Συνείδηση: Το κατεξοχήν πρόβλημα του ανθρώπου

Το πρόβλημα της συνείδησης αποτελεί ίσως το κατεξοχήν πρόβλημα του ανθρώπου. Οι κρίσεις της έρχονται σε αντίθεση με την επιδιωκόμενη αυτονομία του σύγχρονου ανθρώπου. Οι πάσης φύσεως έλεγχοι (συνειδησιακοί, οικογενειακοί, κοινωνικοί κ.τ.λ.) ακόμα και όταν αποβαίνουν για το καλό του ελεγχόμενου, προκαλούν ένταση και δυσφορία στις σχέσεις τους. Με πόση αγωνία και φόβο προσπαθεί να αποφύγει, για παράδειγμα, τον έλεγχο ο λαθροθήρας και πώς πειθήνια τον δέχεται ο κυνηγός!

Ετοιμολογικά η λέξη συνείδηση είναι παράγωγη από το αρχαίο σύνοιδα (=γνωρίζω καλά). Συνείδηση σημαίνει, στην καθαρά γλωσσική της καθημερινή χρήση, ακριβής γνώση ενός αντικειμένου. Έχω συνείδηση της ευθύνης μου: “γνωρίζω καλά την ευθύνη μου”. Σημαίνει επίσης και “μετοχή εις τη γνώση τινός πράγματος”. Ως γνωρίζουσα καλά, η συνείδηση των πραγμάτων, κυρίως των δικών μας ενεργειών, αποφαίνεται περί αυτών. Ανήκει σε όλους τους ανθρώπους, εφόσον ο Θεός “εποίησε εξ ενός αίματος παν έθνος ανθρώπων” (πραξ. 17,26). Έτσι “συνείδηση είναι η είδηση, η γνώση του ηθικού νόμου την οποία έχει η ψυχή διακρίνουσα τις πράξεις σε αγαθές και κακές και αδεκάστως κρίνουσα το ποιόν αυτών και κατακρίνουσα μεν τις κακές, εγκρίνουσα δε τις αγαθές. Τη συνείδηση η ψυχή έχει έμφυτη, έχει δηλονότι η ψυχή έμφυτη τη δύναμη του ειδέναι, τι δίκαιον, τι άδικον, τι αγαθόν, τι κακόν, τι αληθές, τι ψευδές”.

Η ανθρώπινη ιδιότητα
Εδώ, λοιπόν, μαρτυρείται η υπεροχή του ανθρώπου έναντι παντός δημιουργήματος. Δεν έχει μόνο ελευθερία επιλογής μεταξύ καλού και κακού, αλλά και οδηγό ο οποίος αξιολογεί την πορεία του. Η λειτουργία της συνειδήσεως είναι άγνωστη στη φύση η οποία στηρίζεται στους νόμους της, ενώ στον άνθρωπο είναι έκδηλη η παρουσία της από τις τύψεις και τους ελέγχους που ασκεί, ιδιαίτερα μετά από κάθε “κακή” πράξη. Οι τύψεις συνειδότος πολλές φορές γίνονται ανυπόφορες και δεν παύουν μέχρι η μετάνοια, ως αλλαγή τρόπου σκέψης και ενεργειών, απαλείψει αυτές. Ένας φίλος μου, μου εκμυστηρεύτηκε το εξής: είχα πάει για τσίχλες σε απογευματινό καρτέρι και αφού σουρούπωσε αρκετά άφησα το όπλο στο αυτοκίνητο και κάθισα μήπως δω καμιά μπεκάτσα. Αν και χωρίς όπλο, παρ’ όλο που ήμουν μόνος, δεν ένιωθα καλά. Κάτι με ενοχλούσε συνεχώς μέσα μου και ήταν σαν να έλεγε: “Τι θέλεις εσύ εδώ; Τι δουλειά έχεις εδώ; Οι τσίχλες τέλειωσαν, τώρα τι περιμένεις;”. Ε, δεν άντεξα κι έφυγα, παρ’ όλο που στο ίδιο σημείο στεκόμουν πριν ένα τέταρτο και με το όπλο!

Ο προσωπικός μας κριτής
Μια υγιής συνείδηση μπορεί εύκολα να διακρίνει αγαθές και πονηρές πράξεις και να προτρέπει μεν στις αγαθές και να αποτρέπει δε από τις πονηρές. Η υγεία μιας συνείδησης χαρακτηρίζεται όχι μόνο από τις κρίσεις της, μα και από τη γνώση του περιβάλλοντος την οποία έχει. Όσο καλύτερα δηλαδή θα γνωρίζει το περιβάλλον και θα αντιλαμβάνεται αυτό, τόσο ορθότερα θα αξιολογεί την πορεία του ανθρώπου. Η συνείδηση, παραδείγματος χάριν, του παραδοσιακού λαγοκυνηγού επιβραβεύει και επιχαίρει αυτόν για κάθε λαγό που χτυπά με αυτόν τον τρόπο, με τους ιχνηλάτες του δηλαδή. Αντίθετα επαναστατεί, ακόμα και στο άκουσμα ότι κάποιος κυνηγάει νύχτα και με αθέμιτα μέσα.

Μία και μοναδική
Ως ηθικός νόμος, η συνείδηση μέσα μας κι όσο περισσότερο διεισδύει στη γνώση της αλήθειας τόσο αντιλαμβάνεται την άμεση σχέση με τον Δημιουργό της. Η πορεία μιας συνείδησης δεν είναι αλάθητη, μα τείνει προς το αλάθητο μόνον όταν τροφοδοτείται από τον ίδιο της τον Δημιουργό και Θεό. Μια τέτοια συνείδηση αποτελεί το τιμόνι του ανθρώπου στην οδό της ορθοπραξίας και κρίνει τη διαγωγή του. Η συνείδηση δεν μπορεί να χωριστεί σε επιμέρους συνειδήσεις π.χ. κυνηγετική, θρησκευτική, πολιτική κ.τ.λ. Είναι μία και ο ρόλος της είναι να οδηγεί τον άνθρωπο στο καλό, αποτρέποντάς τον από το κακό. Έτσι ο κυνηγός που είναι και άνθρωπος της εκκλησίας και πολιτικός δεν έχει τρεις συνειδήσεις μα μία και αναλόγως των περιπτώσεων αποφαίνεται.

Κυνηγετική αυτοσυνειδησία
Οι συνειδήσεις των κυνηγών, αν και διάφορες, έχουν κοινό γνώρισμα την αποφυγή της λαθροθηρίας. Η αποπομπή τούτου του καρκινώματος συνιστά τη μία κυνηγετική αυτοσυνειδησία. Οι διάφορες συνειδήσεις των κυνηγών δεν συνιστούν οπωσδήποτε και αντίθεση, άλλωστε η μουσική αρμονία που συνοδεύει κάποιο τραγούδι δεν αποτελείται μόνο από ένα όργανο, μα από διάφορα και με διάφορους ήχους. Η ενότητα, λοιπόν, μέσα στη διαφορά είναι ο στόχος των Κυνηγετικών Οργανώσεων. Το ωφέλιμον του κυνηγίου είναι ωφέλιμον των κυνηγών. Η ομοσπονδιακή θηροφυλακή αποτελεί την προέκταση της δικής μας συνείδησης, αποστρεφόμενη του αθέμιτου και παράνομου κυνηγίου ως κακό και επιτρέπουσα το θεμιτό και νόμιμο ως καλό.

Ήσυχοι με τη συνείδησή μας
Η συνείδηση, όταν χαίρει άκρας υγείας, περιφρουρεί όχι μόνο τις πράξεις και ενέργειές μας μα πολύ περισσότερο επιστατεί, επικροτεί και επιβραβεύει το λόγο μας, τις σκέψεις. Η αλήθεια των λεγομένων μας συμμαρτυρείται από την ίδια συνείδηση. Πόσες φορές, ακόμα και στο παραμικρό ψεύδος, δεν νιώθουμε τη συνείδηση ως κατήγορο του εαυτού μας και πάλι πόσες φορές δεν τη νιώθουμε ως συνήγορο όταν διηγούμαστε ένα γεγονός χωρίς προσθέσεις και αφαιρέσεις. Η πιστοποίηση της αλήθειας των λεγομένων μας πρέπει να συμμαρτυρείται από την “ανεξάρτητη μαρτυρία μέσα μας” που είναι η συνείδηση. Η σχέση της με το λόγο είναι αξιολογική. Η ίδια αγωνίζεται δια της πίστεως να τροφοδοτείται από τον Θείο Λόγο και συγχρόνως να καθοδηγεί τον ανθρώπινο λόγο στην οδό της ορθοπραξίας, της αληθείας. Δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα στη ζωή, να έχουμε αρμονική σχέση με τη συνείδησή μας, ώστε σε κάθε σκέψη και ενέργειά μας να γνωρίζουμε και το ποιόν τους. Αυτή, λοιπόν, η αρμονία, παρά τις επιμέρους συνειδησιακές διαφοροποιήσεις ημών των κυνηγών, οδηγεί στη μια κυνηγετική αυτοσυνειδησία, στην οποία μετέχουν οι κυνηγοί, μα ουδέποτε οι λαθροκυνηγοί. Γι’ αυτούς το επόμενο άρθρο…