Το ανελέητο κυνήγι
Έλλειψη παιδείας ή ψυχική διαταραχή;
Η παντελής απουσία κάθε ίχνους ηθικού φραγμού που βλέπουμε σε ορισμένους οι οποίοι κυνηγούν ανελέητα, είναι άραγε αποτέλεσμα της έλλειψης παιδείας που χαρακτηρίζει κάποιους συναδέλφους μας ή μήπως πρόκειται για κάτι ολότελα διαφορετικό, κάτι που ξεφεύγει από τα όρια της κακής κυνηγετικής συμπεριφοράς και αγγίζει τα όρια της ψυχικής ασθένειας;
«…Μας ενδιαφέρει η αντίδραση που βρίσκεται στα σπλάχνα μας, μεταξύ μας, ανάμεσα στα μέλη της κυνηγετικής μας οικογένειας. Αυτοί είναι οι αμαθείς συγκυνηγοί μας. Ανάμεσά μας υπάρχουν συνάδελφοι που δεν μυήθηκαν σ’ όλο το βάθος και πλάτος του μυστηρίου της κυνηγεσίας. Ασκούν το κυνήγι από την ενστικτώδικη παρόρμησή τους, χωρίς να νιώσουν τη χαρά των αισθητικών απολαύσεων που άπειρες παρέχει το κυνήγι μας, όταν οι θηρευτές είναι άνθρωποι με πλούσιο ψυχικό κόσμο, ευγενικοί, μελετηροί, στοχαστικοί, κοσμοπολίτες.
Αυτούς δεν μπορούμε να διώξουμε από την εκκλησία μας, γιατί μαγεύτηκαν απ’ αυτήν και δεν ξεκολλούν. Μαγεύτηκαν όμως μόνο από τα λιβάνια της. Δεν τους συγκίνησαν τα συνακόλουθα θέλγητρα. Οι αρμονίες των χορών, οι ζωγραφιές, τα ψηφιδωτά, οι μεγαλόπρεποι θόλοι, ο ρυθμός και η τάξη του λαμπρού οικοδομήματος. Έχουν προδιάθεση να δέχονται τις αναθυμιάσεις μονάχα του λιβανιού. Από χρώματα, τέχνη και αρμονία γραμμών και σχημάτων, έχουν μεσάνυχτα. Βρίσκονται στο στάδιο του καφρικού πολιτισμού. Τους θαμπώνει μια μεγάλη γυάλινη χάντρα και περιφρονούν το βραχιόλι με τα μικρά διαμάντια».
Με τον παραπάνω όμορφο και γλαφυρό τρόπο, ο εξαιρετικός άνθρωπος και λογοτέχνης, Άγγελος Ποιμενίδης, περιγράφει πολλά χρόνια πριν, το Δεκέμβριο του 1949, στα Κυνηγετικά Νέα, το πρόβλημα των ακραίων συμπεριφορών ορισμένων κυνηγών που μοιάζουν να ανήκουν σε έναν άλλο κόσμο. Αυτών που δεν χάνουν ευκαιρία και σκαρφίζονται κάθε τρόπο για να σκοτώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα θηράματα, εύκολα και γρήγορα, νόμιμα ή παράνομα, γράφοντας στα παλιά τους τα παπούτσια κάθε ηθική και κάθε κανόνα δεοντολογίας.
Δύο διαφορετικοί κόσμοι
Για να πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, αξίζει να δούμε πιο προσεκτικά το απόσπασμα που παραθέσαμε, το οποίο μας βοηθάει να κάνουμε μια σημαντική διάκριση. Ο συγγραφέας εδώ, χρησιμοποιώντας θρησκευτικά σύμβολα, κάνει μια σαφή διαφοροποίηση και ξεχωρίζει δύο μεγάλες κατηγορίες κυνηγών. Αυτούς που ανήκουν στην εκκλησία μας, οι οποίοι είναι αυτοί που νιώθουν τη χαρά όλων των αισθητικών απολαύσεων που παρέχει το κυνήγι (είναι νομίζω σαφής η αντιπαραβολή των παραπάνω με την αρμονία της φύσης σε όλες της τις εκφράσεις, τα όμορφα τοπία, τα άγρια ζώα και οι σχέσεις που τα διέπουν, ο ρυθμός και η τάξη που τη χαρακτηρίζουν -φύση, μεγαλόπρεπο οικοδόμημα) και σε αυτούς που έλκονται από το λιβάνι, δηλαδή σε αυτούς που δεν ανήκουν στην εκκλησία μας (χωρίς να ξεκολλούν κιόλας), αλλά έλκονται από το σκότωμα και το θάνατο του άγριου ζώου. Για τους τελευταίους, ορμώμενος από καλοπροαίρετα αισθήματα γιατί τους θεωρεί «αμαθείς συγκυνηγούς» και «συναδέλφους», κάνει ένα μεγάλο αλλά κοινό λάθος για την εποχή του. Πιστεύει ότι το κίνητρο είναι μια «ενστικτώδικη παρόρμηση», κοινή για όλους μας, αλλά τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Το κίνητρο κάποιων ανθρώπων που έλκονται από το κυνήγι φαίνεται να είναι απλά η θανάτωση όσο το δυνατόν περισσότερων άγριων ζώων, ενώ αντίθετα για τον πραγματικό κυνηγό, η θανάτωση του άγριου ζώου είναι μια απαραίτητη αλλά όχι αυτοτελώς ευχάριστη πράξη, αφού συνοδεύεται από ενοχές και άσχημα συναισθήματα γι’ αυτό.
Κυνηγετική παρόρμηση
Η κυνηγετική παρόρμηση, όποιες κι αν είναι οι ρίζες της στην ανθρώπινη ύπαρξη, είναι βέβαιο πως δεν έχει καμία σχέση με την αυτοτελή χαρά στο θάνατο του άγριου ζώου κι αυτό το είδαμε στα προηγούμενα άρθρα μας να τεκμηριώνεται μέσα από τους μύθους των κυνηγετικών λαών όλου του κόσμου, μέσα από τις συνήθειές τους, μέσα από το σεβασμό και τη λατρεία που έτρεφαν για τα άγρια ζώα και εν τέλει μέσα από τον όμοιο ηθικό κώδικα που ανέπτυξαν για το κυνήγι τους όλοι οι προηγούμενοι άνθρωποι που πέρασαν από αυτόν τον πλανήτη, αλλά και όλοι οι σημερινοί κυνηγοί σε οποιαδήποτε χώρα κι αν βρίσκονται.
Ένστικτο ή διαταραχή;
Αυτή η ατράνταχτη διαπίστωση, η οποία στηρίζεται σε ένα πλήθος αποδείξεων, γεννά αυτομάτως κάποια ερωτήματα ως προς τα αίτια που ωθούν ορισμένους σε αυτές τις καταστροφικές συμπεριφορές. Εάν δεχθούμε, δηλαδή, ότι κάποιοι πυροβολούν με πάθος και με κάθε τρόπο και μέσο ό,τι πετάει, και αυτό τους γεμίζει χαρά μόνο και μόνο γιατί σκοτώνουν, κι ότι αυτή η συμπεριφορά είναι πράγματι ξένη προς την κυνηγετική συμπεριφορά, τότε κατά συνέπεια θα πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί συμβαίνει αυτό. Μήπως ωθούνται από κάποιο άλλο ένστικτο που θέλει τον άνθρωπο να χαίρεται όταν καταστρέφει, όταν σκοτώνει, ή μήπως δεν πρόκειται για ένστικτο αλλά απλά για μια ψυχική διαταραχή, μια ανισορροπία απ’ αυτές που ωθούν τους ανθρώπους σε πράξεις που όμοιές τους γεμίζουν τα δελτία ειδήσεων τα τελευταία χρόνια;
Πρωτόγονο αίσθημα καταστροφής;
Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι οι απόψεις που ήθελαν τον άνθρωπο να ωθείται σε καταστροφικές πράξεις (είτε προς άλλους ανθρώπους είτε προς ζώα) από ένα εσωτερικό ένστικτο του θανάτου, ήταν απόψεις εξαιρετικά δημοφιλείς και διαδεδομένες, ιδιαίτερα μέχρι τα μισά του προηγούμενου αιώνα, οι οποίες υποστηρίχθηκαν από μορφές-γίγαντες των επιστημών τους, όπως ήταν ο Φρόιντ και ο Λόρεντζ (ενστικτωδιστές) και επηρέασαν πάρα πολλούς ανθρώπους και βέβαια πάρα πολλούς κυνηγούς. Είναι χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα από το εισαγωγικό κείμενο του βιβλίου του Παναγιώτη Ζέρβα «Τα κυνήγια στην Ελλάδα», που δημοσιεύθηκε το 1961, «ο κάθε άνθρωπος έχει το κυνήγι μέσα του, γιατί βρίσκεται στο είναι του ως πρωτόγονο αίσθημα καταστροφής. Αν μερικές φορές δεν εκδηλώνεται, συμβαίνει γιατί δεν συντρέξανε ορισμένες προϋποθέσεις, οι οποίες μάλιστα δεν είναι δύσκολο να συντελέσουν και στο ξερίζωμά του. Η εξάσκησίς του ικανοποιεί αυτό το αίσθημα γιατί αποτελεί μια έμπρακτη, αλλ’ επιτρεπόμενη εκδήλωσι του πολέμου των πάντων κατά πάντων που κυριαρχεί της γήινης ζωής, και γι’ αυτό μέσα στις ευχαριστήσεις παίρνει μία από τις πρώτες θέσεις».
Μύθοι και προκαταλήψεις
Πρόκειται για άποψη φανερά επηρεασμένη από τον γνωστό Χομπς που διακήρυττε τότε έναν υποτιθέμενο κόσμο όπου βασίλευε “ο πόλεμος των πάντων κατά πάντων” και εντάσσεται και αυτή στο πλαίσιο αυτών των αντιλήψεων που βρήκαν ευνοϊκό έδαφος και αναπτύχθηκαν εκείνη την εποχή μετά τους παγκοσμίους πολέμους και τη φρίκη που είχαν όλοι ζήσει. Αν και δεν μπορούμε να μπούμε σε λεπτομέρειες στον τεράστιο αντίλογο που είχαν αυτές οι απόψεις και στην εξέλιξη μιας διαμάχης που κράτησε για πολλά χρόνια, από μεγάλους επιστήμονες, γύρω από αυτά τα θέματα, αξίζει να σταθούμε στο γεγονός ότι αυτές οι απόψεις τελικά αποδείχθηκαν μύθοι και προκαταλήψεις που περισσότερο συσκότιζαν τις αιτίες καταστροφικών ανθρώπινων συμπεριφορών παρά τις διαφώτιζαν.
Το άλλοθι της “συναδελφικής” αλληλεγγύης
Στη δική μας την περίπτωση δε, έδιναν σε όσους κυνηγούσαν, πυροβολώντας τα πάντα στο πέρασμά τους, την επικάλυψη μιας κακώς νοούμενης “συναδελφικής” αλληλλεγγύης και το άλλοθι ενός υποτιθέμενου κοινού ενστίκτου που ένωνε όλους τους κυνηγούς. Η αλήθεια όμως είναι ότι πρόκειται για ανθρώπους ψυχικά κενούς και διαταραγμένους, οι οποίοι εμφανίζουν όλα τα συμπτώματα μιας σειράς ψυχικών ασθενειών και άρρωστων παθών, όπως είναι η απληστία, η ανία και η κατάθλιψη, που βασανίζουν ολοένα και περισσότερους στη σημερινή καταναλωτική κοινωνία. Με άλλα λόγια, αυτό το “πρωτόγονο αίσθημα καταστροφής” που αναφέρει ο Παναγιώτης Ζέρβας για το κυνήγι, το οποίο υποτίθεται ότι κρύβει κάθε άνθρωπος μέσα του, μοιάζει να είναι περισσότερο αληθές, ακριβώς αντεστραμμένο. Ορισμένοι άνθρωποι, δηλαδή, φαίνεται να ωθούνται στο ανελέητο κυνήγι από ένα “σύγχρονο αίσθημα καταστροφής” που κρύβουν μέσα τους και γεννάται από την πλήξη μιας απάνθρωπης καθημερινότητας και από την απληστία μιας αχόρταγα καταναλωτικής κοινωνίας.
Απαθείς στη μαγεία του κυνηγίου
Μια ματιά στα κυνήγια που συνήθως έλκουν τέτοιους χαρακτήρες ανθρώπων, είναι αρκετά διαφωτιστική αφού προτιμούν κυνήγια τα οποία πρώτον δεν απαιτούν προσπάθεια και δεύτερον προσφέρουν άφθονους πυροβολισμούς και αντίστοιχους θανάτους ζώων. Για να επιτύχουν δε αυτές τις συνθήκες, δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν κάθε παράνομο μέσο. Πρόκειται για ανθρώπους που αναζητούν απλά ερεθίσματα, όπως είναι το πέταγμα ενός πουλιού και ο πυροβολισμός του και δεν θα τους δούμε να προσπαθούν αλλά να περιμένουν στο καρτέρι. Δεν θα τους δούμε ποτέ να ασχολούνται με άλλα κυνήγια, όπως του λαγού, που απαιτούν γνώσεις, κόπους, προσπάθεια και εμπεριέχουν λίγους πυροβολισμούς. Προτιμούν να στήνουν το μηχανάκι τους με τις μιμητικές φωνές των πουλιών, να ζώνουν μια περιοχή με την παρέα τους και να πυροβολούν ό,τι πετάει, σε κάθε απόσταση, όντας αδιάφοροι για τα τραυματισμένα πουλιά που χάνονται στο διπλανό λόγγο. Τους αφήνει επίσης παγερά απαθείς η ομορφιά του τοπίου, η διαδικασία του κυνηγίου, η περιπέτεια και η μαγεία του πρωϊνού. Τους γοητεύει αποκλειστικά ο θάνατος που επέφεραν.
Μόνο έτσι νιώθουν δυνατοί
Τους γοητεύει το γεγονός ότι ξέφυγαν από την απραξία της καθημερινής τους ζωής. Ότι έστω και για μία φορά έδρασαν, έκαναν κάτι σημαντικό, κάτι στα μάτια τους “σπουδαίο” και επέφεραν το θάνατο σε ένα άλλο πλάσμα. Αυτό είναι που τους κάνει να αισθάνονται δυνατοί, ίσως ακόμη και μικροί θεοί που τα κατάφεραν, και ίσως ακόμη μέσα από αυτή τους την πράξη να βλέπουν ότι διακρίνονται και σε κάτι αφού στη ζωή τους δεν διακρίθηκαν σε τίποτε αξιόλογο. Προφανώς θα καταφέρουν να γεμίσουν αρκετές πουλιάστρες και τσάντες πλαστικές με θηράματα για να τις επιδείξουν στην παρέα τους ή στο καφενείο του χωριού και να καμαρώσουν για το «επίτευγμά τους». Αυτή η μικρή και ασήμαντη καταξίωση μοιάζει γι’ αυτούς με έναν πραγματικό άθλο. Γι’ αυτούς τα άγρια ζώα δεν έχουν ζωή γιατί ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για τις συνήθειές τους. Είναι απλά πράγματα, κομμάτια κρέας προς κατανάλωση που προσφέρονται δωρεάν στον καθένα. Αρκεί αυτός ο καθένας να αγοράσει μια κυνηγετική άδεια, ένα όπλο και κάμποσα φυσίγγια, και να πυροβολεί, να δρα, να επιφέρει το θάνατο και να καταναλώνει άπληστα και αλόγιστα, όποτε μπορεί και όποτε τα καταφέρνει να ξεγελά τα θηράματα, τους θηροφύλακες και τους άλλους κυνηγούς που στα μάτια του μοιάζουν μάλλον με ένα τσούρμο ηλιθίων αφού δεν κάνουν κι αυτοί ό,τι κάνει κι ο ίδιος.
Ο ρόλος της ανίας και της κατάθλιψης
Όλες αυτές οι πράξεις του φαίνεται ότι στοχεύουν σε κάτι που οι ειδικοί αναφέρουν σε τέτοιες περιπτώσεις. Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, φαίνεται να στοχεύουν στο να τον κάνουν να αισθανθεί ζωντανός, ότι μπορεί να δρα, ότι δεν είναι ένα παθητικό πλάσμα που μονίμως δέχεται επιδράσεις. Πολλές από αυτές τις συμπεριφορές των ανθρώπων φαίνεται να ξεκινούν από μια ζωή γεμάτη πλήξη και παθητικότητα, όπου οι άνθρωποι δέχονται συνεχώς και υπομένουν μια μη δημιουργική εργασία και ένα καταπιεστικό κοινωνικά περιβάλλον. Φαίνεται να ξεκινούν επίσης από το γεγονός ότι ο μέσος άνθρωπος αισθάνεται να μη συμμετέχει ενεργά σε τίποτα, να μην μπορεί να αλλάξει με τις αποφάσεις του ούτε τη ζωή του ούτε το περιβάλλον του ή τα κυνηγετικά πράγματα μέσα από τους συλλόγους στους οποίους συμμετέχει. Αυτή η αίσθηση της παθητικότητας και η ανία που προκαλεί η ρουτίνα μιας συχνά βαρετής εργασίας και αδιάφορης καθημερινότητας, είναι πραγματικά πολύ ισχυροί παράγοντες που επηρεάζουν κάποιους ανθρώπους δραματικά και τους οδηγούν στην κατάθλιψη και στην απεγνωσμένη αναζήτηση μιας κάποιας λύσης, όποια κι αν είναι αυτή. Αυτή η λύση, αν δεν είναι η εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά, μπορεί κάλλιστα να είναι η καταστροφή άλλων ζωντανών πλασμάτων. Θα μπορούσαμε ίσως, παραφράζοντας λίγο μια φράση που αναφέρει στο εξαιρετικό βιβλίο του, ο Έριχ Φρομ, να διατυπώσουμε την αρχή κάπως έτσι “δρω, σκοτώνω, καταναλώνω, άρα Υπάρχω”.
Δρω, σκοτώνω, καταναλώνω, άρα Υπάρχω
Οι πράξεις του “δικού μας” ανθρώπου, όσο ειδεχθείς κι αν είναι, μπορούν να τον κάνουν να ξεφύγει, έστω για λίγο, από τη μονότονη και πληκτική ζωή του που τον οδηγεί στην κατάθλιψη. Του δίνουν τη δυνατότητα να κάνει κάτι για να συμπληρώσει το κενό που αισθάνεται στη ζωή του. Από αυτή την αιτία ξεκινά και η υπερκατανάλωση των αγαθών, ακόμη και η βουλιμία. Ο χαρακτήρας που μας ενδιαφέρει, μέσα από το κυνήγι μπορεί να καταναλώνει άπληστα όσα θηράματα θέλει -δηλαδή όσα περισσότερα μπορεί- αφού δεν χρειάζονται χρήματα τα οποία είναι τόσο αναγκαία -και περιορισμένα- για να καταναλώσει όλα αυτά για τα οποία βομβαρδίζεται καθημερινά από την τηλεόραση και τόσα άλλα μέσα. Η απληστία είναι ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα στην Εβραϊκή θρησκεία, αλλά επεκτείνεται ολοένα και περισσότερο στη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία και το ίδιο επεκτείνεται και η κατάθλιψη όσο επεκτείνονται οι αιτίες που τη γεννούν.
Άνθρωποι κενοί
Οι ειδικοί έχουν χαρακτηρίσει την κατάθλιψη και την ανία ως τις ασθένειες της εποχής μας. Ασθένειες εξαιρετικά ισχυρές που πολύ συχνά κρύβονται πίσω από χαμογελαστά πρόσωπα και καθ’ όλα “φυσιολογικούς” ανθρώπους. Ανθρώπους της διπλανής πόρτας, όπως συνηθίζεται να λέγεται, που αν και είναι ψυχικά κενοί και διαταραγμένοι, επιμένουν όλοι, και ο κοντινός τους περίγυρος, να συμπεριφέρονται σαν να μην υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα. Μόνο που όταν αυτοί οι άνθρωποι πιάσουν το ντουφέκι στα χέρια τους… τότε αρχίζει το μακελειό.
Από τον παράδεισο στην κόλαση
Ο Βιβλικός μύθος αναφέρει ότι ο άνθρωπος έπεσε από τον παράδεισο όταν έφαγε από το δένδρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού. Με όμοιο τρόπο φαίνεται να έπεσε από τον παράδεισο και ο σύγχρονος κυνηγός που έχοντας γευθεί τον καρπό της γνώσης του καλού και του κακού στο κυνήγι του, έχοντας δηλαδή κυνηγετική συνείδηση, βλέπει τους ομοίους του να ασχημονούν και να καταστρέφουν την άγρια ζωή, κυνηγώντας με κασετόφωνα και χίλιους άλλους τρόπους που στοχεύουν στο κέρδος, στο αποτέλεσμα, στην άλογη θανάτωση και τελικά στις εκατόμβες των θηραμάτων. Μήπως, τελικά, η γενίκευση αυτών των φαινομένων σημάνει την κυνηγετική κόλαση και τελικά τον δικό μας ψυχικό θάνατο;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Έριχ Φρομ (1977), «Η Ανατομία της Ανθρώπινης Καταστροφικότητας», εκδόσεις Μπουκουμάνη, τόμος Ι,
-Άγγελος Ποιμενίδης (1949) Κυνηγετικά Νέα, Δεκέμβριος
-Π. Ζέρβας, 1961, Τα κυνήγια στην Ελλάδα, έκδοση Υπ. Γεωργίας
