Πως αντιμετωπίζουν και τι λένε οι επιστήμονες για την επίδραση των αρπαχτικών ειδών στους θηραματικούς πληθυσμούς
Είναι γνωστό ότι τα αρπακτικά επιδρούν στους θηραματικούς πληθυσμούς, γι’ αυτό και πρέπει να γίνουν προσπάθειες για τον έλεγχο των πληθυσμών τους. Παρ’ όλα αυτά, η αρπακτικότητα δεν είναι ο μοναδικός λόγος μείωσης των θηραματικών πληθυσμών…
Τα αρπακτικά είναι μια ευρεία κατηγορία στην οποία θα πρέπει να συμπεριλάβει κανείς, εκτός από τους αετούς, γεράκια, όρνια, που κατά κύριο ρόλο θεωρούνται αρπακτικά, και την αλεπού, το λύκο, την αγριόγατα και τα διάφορα κορακοειδή. Ωστόσο, σημαντικός παράγοντας μείωσης των θηραματικών πληθυσμών είναι και η μείωση της ποιότητας και έκτασης των φυσικών βιοτόπων που προσφέρουν κάλυψη και τροφή στους εν λόγω πληθυσμούς.
Μια μελέτη για τις πέρδικες πραγματοποιήθηκε στη νοτιοανατολική Αγγλία. Σε δύο πειραματικές περιοχές, παρόμοιου μεγέθους και πυκνότητας περδίκων, τα αρπακτικά ζώα (αλεπούδες και κορακοειδή) ελέγχθηκαν εντατικά στη μία και προστατεύθηκαν στην άλλη (Potts, 1986). Μετά από ένα έτος, η πυκνότητα των περδίκων στην περιοχή ελέγχου των αρπακτικών έχει ανέλθει από 223 πουλιά σε 338, ενώ αυτή στην περιοχή προστασίας των αρπακτικών έχει πέσει από 230 σε 196. Αυτή η άνοδος εμφανίστηκε μέσω του ποσοστού απωλειών φωλιών, που παρέμεινε σταθερό στην περιοχή προστασίας των αρπακτικών, αλλά έπεσε εκεί που τα αρπακτικά ελέγχθηκαν. Υπό αρπακτικό έλεγχο, οι αριθμοί των νεοσσών στην ηλικία των 6 εβδομάδων ανήλθαν από 21 σε 34, ενώ στην περιοχή όπου υπήρξε προστασία των αρπακτικών αυτή η άνοδος ήταν από 16 σε 17.
Εντούτοις, αυτά τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δεν μπορούν να αξιολογηθούν έως ότου το πείραμα να ολοκληρωθεί. Αυτό θα περιλάβει την αντιστροφή των διαδικασιών έτσι ώστε η περιοχή ελέγχου των αρπακτικών να γίνει μια προστατευόμενη ζώνη και αντίστροφα. Μια παρόμοια μελέτη κοντά στη Βόννη, στη δυτική Γερμανία, παρουσίασε μια μέση ετήσια κάρπωση 5.7±0.8 κάτω από καθεστώς προστασίας αρπακτικών, και 10.9±1.9 υπό έλεγχο των αρπακτικών. Ο Potts ήταν σε θέση να μιμηθεί αυτή τη διαφορά χρησιμοποιώντας μια προσομοίωση υπολογιστών «κλέβοντας» παραμέτρους πληθυσμών από τη μελέτη του, με την αρπακτικότητα φωλιών ως το μόνο παράγοντα που διαφέρει μεταξύ των περιοχών με και χωρίς έλεγχο του πληθυσμού των αρπακτικών.
Ζωοχωρητικότητα και αρπακτικότητα
Ο Potts προσπάθησε να διαμορφώσει τον πληθυσμό μελέτης του πάνω από 20 έτη και έφτασε σε μια πολύ καλή προσέγγιση την πραγματική κατάσταση. Κατόπιν έβαλε τη θνησιμότητα νεοσσών (που διογκώνεται από τα σύγχρονα ζιζανιοκτόνα) και την αρπακτικότητα στις φωλιές (που διογκώνεται από τη διακοπή του αρπακτικού ελέγχου) πίσω στα επίπεδα του 1976 από την αρχική του μελέτη. Μέχρι να κάνει αυτό, ήταν σε θέση να “αποτρέψει” (αναδρομικά) τη μείωση του πληθυσμού της πέρδικας που είχε παρατηρήσει. Μέχρι το τέλος του υπολογισμού, μια ετήσια κάρπωση 40 πουλιών ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο θα ήταν δυνατή. Εντούτοις, όταν εξέτασε μόνο τον έλεγχο των αρπακτικών διαπίστωσε ότι η αποκατάστασή της “θα είχε αυξήσει τα αναπαραγωγικά ζευγάρια μέσα στα έτη, αλλά δεν θα είχε αποτρέψει μια σταθερή πτώση”. Η κυνηγετική κάρπωση τότε θα ήταν ακριβώς 5 πουλιά ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, και το κόστος του ελέγχου του πληθυσμού των αρπακτικών θα είχε ανέλθει σε 300 λίρες Αγγλίας για κάθε θήραμα. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πίεση των αρπακτικών είχε επιταχύνει απλά μια πτώση που είχε προκληθεί τελικά από τα σύγχρονα ζιζανιοκτόνα.
Ο Errignton (1934, 1946) πρότεινε ότι κάθε βιότοπος είχε μια περιορισμένη ζωοχωρητικότητα και ότι μόνο όταν οι αριθμοί αυξάνονται πάνω από αυτό το επίπεδο, η αρπακτικότητα γίνεται περιοριστικός παράγοντας. Δεν μπορείτε να μελετήσετε τα αποτελέσματα της αρπακτικότητας, υποστήριξε, με τον υπολογισμό των αριθμών θηράματος που σκοτώνονται. Πρέπει να καθορίσετε τους παράγοντες που προδιαθέτουν την αρπακτικότητα και καθιστούν μερικά άτομα τρωτά και άλλα όχι. Η ιδέα του ήταν ότι οι πληθυσμοί βρίσκονται κάθε έτος σε ένα επίπεδο που ο βιότοπος θα μπορούσε να υποστηρίξει και που η υπερβολή αυτού του επιπέδου ενδίδει σε οποιοδήποτε παράγοντα θνησιμότητας είναι διαθέσιμος τοπικά, είτε αυτός είναι αρπακτικά, ασθένεια, είτε έλλειψη τροφής.
Η επίδραση του ανθρώπινου παράγοντα
Πολλά είδη παρουσιάζουν στοιχεία μείωσης των πληθυσμών τους λόγω ελλείψεως τροφής ή θέσεων φωλεοποίησης. Από τα είδη που έχουν μελετηθεί, οι πάπιες που φωλιάζουν στο έδαφος και τα θηραματικά πτηνά φαίνονται να πιέζονται συχνότερα στους αριθμούς αναπαραγωγής από την αρπακτικότητα σε σχέση με μερικά άλλα είδη, όπως πολλά ωδικά πουλιά. Αυτό μπορεί να είναι επειδή οι επίγειες φωλιές είναι τρωτές στο μεγαλύτερο εύρος αρπακτικών και επειδή μερικά σημαντικά αρπακτικά ζώα (ειδικότερα η αλεπού) συχνά σκοτώνουν την κλώσσα.
Στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, η αρπακτική πανίδα έχει αλλάξει πολύ κάτω από την ανθρώπινη επιρροή. Σε μερικές περιοχές όπου έχουν γίνει μελέτες, τα αρπακτικά μπορούν να είναι λιγοστά στους φυσικούς βιότοπους και να έχουν μειωμένα αποτελέσματα στα θηράματα. Στα διαχειριζόμενα δάση της δυτικής Ευρώπης, το ποσοστό αρπακτικότητας στις φωλιές πουλιών είναι τόσο μεγάλο όσο και σε αρχέγονο δάσος της Πολωνίας. Οι πυκνότητες αναπαραγωγής πολλών ειδών είναι επίσης υψηλότερες στα δάση της δυτικής Ευρώπης, αλλά το κατά πόσο αυτό οφείλεται στη μειωμένη αρπακτικότητα είναι μια αναπάντητη ερώτηση.
Οι Tomialojc et al (1984) προβλέπουν ότι μερικοί πληθυσμοί πουλιών στην Ευρώπη υπάρχουν στο ένα από δύο καθεστώτα: είτε στη χαμηλή πυκνότητα που περιορίζεται από την αρπακτικότητα και όπου τα αρπακτικά ζώα εμφανίζονται στους φυσικούς αριθμούς, είτε στην υψηλή πυκνότητα που περιορίζεται από τα αποθέματα τροφής και όπου τα αρπακτικά ζώα εμφανίζονται σε μειωμένους αριθμούς. Θεωρούν ότι αυτή η τελευταία κατάσταση καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της δυτικής Ευρώπης, και φθάνει στα άκρα των πόλεων, τα πάρκα και τους κήπους. Εντούτοις, τα αρπακτικά δεν είναι απαραιτήτως λιγότερα στα μέρη όπου ο άνθρωπος έχει επέμβει. Διάφοροι άρπαγες πουλιών και αβγών διαδόθηκαν στα λιβάδια της Β. Αμερικής μετά από την ανθρώπινη μετακίνηση και φύτευση δέντρων, έτσι ώστε είδη όπως το ρακούν και οι κόρακες είναι τώρα κοινά σε περιοχές που δεν ήταν κατά το παρελθόν. Επιπλέον, τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Βόρεια Αμερική, η εξαφάνιση των μεγάλων αρπακτικών ζώων, όπως οι λύκοι, μπορεί να είχε επιτρέψει σε μικρότερους, όπως οι αλεπούδες, να αυξηθούν, με επακόλουθα μεγαλύτερα αποτελέσματα στους πληθυσμούς πουλιών. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η αύξηση των μικρών αρπακτικών δεν είχε κανένα αποτέλεσμα σε μερικούς πληθυσμούς θηραμάτων.
Εν κατακλείδι, οι προσπάθειές μας για την αύξηση του πληθυσμού των πτερωτών θηραμάτων θα πρέπει να περιλαμβάνουν όχι μόνο τον έλεγχο του πληθυσμού των αρπακτικών, αλλά και τη βελτίωση των βιοτόπων. Όπως αναφέρεται και στα παραπάνω στοιχεία, μόνο ο έλεγχος των αρπακτικών δεν μπορεί να έχει μακροχρόνια αποτελέσματα αν δεν έχει πραγματοποιηθεί πρωτύτερα ή έστω ταυτόχρονα βελτίωση βιοτόπων. Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να τονίσουμε ότι σκοπός δεν είναι η εξαφάνιση κάποιου είδους αρπακτικού, αλλά ο έλεγχος της πληθυσμιακής του κατάστασης.
Τεχνολόγου Δασοπονίας – M.Sc. Διαχείριση και διατήρηση άγριας πανίδας
