Τα μυστικά του ελαστικού
Αν και στο μυαλό πάρα πολλών οδηγών τα λάστιχα παίζουν το ρόλο του «φτωχού συγγενή», η συμβολή τους στην ασφάλεια των καθημερινών μας μετακινήσεων είναι απείρως μεγαλύτερη.
Τα ελαστικά αποτελούν το συνδετικό κρίκο μεταξύ της ασφάλτου (ή του χώματος στην περίπτωση αγροτικού ή δασικού δρόμου) και του αυτοκινήτου μας. Όταν ο κρίκος αυτός χαλαρώσει ή σπάσει, τότε έχουμε και απώλεια του ελέγχου του αυτοκινήτου. Ύστερα, οι συνέπειες είναι καθαρά θέμα τύχης.
Σκεφτείτε να περπατάτε σε μια απότομη κατηφόρα φορώντας παπούτσια με τακούνια και σκεφτείτε την ίδια κατάβαση με αθλητικά παπούτσια. Με αντίστοιχο τρόπο φανταστείτε και την πρόσφυση των ελαστικών στο δρόμο. Υψηλή πρόσφυση σημαίνει καλύτερο κράτημα στις στροφές, μικρότερη απόσταση φρεναρίσματος, μεγαλύτερη ασφάλεια. Χαμηλή πρόσφυση σημαίνει ότι στις στροφές αρχίζουμε να γλιστράμε με πολύ χαμηλότερη ταχύτητα, ενώ για να φρενάρουμε χρειαζόμαστε μεγαλύτερο χώρο. Κατά συνέπεια, η ενεργητική ασφάλεια που παρέχει το αυτοκίνητό μας, μειώνεται σημαντικά. Οποιαδήποτε λοιπόν «τσιγκουνιά» ως προς τα ελαστικά και την έγκαιρη αντικατάστασή τους είναι εντελώς παράλογη, καθώς το κόστος οποιασδήποτε ζημιάς (ακόμα και ενός μικροτρακαρίσματος), σπανίως είναι μικρότερο από το κόστος τοποθέτησης καινούργιων ελαστικών.
Οι απαιτήσεις
Το έργο των ελαστικών όμως, δεν σταματά εδώ. Τα ελαστικά, θα πρέπει να έχουν χαμηλή τριβή κύλισης, συμβάλλοντας στην οικονομία καυσίμου, να προσφέρουν άνεση στους επιβαίνοντες απορροφώντας τις ανωμαλίες του οδοστρώματος, να μην κάνουν θόρυβο και βεβαίως να αντέχουν στις καταπονήσεις (λακκούβες, χτυπήματα σε σαμαράκια ή ανέβασμα πεζοδρομίων), αλλά και να αντεπεξέρχονται σε ακραία καιρικά φαινόμενα (χιόνια το χειμώνα και ξηρασία το καλοκαίρι).
Παρατηρούμε ότι, οι απαιτήσεις προς τα λάστιχα είναι πολλές και σε κάποιο βαθμό αλληλοσυγκρουόμενες. Προσπαθώντας, λοιπόν, να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα, τα τμήματα έρευνας και ανάπτυξης των βιομηχανιών παραγωγής ελαστικών, επενδύουν χρόνο και χρήμα για την εξέλιξή τους, δοκιμάζοντας νέους τρόπους παραγωγής και αναπτύσσοντας νέα υλικά, αξιοποιώντας τη γνώση που αποκτούν από τους αγώνες αυτοκινήτου για να μπορέσουν να καλύψουν τις ανάγκες του σύγχρονου οδηγού.
Δομή του ελαστικού
Το λάστιχο είναι αρκετά πιο πολύπλοκο απ’ ότι φαίνεται με την πρώτη ματιά. Πρώτο βασικό στοιχείο κάθε ελαστικού είναι ο σκελετός του. Αποτελείται από ίνες που τυλίγονται στις άκρες τους γύρω από δύο δακτυλίους (στεφάνες), που πιάνουν στα χείλη της ζάντας. Μεταξύ των υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των ινών αυτών, περιλαμβάνονται το βαμβάκι, το ατσάλι, το νάιλον καθώς και άλλα σύνθετα υλικά.
Από τον τρόπο με τον οποίο οι ίνες του σκελετού είναι διατεταγμένες στο χώρο, διακρίνουμε δύο κατηγορίες ελαστικών: Τα ακτινικά (ή «ράντιαλ») και τα λάστιχα διαγωνίων λινών, τα οποία πλέον δεν χρησιμοποιούνται. Στα τελευταία, οι ίνες του σκελετού διασταυρώνονται μεταξύ τους και η διεύθυνσή τους, δεν συμπίπτει με τη διεύθυνση της ακτίνας του ελαστικού.
Σήμερα δεν υπάρχει λάστιχο για επιβατικό αυτοκίνητο -και όχι μόνο- που να μην είναι ράντιαλ. O σκελετός ενός ράντιαλ ελαστικού, αποτελείται από μερικές στρώσεις «λινών», που ακολουθούν τη διεύθυνση των (νοητών) ακτινών του ελαστικού ή έχουν ελάχιστη απόκλιση από αυτές.
Η γόμα
H γόμα, είναι το μαύρο υλικό που εμείς βλέπουμε, κοιτώντας το ελαστικό, το οποίο περιβάλλει τον σκελετό. Πρόκειται για διάφορες εκδοχές του καουτσούκ, που περιέχει κάθε φορά προσμίξεις ανάλογες με τις απαιτήσεις που έχουμε από το ελαστικό, αφού οι προσμίξεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά της γόμας και κατ’ επέκταση τη συμπεριφορά του ελαστικού.
Στην περιφέρεια του ελαστικού, απλώνεται η ζώνη, η οποία αποτελείται και αυτή από στρώσεις λινών (τέσσερις τουλάχιστον) διαφόρων ειδών. H ζώνη σφίγγει κατά κάποιον τρόπο το λάστιχο (η ονομασία της έχει άμεση σχέση με τη μορφή της) και είναι υπεύθυνη για την παραλληλόγραμμη μορφή της τομής του ελαστικού, που σε αντίθετη περίπτωση θα είχε κυκλική μορφή (σαν φουσκωμένη σαμπρέλα), με αποτέλεσμα τη μείωση της επιφάνειας του ελαστικού που έρχεται σε επαφή με το δρόμο.
Βασικά πλεονεκτήματα
Τα δύο βασικά πλεονεκτήματα των ακτινικών ελαστικών, οι μειωμένες φθορές και η μικρότερη αντίσταση στην κύλιση, οφείλονται και τα δύο στην ύπαρξη της ζώνης. Αν σε αυτά προσθέσουμε το μεγαλύτερο φορτίο που μπορούν να δεχθούν, την καλύτερη μετάδοση των δυνάμεων (κατά το διαμήκη και τον εγκάρσιο άξονα) και την πιο γρήγορη ανταπόκριση στις εντολές του οδηγού (στο στρίψιμο δηλαδή του τιμονιού), γίνεται κατανοητό γιατί αυτά επικράτησαν στην αγορά.
Τέλος, το πέλμα είναι ένα εξαιρετικά ζωτικό στοιχείο, καθώς είναι αυτό που έρχεται σε επαφή με το οδόστρωμα και από αυτό εξαρτάται, σε πολύ μεγάλο βαθμό, το κατά πόσον το λάστιχο διατηρεί την επαφή του με το δρόμο. Καλύτερη πρόσφυση επιτυγχάνεται όταν το πέλμα είναι τελείως επίπεδο και όσο το δυνατό φαρδύτερο. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο στους αγώνες ταχύτητας και μόνο όταν δεν βρέχει, γιατί ένα εντελώς λείο πέλμα, εξασφαλίζει πολύ καλή πρόσφυση στο στεγνό, αλλά πολύ κακή στο βρεγμένο. Έτσι το πέλμα ενός σύγχρονου ελαστικού, διαθέτει αυλάκια (χάραξη) που καταλαμβάνουν ποσοστό που κυμαίνεται από 25% μέχρι 40% της επιφάνειάς του.
Τύποι ελαστικών
Η εξειδικευμένη χρήση πολλών αυτοκινήτων (π.χ. εκτός δρόμου 4Χ4), οι κλιματολογικές συνθήκες που διαφέρουν από χώρα σε χώρα, οι ιδιαιτερότητες των δρόμων, του αυτοκινήτου και του κάθε οδηγού χωριστά, οδήγησαν από σχετικά νωρίς, στη δημιουργία εξειδικευμένων τύπων ελαστικών. Στην αγορά διατίθενται λάστιχα, ειδικά για χρήση στο χώμα ή στη λάσπη, λάστιχα για χιόνι και λάσπη (χειμερινά λάστιχα), λάστιχα για αυτοκίνητα επιδόσεων κ.ά. Η επιλογή κάθε τύπου πρέπει να γίνεται με βάση τις συνθήκες οδήγησης, το αυτοκίνητο αλλά και τις απαιτήσεις του οδηγού. Στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπου οι χιονοπτώσεις και οι παγετοί είναι πολύ συχνότεροι απ’ ότι στην Ελλάδα, πολλοί οδηγοί χρησιμοποιούν διαφορετικά λάστιχα για το καλοκαίρι και το χειμώνα.
Τα τελευταία χρόνια, η ανάγκη για αύξηση της ασφάλειας, αλλά και για την απεξάρτηση από την κλασική ρεζέρβα, ώθησε μεγάλες εταιρίες να εξελίξουν ειδικούς τύπους ελαστικών, που επιτρέπουν στο αυτοκίνητο να συνεχίζει να κινείται, ακόμα και αν χάσει όλο τον αέρα (PaxSystem της Michelin, RunOnFlat της GoodYear).
Τα τεχνικά χαρακτηριστικά των ελαστικών
Στο πλαϊνό μέρος κάθε λάστιχου, βρίσκονται κωδικοποιημένες όχι μόνο οι τεχνικές προδιαγραφές του, αλλά και στοιχεία σχετικά με το πότε και πού κατασκευάστηκε.
55: Η σειρά ή προφίλ του ελαστικού. Το προφίλ (σειρά) ενός ελαστικού, είναι το πηλίκο του ύψους του πλαϊνού δια του πλάτους του πέλματος, πολλαπλασιασμένο επί 100. Ο αριθμός που προκύπτει από τις παραπάνω πράξεις, μας υποδεικνύει πόσο μικρότερο είναι το πλαϊνό από το πέλμα ( σειρά 55 δηλώνει προφίλ ίσο με το 55% του πλάτους του πέλματος ). Ελαστικά με προφίλ 55 και κάτω, θεωρούνται ελαστικά χαμηλού προφίλ.
R: Radial (ακτινωτό, αναφέρεται στον τρόπο κατασκευής).
16: Η διάμετρος της ζάντας σε ίντσες.
91: Ο δείκτης φορτίου, δηλαδή το μέγιστο επιτρεπόμενο φορτίο για το συγκεκριμένο ελαστικό
βλέπε σχετικό πίνακα.
W: Ο δείκτης ταχύτητας (στη συγκεκριμένη περίπτωση μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα 270 km/h)
(βλ.σχετικό πίνακα).
E13: Δείχνει τη χώρα έγκρισης του προϊόντος στην Ευρωπαϊκή Ένωση (13 ο κωδικός για το Λουξεμβούργο). Ακολουθεί ο κωδικός αριθμός της έγκρισης.
Made in Luxemburg: Η χώρα κατασκευής του συγκεκριμένου ελαστικού.
DOT: Department of Transportation (Υπουργείο Μεταφορών ΗΠΑ). Ο αριθμός που ακολουθεί δείχνει πότε κατασκευάστηκε το λάστιχο, κάτι που είναι πολύ χρήσιμο κατά τη διαδικασία αγοράς ελαστικών.
5004: Τα δύο πρώτα ψηφία του κωδικού, δείχνουν τη βδομάδα και τα δύο τελευταία το έτος παραγωγής. Στην περίπτωσή μας, το λάστιχο παρήχθη την 50η εβδομάδα του 2004.
Στο πλαϊνό μπορούν επίσης να αναγράφονται πληροφορίες σχετικά με τη δομή του ελαστικού, όπως εδώ που βλέπουμε από πόσες στρώσεις αποτελείται η ζώνη του ελαστικού και από πόσες τα λινά.
Όπου υπάρχει ο κωδικός M+S (Mud + Snow), αντιστοιχεί σε λάστιχα κατάλληλα για λάσπη και χιόνι (κυρίως χειμερινά και εκτός δρόμου λάστιχα).
Η επιλογή ελαστικού
Η επιλογή ελαστικών πρέπει να γίνεται με βάση τον τύπο και την ισχύ του αυτοκινήτου, τις ιδιαιτερότητες του χώρου όπου οδηγείται το αυτοκίνητο αλλά και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του οδηγού. Δεν έχει νόημα να τοποθετούμε λάστιχα με ψηλό δείκτη ταχύτητας (Η ή V) σε αυτοκίνητα με μικρή σχετικά ισχύ (60-80 ps). Δεν έχει επίσης νόημα να χρησιμοποιούμε χειμερινά ελαστικά σε περιοχές που πρακτικά δεν χιονίζει ποτέ. Αν τώρα έχουμε στην κατοχή μας κάποιο τετρακίνητο όχημα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι και εδώ υπάρχουν διαβαθμίσεις ως προς το πόσο «χωμάτινο» ή «ασφάλτινο» είναι κάποιο λάστιχο (βλέπε σχετικό πίνακα).
Επιλέγοντας σειρά και πλάτος πέλματος
Ένα φαρδύ λάστιχο, εξασφαλίζει καλύτερη πρόσφυση σε σχέση με ένα πιο στενό της ίδιας διαμέτρου. Δηλαδή καλύτερο κράτημα στις στροφές, λιγότερο σπινάρισμα κατά την εκκίνηση και καλύτερο φρενάρισμα.
Από την άλλη μεριά, δεν λείπουν μια σειρά από μειονεκτήματα, όπως η αυξημένη τάση για υδρολίσθηση, κάτι που αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα των ελαστικών χαμηλού προφίλ. Ένα φαρδύ λάστιχο αρχίζει να «κολυμπά» πιο εύκολα από το αντίστοιχο στενό σε βρεγμένο δρόμο. H αυξημένη μετωπική επιφάνεια του ελαστικού, επιφέρει επίσης αύξηση της αεροδυναμικής αντίστασης, η οποία σε συνδυασμό με το αυξημένο (κατά 10-15%) βάρος, έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης. Το βαρύτερο τιμόνι, είναι ένα ακόμα μείον των ελαστικών χαμηλού προφίλ (αυτό βέβαια στην περίπτωση που το αυτοκίνητο δε διαθέτει υδραυλικό τιμόνι).
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες, στις περισσότερες περιπτώσεις, βρίσκουν τη χρυσή τομή, τοποθετώντας στα προϊόντα τους ελαστικά, με την πλέον σωστή διάσταση για το συγκεκριμένο μοντέλο, προτείνοντας και μια εναλλακτική «φαρδύτερη» λύση. Το καλύτερο που έχει να κάνει ο οδηγός, είναι να ακολουθήσει τις οδηγίες του εργοστασίου, επιλέγοντας τον τύπο ελαστικού που ταιριάζει στο αυτοκίνητο και στο στιλ οδήγησής του.
Πρακτικές συμβουλές
Τι θα πρέπει να προσέχετε:
• Ελέγχετε περιοδικά (μια φορά το μήνα) και πριν από μεγάλα ταξίδια, την πίεση των ελαστικών (και της ρεζέρβας). Ο έλεγχος της πίεσης πρέπει να γίνεται μόνο όταν τα λάστιχα είναι κρύα.
• Τα λάστιχα θα πρέπει να έχουν την πίεση που αναγράφεται στο βιβλίο χρήσης του αυτοκινήτου σας. Λάστιχα με μικρότερη πίεση, φθείρονται πιο εύκολα και παρέχουν μειωμένη δυνατότητα ελέγχου του αυτοκινήτου, ενώ κατά το φρενάρισμα αυξάνεται η απόσταση ακινητοποίησης.
• Ελέγχετε οπτικά τα πλαϊνά των ελαστικών σας, για τυχόν εξογκώματα ή άλλου είδους φθορές, που μαρτυρούν ζημιά στο σκελετό. Σε περίπτωση τέτοιου είδους ζημιάς, το λάστιχο είναι επικίνδυνο και πρέπει να αντικατασταθεί.
• Η βαλβίδα πρέπει να έχει πάντα το καπάκι της.
• Σε περίπτωση αλλαγής ελαστικών, θα πρέπει να γίνει έλεγχος των μπουλονιών στους τροχούς στα 300 χλμ. ή μετά από 3 ώρες χρήσης.
• Να ελέγχετε το βάθος του πέλματος (ύψος τακουνιών), που δεν πρέπει ποτέ να είναι μικρότερο από εκείνο που ορίζει ο νόμος ή από εκείνο που απαιτούν οι συνθήκες χρήσης.
• Τα καινούργια λάστιχα χρειάζονται «στρώσιμο» για τα πρώτα 300 περίπου χιλιόμετρα, με οδήγηση σε ήπιους ρυθμούς.
• Κάθε 5.000 – 10.000 χλμ, αλλάζετε τη θέση των ελαστικών σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή (συνήθως τα εμπρός – πίσω και όχι διαγώνια), για να πετύχετε ομοιόμορφη φθορά και να διατηρήσετε αναλλοίωτη την οδική συμπεριφορά του αυτοκινήτου σας.
• Σε περίπτωση παρατεταμένης ακινησίας του αυτοκινήτου, αυξήστε την πίεση κατά 0,5 bar.
Η αντικατάσταση των ελαστικών
• Η αντικατάσταση των ελαστικών, θα πρέπει να πραγματοποιείται ανεξαρτήτως χιλιομέτρων ή ηλικίας, ειδικά όταν διαπιστώσετε ότι έχουν χάσει σημαντικό μέρος των αρχικών τους ιδιοτήτων. Μπορεί δηλαδή να χρειαστεί να αλλάξετε λάστιχα στις 30.000 km, αλλά μπορεί να τα αλλάξετε και στις 50.000 km.
• Μην αναβάλλετε την αντικατάσταση των ελαστικών για το φθινόπωρο, αν αυτά είναι ήδη φθαρμένα από την προηγούμενη άνοιξη. Σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη, το καλοκαίρι είναι επίσης επικίνδυνο, καθώς οι αυξημένες θερμοκρασίες «ξεραίνουν» το λάστιχο, με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της πρόσφυσης.
