Λίγο πριν καλοκαιριάσει και βάλουμε πλώρη για τις μαγευτικές παραλίες του νησιού, ταξιδεύουμε στα ορεινά για να γνωρίσουμε μερικά από τα πιο γραφικά χωριά της Κρήτης. Το «σενάριο» απόδρασης περιλαμβάνει βόλτες σε παραδοσιακούς οικισμούς, καλό φαγητό και απολαυστικές πεζοπορίες σε ανθισμένα μονοπάτια, βουνοκορφές και φαράγγια. Για τους λάτρεις της αυθεντικής Κρήτης, διαλέξαμε 7 υπέροχα χωριά, από τα Χανιά μέχρι το Λασίθι, που είναι ιδανικά για αποδράσεις αυτή την εποχή.
Αρχάνες, Ηράκλειο
Σε απόσταση 15 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου και μόλις 7 χλμ. από το μινωικό ανάκτορο της Κνωσού, θα συναντήσετε έναν από τους πιο γοητευτικούς και φημισμένους οικισμούς της Κρήτης, τις Αρχάνες. Το πολύχρωμο αυτό χωριό, που είναι χτισμένο σε υψόμετρο 380 μέτρων, στο βορειοανατολικό άκρο της κοιλάδας του Γιούχτα, έχει βραβευτεί σε διαγωνισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, όσον αφορά την οικιστική του ανάπτυξη. Τα σπίτια έχουν αναπαλαιωθεί με τέχνη, μεράκι, μα πάνω απ’ όλα σεβασμό στην παράδοση του τόπου. Η βόλτα στον παραδοσιακό οικισμό με τα λιθόστρωτα σοκάκια, τα καλοδιατηρημένα σπίτια και τις ολάνθιστες αυλές, είναι απολαυστική.
Στις Αρχάνες υπάρχουν ενδιαφέροντα μουσεία (Λαογραφικό, Αρχαιολογικό, Κρητικής Ιστορίας και Παράδοσης), ωραία μαγαζιά για να ψωνίσετε χειροτεχνίες και τοπικά προϊόντα και ταβέρνες για να δοκιμάσετε αυθεντικές κρητικές γεύσεις μαζί με το φημισμένο ντόπιο κρασί. Κάντε και μια στάση και στην αναπαλαιωμένη «Φάμπρικα Ελένη», για να μάθετε τα πάντα για τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής ελαιόλαδου. Οι λάτρεις της πεζοπορίας μπορούν να ανέβουν στον λόφο του Φουρνιού με το μινωικό νεκροταφείο και να περπατήσουν στα μονοπάτια του Γιούχτα, του ιερού βουνού των Μινωιτών με ύψος 811 μ.
Ζαρός, Ηράκλειο
Χτισμένος στους πρόποδες του Ψηλορείτη, σε μια καταπράσινη κοιλάδα και σε υψόμετρο 450 μ., ο Ζαρός είναι ένα γραφικό και ιστορικό κεφαλοχώρι που φημίζεται για τα πλούσια νερά του, το φαράγγι του, αλλά και τα σπουδαία εκκλησιαστικά μνημεία που υπάρχουν μέσα και γύρω από το χωριό. Το πιο δημοφιλές αξιοθέατο είναι η τεχνητή λίμνη του Ζαρού ή Βοτόμου (1 χλμ. βόρεια από τον Ζαρό), όπου μπορείτε να κάνετε βόλτες μέσα στο πράσινο και τα πλατάνια και αν σας ανοίξει η όρεξη να καθίσετε για φαγητό στις ταβέρνες που υπάρχουν εκεί.
Με αφετηρία τη λίμνη μπορείτε να ακολουθήσετε το μονοπάτι που οδηγεί μέσα στο φαράγγι του Αγίου Νικολάου, όπου βρίσκεται και το ομώνυμο μοναστήρι, αλλά και να επισκεφθείτε το καταπράσινο δάσος Ρούβα, ένα από τα μεγαλύτερα κι ομορφότερα δάση της Κρήτης. Τα ιστορικά μοναστήρια (Μονή Βροντησίου, Μονή Βαρσαμόνερου κ.ά.), καθώς και οι αρχαιολογικοί χώροι της Γόρτυνας και της Φαιστού που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, προσφέρονται για εξερεύνηση.
Βάμος, Χανιά
Στη Δυτική Κρήτη στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, 25 χλμ. από την πόλη των Χανίων, συναντάς ένα σκηνικό που θυμίζει Τοσκάνη. Αν θέλετε να πάρετε μια καλή γεύση της κρητικής ζωής και της κρητικής υπαίθρου, να βιώσετε τη ζεστή φιλοξενία ενός χωριάτικου ξενώνα, φτιαγμένου από πέτρα και ξύλο, να γευτείτε τις αγνές τοπικές γεύσεις, να πιείτε καφέ ή τσικουδιά σε ένα παραδοσιακό καφενείο, να περπατήσετε σε πέτρινα καλντερίμια και στην εξοχή και να μυρίσετε τα ανθισμένα λουλούδια, τότε ο Βάμος είναι το ιδανικό χωριό για εσάς.
Πρόκειται για έναν από τους ωραιότερους παραδοσιακούς οικισμούς των Χανίων. Κτήρια του 18ου, του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα αναπαλαιώθηκαν με μεγάλη προσοχή και σεβασμό στην παράδοση και στην αρχιτεκτονική κληρονομιά, για να μετατραπούν σε όμορφους ξενώνες. Ο διατηρημένος παραδοσιακός πέτρινος δρόμος, η παλιά γειτονιά, το παρεκκλήσι της Παρθένου Μαρίας (μνημείο του 13ου αιώνα) και το μοναστήρι Καρύδι με το εκπληκτικό ελαιοτριβείο με τις 12 αψίδες, συμπληρώνουν το γοητευτικό σκηνικό.
Θέρισο, Χανιά
Χτισμένο σε μια πανέμορφη καταπράσινη κοιλάδα, 15 χλμ. νότια από τα Χανιά, το Θέρισο είναι ένα πανέμορφο χωριό με μεγάλη ιστορία. Εδώ συγκεντρώθηκαν στις 10 Μαρτίου 1905 αγωνιστές από όλη την Κρήτη με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο και κήρυξαν ένοπλο επαναστατικό αγώνα κατά του πρίγκιπα Γεωργίου Β’, προκειμένου να επιτύχουν την ένωση του νησιού με την υπόλοιπη Ελλάδα. Για να φτάσετε στο χωριό, θα διασχίσετε το υπέροχο θερισιανό φαράγγι, που είναι κυριολεκτικά πνιγμένο στο πράσινο. Το Θέρισο είναι ένα γνήσιο κρητικό χωριό, με παραδοσιακά σπίτια, καφενεία και περιποιημένους δρόμους. Υπάρχουν δύο εκκλησίες, της Παναγίας και του Αγίου Γεωργίου, καθώς και δύο μουσεία (Ιστορικό-Λαογραφικό και Μουσείο Εθνικής Αντίστασης), ενώ στην κεντρική πλατεία δεσπόζει ο ανδριάντας του Ελευθέριου Βενιζέλου. Απαραίτητη είναι η στάση στις φημισμένες ταβέρνες του χωριού για ζουμερά κρεατικά και παραδοσιακά κρητικά πιάτα, όπως απάκι, σύγκλινο, αρνάκι τσιγαριαστό κ.ά.
Μαργαρίτες, Ρέθυμνο
Οι Μαργαρίτες, το όμορφο χωριό των πιθαράδων, βρίσκονται στους βόρειους πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 300 μ. και σε απόσταση 27 χλμ. από το Ρέθυμνο. Πρόκειται για ένα μέρος με μοναδικό χρώμα και χαρακτήρα. Η παράδοση του χωριού στην αγγειοπλαστική (θεωρείται το μεγαλύτερο κέντρο αγγειοπλαστικής της δυτικής Κρήτης) είναι εμφανής παντού. Κάνοντας μια βόλτα στα γραφικά σοκάκια θα δείτε μεγάλες πήλινες γλάστρες έξω από κάθε σπίτι, κεραμικά κρεμασμένα στους τοίχους και πιθάρια να κοσμούν τους ολάνθιστους κήπους. Σήμερα, εδώ λειτουργούν τουλάχιστον 16 εργαστήρια αγγειοπλαστικής, όπου μπορείτε να αγοράσετε κεραμικά και να δείτε τους τεχνίτες να δουλεύουν με τον τρόπο των προγόνων τους.
Στις Μαργαρίτες υπάρχουν πολλές εκκλησίες μέσα και έξω από το χωριό. Επισκεφτείτε την παλαιότερη, τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο με το πέτρινο τέμπλο. Στην ανατολική πλευρά του χωριού, μέσα στην πλούσια φύση, στέκει από τον 16ο αιώνα το μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού και Αγίου Γεδεών που προσφέρει ωραία θέα της περιοχής. Οι λάτρεις της πεζοπορίας μπορούν ακολουθήσουν το μονοπάτι που οδηγεί στο φαράγγι, μέσα από πανέμορφες διαδρομές. Εναλλακτικά μπορείτε να απολαύσετε τη θέα του φαραγγιού από το νότια του χωριού.
Αργυρούπολη, Ρέθυμνο
Κοντά στα σύνορα Χανίων-Ρεθύμνου θα συναντήσετε αυτό το γραφικό ορεινό χωριό, που είναι γνωστό για τις πηγές του και το καταπράσινο τοπίο του. Η Αργυρούπολη έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός και είναι χτισμένο πάνω στα ερείπια της Αρχαίας Λάππας, μιας από τις πιο ισχυρές πόλεις της Μυκηναϊκής περιόδου που φέρεται να ίδρυσε ο Αγαμέμνονας. Σήμερα, στο χωριό μπορεί να παρατηρήσει κανείς αρχαίο και ενετικό αρχιτεκτονικό υλικό να αποτελεί τμήμα πολλών σπιτιών. Η βόλτα στα σοκάκια της Αργυρούπολης, στις δύο γειτονιές της, θα σας φέρει μπροστά σε υπέροχα βενετσιάνικα αρχοντικά. Στο χωριό σώζονται πολλά σημαντικά ερείπια, μεταξύ των οποίων δύο ρωμαϊκά λουτρά, τρεις βασιλικές και αγάλματα της Αφροδίτης, του Δία και του Διονύσου. Κοντά στον οικισμό βρίσκονται λαξευμένοι στον βράχο ρωμαϊκοί τάφοι, καθώς και ένα μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στις Πέντε Παρθένες.
Λίγο πιο πέρα από το χωριό θα συναντήσετε ένα ειδυλλιακό μέρος με πυκνή βλάστηση, υπεραιωνόβια δέντρα, τρεχούμενα νερά, μικρούς καταρράκτες, λιμνούλες και νερόμυλους. Το σκηνικό είναι καταπράσινο και πανέμορφο. Στις πηγές της Αργυρούπολης ή πηγές της Αγίας Δύναμης, θα βρείτε και αρκετές αξιόλογες ταβέρνες που σερβίρουν παραδοσιακές γεύσεις και ντόπια κρέατα. Ένα ακόμη αξιοθέατο της περιοχής είναι το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη που είναι λαξευμένο στο βράχο των πηγών της Αγίας Δύναμης.
Κριτσά, Λασίθι
Χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος, πολύ κοντά στον Άγιο Νικόλαο, η Κριτσά είναι ένα από αρχαιότερα χωριά της Κρήτης. Έχοντας διατηρήσει σε σημαντικό βαθμό αναλλοίωτη την παλιά αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της, η Κριτσά προσφέρει ένα γραφικό σκηνικό που αποτελείται από ωραία λιθόστρωτα σοκάκια, πέτρινες καμάρες, παλιά σπίτια και καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα και έργα λαϊκής τέχνης. Εικόνες του χωριού έχουν ταξιδέψει σε ολόκληρο τον κόσμο μέσα από την ταινία «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» με τον Ζυλ Ντασσέν και τη Μελίνα Μερκούρη, που γυρίστηκε εκεί.
Αξίζει να αναφερθεί ότι το χωριό φημίζεται για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδό του. Το ελαιόλαδο που παράγει ο Αγροτικός Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Κριτσάς έχει διακριθεί και έχει βραβευθεί σε πολλούς διαγωνισμούς. Το φαράγγι της Κριτσάς, το μικρό χωριό Τάπες και τα βυζαντινά μνημεία, όπως η Παναγία Κερά με τις περίτεχνες τοιχογραφίες, είναι τα σημαντικότερα αξιοθέατα της περιοχής.
