O σιδερένιος δρόμος προς το Λαύριο

Ήταν ένα τεράστιο και πρωτοποριακό έργο για την Αττικής μιας και θα μείωνε σημαντικά τους χρόνους παράδοσης των εμπορευμάτων. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης της γραμμής για τα επόμενα 99 χρόνια το είχε η εταιρία Μεταλλευμάτων και κυρίως ο ιδιοκτήτης αυτής, ο Ιταλός τραπεζίτης Σερπιέρι.

Οι εργασίες ξεκινούν τον Γενάρη του 1883 και δύο χρόνια αργότερα, τον Φλεβάρη του 1885, εγκαινιάζεται το τμήμα Αθήνας-Κηφισιάς, μια γραμμή μήκους 14.8 χιλιομέτρων. Η ατμάμαξα που κινούσε τα βαγόνια ήταν Βελγικής κατασκευής και ταξίδευε με 40 χλμ την ώρα! Μερικούς μήνες μετά τον Ιούλιο του 1885 παραδίδεται το τμήμα της γραμμής μέχρι το Λαύριο. Η πόλη, που πρόσφατα είχε χτιστεί (1864), συνδέονταν με την Αθήνα σε λιγότερο από τρεις ώρες. Ο προαστιακός έβαλε σε τροχιά ανάπτυξης την πόλη του Λαυρίου και των επιχειρήσεων της, μιας και εκείνη την εποχή οι μεταφορές γίνονταν με κάρα και άμαξες του ενός ή των δύο ίππων! Όλα τα ευπαθή προϊόντα του κάμπου, όπως το γάλα, το κρασί και το λάδι θα μεταφέρονταν με ασφάλεια στην μεγαλούπολη. Ο ενθουσιασμός των κατοίκων ήταν έκδηλος.
Κάπου στο 1901 η αρχική σύμβαση τροποποιείται, η γραμμή του Λαυρίου θα αλλάξει χέρια και δεν θα παραμείνει για 99 χρόνια στην εταιρία του Σερπιέρι και των Σιδηροδρόμων Αττικής. Από το 1920 θα «περάσει» στο Δημόσιο, κάπως έτσι ξεκινάει η παρακμή.

Το βέλγικο «Θηρίο», η ατμάμαξα που με κόπο έσερνε τα βαγόνια της παραμελείται. Το μαύρο τρένο ξερνούσε σπίθες και μαύρο πυκνό καπνό, καίγοντας ό,τι βρισκόταν διαθέσιμο, αγκομαχούσε στις μικρές ανηφόρες, ενώ περνώντας από τα μικρά χωριά των Μεσογείων τρομοκρατούσε τους πάντες, πέφτοντας θύμα της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού, κανείς δεν ήθελε το θηρίο, του γύριζαν την πλάτη, η ηλεκτρική ενέργεια, οι νέες τεχνολογίες αλλά και το αυτοκίνητο άλλαξαν τον χάρτη των μεταφορών.
Έτσι τον Αύγουστο του 1938 το θηρίο πραγματοποιεί το τελευταίο δρομολόγιό του συμπληρώνοντας 53 χρόνια ζωής. Τα «Θα» των κυβερνώντων της εποχής για αναβάθμιση και ηλεκτροδότηση της γραμμής γρήγορα ξεχάστηκαν κι έτσι η γραμμή εγκαταλείφθηκε. Κάποιοι πανηγύριζαν κι έστησαν γλέντι, ενώ κάποιοι άλλοι κολλούσαν κηδειόχαρτα σε τοίχους και κολώνες.

Ελλάς το μεγαλείο σου!
Κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής οι ναζί κατέστρεψαν πολλά σημεία της διαδρομής όμως μετά το πέρας του πολέμου και του εμφυλίου, το δίκτυο αποκαταστάθηκε και ξαναδόθηκε στην κυκλοφορία τον Μάη του 1952… Μη χαίρεστε, μετά από 5 χρόνια η κυβέρνηση Καραμανλή έκρινε «απόλυτα ασύμφορη» τη λειτουργία της γραμμής και αποφάσισε την οριστική διακοπή της. Το εργάκι αυτό το ζήσαμε πρόσφατα το 2011 με το δίκτυο της Πελοποννήσου…

Τελικά κάποιοι έχουν δίκιο ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται.
Στην Ελλάδα της κρίσης, των μνημονίων και του κορονοϊού, οι κυβερνώντες σκέφτονται να ξαναδημιουργήσουν τη γραμμή προς το Λαύριο, διευρύνοντας έτσι το δίκτυο του προαστιακού που… προϋπήρχε πριν από 134 χρόνια. Θέλω να πιστεύω πως θα γίνει, θα βαπτιστεί η ταχεία «θηρίο» και θα παραμείνει ενεργή εξυπηρετώντας τον κόσμο και όχι συμφέροντα πολιτικά και…. πλουτοκρατικά.

Ας γνωρίσουμε την αρχική διαδρομή του αιωνόβιου προαστιακού της Αττικής.
Η αφετηρία ήταν η πλατεία Λαυρίου κοντά στην Ομόνοια, από εκεί συνέχιζε τη σιδερένια οδό προς τους Αγίους Αναργύρους, το νέο Ηράκλειο, το Χαλάνδρι, τον Γέρακα και την Κάντζα. Το θηρίο αγκομαχούσε προς Παιανία, Κορωπί και Μαρκόπουλο, περνούσε από τα Καλύβια και την Κερατέα, άφηνε πίσω του το Δασκαλειό και το Θορικό με το αρχαίο θέατρο, για να καταλήξει στον τερματικό σταθμό του Λαυρίου.

Η διαδρομή ήταν πραγματικά μαγική για την εποχή, περνούσε ανάμεσα από τον Υμηττό και την Πεντέλη για να διασχίσει τον έφορο κάμπο των Μεσογείων πριν καταλήξει μερικά μέτρα μακριά από τον λιμένα του Λαυρίου και τον δίαυλο της Μακρονήσου.

Αυτή την διαδρομή έψαξα να βρω εκμεταλλευόμενος τις μαρτυρίες που έχουν καταγραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Η φαντασία μου ζωντάνεψε το «θηρίο» που έσερνε στις ράγες τα ξύλινα βαγόνια του, με τις ψάθινες καρέκλες, τους πάγκους, μεταφέροντας τους φουστανελάδες και τους αγρότες αλλά και τους μεγαλοαστούς που ήθελαν να βρεθούν στην εξοχή.

Μόλις εννέα σταθμοί του δικτύου βρίσκονται όρθιοι, άλλοι σε καλή κατάσταση, άλλοι σε άθλια και σας καλούν να τους γνωρίσετε. Είναι μια εναλλακτική μοτο-βόλτα προς το όμορφο Λαύριο και αποτελεί ένα ταξίδι στο πρόσφατο βιομηχανικό παρελθόν μιας χώρας που της αρέσει να επαναλαμβάνει με τον χειρότερο τρόπο την ιστορία της.