ακούραστο, με καλή μύτη, σταθερή φέρμα και πολύ καλό απόρτ.

Η επιλογή των γεννητόρων και ο έλεγχος του κουταβιού
Για να διαλέξει λοιπόν ο κυνηγός το σωστό γι’ αυτόν και τις απαιτήσεις του σκυλί, δεν αρκεί μόνο η κατάλληλη επιλογή της ράτσας, αλλά εφόσον έχει τη δυνατότητα και η πολύ προσεκτική επιλογή του κατάλληλου ατόμου. Και δυστυχώς, δεν μπορεί ο κυνηγός να στηριχθεί απόλυτα μόνο στο γενεαλογικό δέντρο του κουταβιού και να το πάρει με κλειστά μάτια, μόνο και μόνο επειδή το κουτάβι έχει σπουδαίο αίμα, όπως συνηθίζεται να λέγεται.
Βέβαια, τα προσόντα των γεννητόρων και των άλλων προγόνων που αναφέρονται στο γενεαλογικό μητρώο του κουταβιού αποτελούν μια πάρα πολύ σοβαρή ένδειξη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι όλα τα κουτάβια μιας γέννας θα πρέπει οπωσδήποτε να έχουν κληρονομήσει τα χαρίσματα των γεννητόρων τους. Μπορεί μάλιστα να έχουν «κρυφά» σωματικά ή άλλα ελαττώματα, τα οποία δεν είχαν οι γονείς τους.
Πόσες φορές καθαρόαιμοι και με εξαιρετικό γενεαλογικό δέντρο γεννήτορες είχαν γέννες με ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο ποσοστό ελαττωματικών κουταβιών;

Η εικόνα του κουταβιού
Γι’ αυτό ο κυνηγός που επιθυμεί να αποκτήσει ένα από κάθε πλευρά άψογο κουτάβι οφείλει προηγουμένως να το δει ο ίδιος, να το περιεργασθεί προσεκτικά και να προσέξει πολύ τη στάση του, τις αναλογίες του σώματός του και τη γενική εξωτερική σωματική του εικόνα, η οποία πρέπει να πλησιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο προς αυτή του πρότυπου ατόμου της φυλής του. Τα δάχτυλα των ποδιών πρέπει να είναι σφιχτά κλειστά και τα πέλματα περισσότερο στρογγυλεμένα παρά μακρουλά. Πρέπει να προσεχτεί η θέση των σαγονιών του, να μην έχει ούτε προγναθισμό, ούτε υπογναθισμό, ούτε λαβιδοντία. Επίσης, το κουτάβι πρέπει να δείχνει σπαθάτο και να είναι ανήσυχο, διερευνητικό, ως άτακτο και ζωηρό. Η μύτη του να είναι υγρή, τα μάτια του καθαρά, τα ρουθούνια του ανοιχτά.
Οι παλιοί κυνηγοί έδιναν μεγάλη προσοχή και στον ουρανίσκο του κουταβιού, ο οποίος πρέπει να είναι σκουρόχρωμος ως μαύρος, όπως και το γυμνό της μύτης να είναι μαύρο και σκουρόχρωμο, χωρίς ανοιχτόχρωμες κηλίδες. Και μην ξεχάσετε να προτιμήσετε το κουτάβι που θα σας πλησιάσει πρώτο.

“Είναι ο κυνηγός και ο σκύλος του…”
Ο κυνηγός που θα διαλέξει ένα κουτάβι που θα έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει, αν εκπαιδευτεί σωστά, ένα κυνηγετικά ολοκληρωμένο σκυλί και να μπορεί μεταξύ άλλων να παίρνει με αξιώσεις μέρος σε σοβαρές εξετάσεις κυνηγετικών σκύλων, δεν είναι αυτός που θέλει ένα σκυλί χωρίς δική του προσωπικότητα και που αλλάζει αδιάφορα τα σκυλιά σαν τα πουκάμισα. Είναι εκείνος που θα έχει το σκύλο του σαν ένα αγαπημένο και ισότιμο μέλος της οικογένειάς του. Και αυτός ο κυνηγός δεν μπορεί να πάρει ένα έτοιμο σκυλί, αλλά μόνο ένα μικρό κουτάβι από τη φωλιά της μάνας του, το οποίο θα διαλέξει μόνος του και θα το αναθρέψει σωστά με αγάπη και πάρα πολλή υπομονή.