Τεχνικές και τρόποι βοήθειας ξαι στήριξης καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους
Οι ακραίες καιρικές συνθήκες που επικρατούν κυρίως τους χειμερινούς μήνες, αλλά και η έλλειψη τροφής που μπορεί να παρατηρηθεί σε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου, είναι καταστάσεις που πλήττουν έντονα την άγρια ζωή. Ωστόσο ο άνθρωπος, παρά την αρνητική του επίδραση στο φυσικό περιβάλλον, μπορεί να προσφέρει πολλά στην ενίσχυση των δοκιμαζόμενων πτηνών και ζώων.
Ο χειμώνας είναι μια δύσκολη περίοδος για όλη τη φύση και τους ζωντανούς οργανισμούς, η οποία όμως είναι αναγκαία για την ολοκλήρωση του ετήσιου κύκλου της αναγέννησης της ζωής. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που συμβαίνουν, όχι πάντα, αλλά χρονιές όπως ήταν και η φετινή, φέρνουν στα όριά τους τα διάφορα άγρια ζώα, με δυσάρεστα αποτελέσματα για τα πιο άτυχα ή πιο αδύναμα από αυτά.
Ο ρόλος του ανθρώπου
Η εμπλοκή του ανθρώπου στον κύκλο των φυσικών φαινομένων μέσω των δραστηριοτήτων του, θεωρείται από τους περισσότερους καθοριστικής σημασίας και πιθανόν να γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή με την πάροδο των ετών, μέσω των συχνότερων και μεγαλύτερης διάρκειας ακραίων καιρικών φαινομένων. Παρά την ενδεχόμενη αρνητική εμπλοκή του ανθρώπου στην ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων, μπορεί ο καθένας, δρώντας με ποικίλους τρόπους, να προσφέρει σημαντικά στα ζώα τα οποία κυρίως πλήττονται από αυτά.
Συλλογική και ατομική δράση
Πολλές Οργανώσεις όπως οικολογικές, ζωοφιλικές και κυνηγετικές αναλαμβάνουν δράσεις για να βοηθήσουν κυρίως τα πτηνά, που ταλαιπωρούνται από τις χειμωνιάτικες ακραίες συνθήκες, με συμπληρωματική παροχή τροφής, που είναι αναγκαία για τη συντήρηση ιδιαίτερα των αδύναμων και ταλαιπωρημένων από το κρύο ατόμων. Ωστόσο, υπάρχει η δυνατότητα και για τον καθένα να αναλάβει να βοηθήσει την άγρια πτηνοπανίδα, στο μέτρο που είναι δυνατόν, για τα είδη τα οποία συναντώνται και ζουν γύρω από το χώρο της κατοικίας του.
Παροχή συμπληρωματικής τροφής
Η παροχή συμπληρωματικής βοήθειας στα πτηνά που ζουν στις αυλές, τους κήπους ή τους αγρούς, γύρω από τις κατοικίες, ιδίως κατά την περίοδο του χειμώνα, είναι πολύ συνηθισμένη στις περισσότερες από τις ευρωπαϊκές χώρες κι έχει βρει εφαρμογή εδώ και πολλές δεκαετίες. Στην Ελλάδα, για διάφορους λόγους, μεταξύ των οποίων είναι και η χαμηλότερου βαθμού αστικοποίηση της ελληνικής υπαίθρου, γεγονός που δίνει φυσική τροφή στους πληθυσμούς των αγρίων πτηνών στα χωριά, η συνήθεια της παροχής συμπληρωματικής τροφής στα πουλιά που φιλοξενούνται κατά καιρούς στις αυλές, τους κήπους και τα πάρκα, δεν έχει βρει έως τώρα μεγάλη εφαρμογή. Το τελευταίο διάστημα όμως παρατηρούνται τάσεις που ίσως και να εντάσσονται στη μίμηση των συνηθειών των δυτικών χωρών. Εξοπλισμός για το τάισμα των πουλιών του κήπου ή τεχνητές φωλιές για τοποθέτηση στα δέντρα της αυλής έχουν κάνει την εμφάνισή τους στα καταστήματα ειδών ζώων (pet shops) της αγοράς.
Η ικανοποίηση της προσφοράς
Η βοήθεια αυτή προς τους άγριους πληθυσμούς μπορεί να ενισχύσει πολλά είδη πουλιών, από μικροπούλια όπως κοκκινολαίμηδες, παπαδίτσες, σουσουράδες κ.ά., έως και μεγαλύτερα είδη όπως οι τσίχλες, τα κοτσύφια και οι τσικλιτάρες. Δίνεται έτσι μια ικανοποίηση και ευχαρίστηση σε όσους αγαπούν τη φύση και την άγρια πανίδα, με το να παρατηρούν ακόμη και από το παράθυρο του σπιτιού τους, τα πουλιά να συγκεντρώνονται και να τρώνε την τροφή που τους παρέχεται ή να φωλιάζουν και να μεγαλώνουν τους νεοσσούς τους στις τεχνητές φωλιές που έχουν τοποθετηθεί στα δέντρα του κήπου.
Οάσεις οι αυλές και οι κήποι
Οι αυλές και οι κήποι των σπιτιών μπορούν στην πράξη να γίνουν οάσεις κατά τους δύσκολους χειμωνιάτικους μήνες, παρέχοντας στα πουλιά την απαιτούμενη ενέργεια που ψάχνουν αγωνιωδώς κατά την περίοδο αυτή και θα τους επιτρέψει να ξεπεράσουν υγιή το χειμώνα και να έχουν δυνάμεις για μια επιτυχημένη αναπαραγωγή την ερχόμενη άνοιξη. Σε περιόδους δύσκολων καιρικών φαινομένων μπορούν να συγκεντρωθούν στις αυλές και τους κήπους πολλά, ακόμη και σπάνια είδη, τα οποία ξεπερνούν τη φυσική δειλία τους λόγω της έντονης ανάγκης για τροφή. Παρ’ ότι βέβαια ο χειμώνας είναι η πιο δύσκολη περίοδος για τα πουλιά, ελλείψεις σε τροφή μπορούν να παρατηρηθούν σε όλες τις περιόδους του χρόνου. Παρέχοντας στα πουλιά τροφή όλη τη διάρκεια του χρόνου, έχουν περισσότερες ευκαιρίες να επιβιώσουν τόσο στις δυσμενείς συνθήκες του χειμώνα όσο και κατά τις έκτακτες περιόδους έλλειψης τροφής.
Ακολουθήστε ένα πρόγραμμα
Το φθινόπωρο και το χειμώνα η τροφή παρέχεται κατά κανόνα δύο φορές την ημέρα, το πρωί και το απόγευμα. Από τη στιγμή που θα προκύψει ένα πρόγραμμα ρουτίνας, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ώρες ταΐσματος, καλό είναι να διατηρείται σταθερό. Οι απαιτήσεις των πουλιών σε ενέργεια κατά το χειμώνα είναι υψηλές και πρέπει να χορηγούνται τροφές με πολλά λιπαρά, ώστε να διατηρούν τα ενεργειακά αποθέματα του σώματός τους σε ικανοποιητικά επίπεδα. Λόγω της φύσης των λιπαρών τροφών θα πρέπει να χορηγείται με επιμέλεια τροφή καλής ποιότητας και σε ποσότητες που καταναλώνονται κατά τη διάρκεια μιας ημέρας. Αυτής της κατηγορίας τροφές είναι τα καρύδια, λιγότερο ή περισσότερο τριμμένα και κατά τις πολύ κρύες μέρες μπορούν να χορηγούνται ακόμη και κομμάτια ωμού λίπους.
Προσοχή στο ψωμί
Κατά το καλοκαίρι πρέπει να προσφέρονται μόνο επιλεγμένες τροφές, καλής ποιότητας και πλούσιες σε πρωτεΐνες. Τέτοιες τροφές είναι οι ηλιόσποροι, οι σταφίδες, το αλεσμένο τυρί, φρούτα, όπως μήλα κομμένα στη μέση, μπανάνες και σταφύλια, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμη και τα έτοιμα μείγματα σπόρων του εμπορίου ή με κάποιες προφυλάξεις, μουσκεμένες τροφές για σκύλους και γάτες. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στη χορήγηση ψωμιού κατά την περίοδο αυτή διότι μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα αν τα πουλιά το μεταφέρουν και το ταΐσουν στους νεοσσούς τους.
Οι ιδανικές σπιτικές τροφές
Ιδανικές τροφές που υπάρχουν σε κάθε σπίτι και μπορούν να χορηγηθούν στα πουλιά είναι:
• Το λίπος, το οποίο εκτιμάται ιδιαίτερα από τις τσικλιτάρες και τις τσίχλες, κυρίως το χειμώνα. Πρέπει ωστόσο να είναι καλής ποιότητας ώστε να λαμβάνουν τα πουλιά την απαιτούμενη καλής ποιότητας ενέργεια.
• Το αλεσμένο τυρί προτιμάται από τους κοκκινολαίμηδες, τα κοτσύφια και τις κελαϊδότισχλες.
• Οι πατάτες, βρασμένες ή ψημένες και ανοιγμένες ή αλεσμένες, με προσθήκη λίπους, είναι επίσης ικανοποιητική τροφή ακόμη και για παρυδάτια είδη. Οι τηγανητές πατάτες σπανίως καταναλώνονται.
• Τα αποξηραμένα φρούτα, όπως οι σταφίδες, προτιμώνται ιδιαίτερα από τα κοτσύφια, τις κελαϊδότσιχλες και τους κοκκινολαίμηδες.
• Τα μήλα, τα ροδάκινα και άλλα φρούτα, ακόμη κι αν είναι ελαφρώς μαυρισμένα ή χαλασμένα, κομμένα σε φέτες γίνονται ευπρόσδεκτα από τα περισσότερα πουλιά.
• Το ζυμάρι, ψημένο ή ωμό, είναι εξαιρετική τροφή ιδίως αν έχει παρασκευαστεί ή αναμειχθεί με λίπος.
• Το μαγειρεμένο ρύζι, χωρίς όμως να έχει προστεθεί αλάτι.
• Το ψωμί είναι κατάλληλο μόνο σε μικρές ποσότητες, αλλά αν είναι πολύ ξερό πρέπει να μουσκευτεί πριν δοθεί στα πουλιά. Καλύτερο είναι το μαύρο ψωμί. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως ότι δεν είναι καλό να προσφέρονται μεγάλες ποσότητες ψωμιού μια και η διατροφική του αξία είναι σχετικά χαμηλή για τα πουλιά.
Ταΐστρες και δοχεία
Η παροχή της τροφής μπορεί να γίνεται σε συγκεκριμένα δοχεία ανάλογα με το είδος της τροφής. Δίσκοι ή πλατιές επιφάνειες, όπου επάνω τοποθετείται η τροφή, καλό είναι να έχουν περιμετρικά ένα μικρό αυλάκι το οποίο θα απομακρύνει το νερό της βροχής και θα βοηθάει στον τακτικό καθαρισμό τους. Οι δίσκοι αυτοί είναι προτιμότερο να έχουν ένα σκέπαστρο για να μην καλύπτεται η τροφή με χιόνι ή να μη μουσκεύει από τη βροχή. Καλό είναι επίσης να αποφεύγονται τα περίτεχνα δοχεία τα οποία είναι δύσκολο να καθαριστούν. Οι ταΐστρες σπόρων μπορούν να είναι κυλινδρικές κατασκευές από πλέγμα, με θέσεις στήριξης των πουλιών, οι οποίες γεμίζονται με σπόρους που απελευθερώνονται στο χαμηλότερο σημείο τους λόγω της βαρύτητας. Το άνοιγμα του πλέγματος πρέπει να είναι τόσο όσο να μη σκορπίζουν οι σπόροι και ταυτόχρονα να μην υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού του ράμφους των πουλιών.
Παροχή τροφής στο έδαφος
Πολλά πουλιά, όπως οι τσίχλες και τα κοτσύφια, προτιμούν να τρέφονται στο έδαφος. Για τα είδη αυτά μπορεί να σκορπίζεται τροφή στο έδαφος ή να τοποθετείται σε επιφάνειες μακριά από θέσεις όπου μπορεί να καραδοκούν γάτες και άλλα αρπακτικά.
Σε περίπτωση που παρέχεται τροφή όπως φρούτα ή κομμάτια ψωμιού, είναι καλό να διασκορπίζονται σε διαφορετικά σημεία στον κήπο, ώστε να μειωθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των πουλιών και να μπορούν περισσότερα πουλιά να τρέφονται ταυτόχρονα. Εάν το έδαφος είναι καλυμμένο με χιόνι, πρέπει να καθαριστούν κάποια σημεία και να τοποθετηθεί εκεί η παρεχόμενη τροφή.
Ανάγκες υπάρχουν όλες τις εποχές
Πέρα από τη δύσκολη περίοδο του χειμώνα, βοήθεια στα πουλιά και ταυτόχρονα μια ευκαιρία για να συγκεντρώνονται φτερωτοί επισκέπτες στις αυλές και τους κήπους, μπορεί να δοθεί και κατά τις άλλες εποχές του χρόνου που σηματοδοτούνται από έντονες δραστηριότητες των πτηνών, όπως η αναπαραγωγή. Είναι έτσι δυνατόν να τοποθετηθούν τεχνητές φωλιές σε διάφορα σημεία, είτε καλυμμένες σε δένδρα ή σε αυτόνομες κατασκευές με στήριξη, οι οποίες στοχεύουν να φιλοξενήσουν πολλά και διαφορετικά είδη πουλιών.
Κατασκευή φωλιών
Κατά την τοποθέτησή τους πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλές λεπτομέρειες που θα καθορίσουν την επιλογή τους από τα πουλιά. Οι φωλιές θα πρέπει να τοποθετούνται με το άνοιγμά τους να κοιτάει σε κατεύθυνση βορειοανατολική, ώστε να αποφεύγεται το δυνατό φως του ήλιου και οι υγροί νότιοι άνεμοι. Πρέπει να εξασφαλίζεται ελεύθερο πεδίο πτήσης προς το άνοιγμα της φωλιάς και να υπάρχει μια μικρή κλίση της κατασκευής προς τα εμπρός, ώστε σε περίπτωση έντονης βροχής, το νερό να χτυπά στην οροφή και να απομακρύνεται χωρίς να μπαίνει από το άνοιγμα της φωλιάς. Καλό είναι επίσης να τοποθετείται ένα εμπόδιο, περιμετρικά στην κάτω μεριά της βάσης στήριξης της φωλιάς, όπως μια λαμαρίνα ή ένα δικτυωτό πλέγμα, το οποίο θα εμποδίζει την αναρρίχηση και την πρόσβαση σε άρπαγες των αβγών και των νεοσσών, όπως είναι οι γάτες ή τα φίδια.
Η καλύτερη εποχή για την τοποθέτηση των φωλιών είναι το φθινόπωρο, μια και τα περισσότερα πουλιά ψάχνουν για θέσεις τροφής και φωλιάσματος από πολύ νωρίς κι έτσι θα εξοικειωθούν με την τεχνητή κατασκευή και θα την επιλέξουν με ευκολία όταν φτάσει η περίοδος της αναπαραγωγής.
Αποτελεσματική βοήθεια
Είναι βέβαιο ότι αυτού του είδους οι ενέργειες, που μπορεί να υιοθετήσει ο καθένας μας, πέρα από την ευχαρίστηση που προσφέρουν μέσω της παρατήρησης και της αύξησης της ζωής στον κήπο και στην αυλή, βοηθούν επιπλέον την πτηνοπανίδα σε κρίσιμες περιόδους του βιολογικού της κύκλου, όπως το ξεχειμώνιασμα και η περίοδος αναπαραγωγής και συμβάλλουν στις οργανωμένες προσπάθειες που κάνουν οι διάφορες Οργανώσεις για μια πιο πλούσια και υγιή άγρια φύση.
Γεωπόνου, Ιχθυολόγου PhD
