Στους διαδρόμους του υπουργείου Περιβάλλοντος, το σχέδιο νόμου που δόθηκε σε σύντομη δημόσια διαβούλευση είχε λάβει το προσωνύμιο «ερανικό», εκ του… εράνου.
Δεν είναι τυχαίο: το νομοθέτημα είναι μια συλλογή ετερόκλητων πολεοδομικών και περιβαλλοντικών ρυθμίσεων, με τις οποίες εξυπηρετούνται μεμονωμένες υποθέσεις, επιτρέπεται η εξορυκτική δραστηριότητα μέσα σε ζώνες προστασίας της φύσης (δηλαδή οπουδήποτε πλην του πυρήνα μιας προστατευόμενης περιοχής), περιορίζεται ακόμη περισσότερο η σημασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ενώ επιχειρείται νομιμοποίηση διαφόρων υφισταμένων δραστηριοτήτων μέσα σε προστατευόμενες περιοχές που βρίσκονται κοντά σε αστικές ζώνες. Μεταξύ άλλων, με το σχέδιο νόμου:
• Επιτρέπονται οι εξορυκτικές δραστηριότητες στις ζώνες προστασίας της φύσης (β΄ ζώνη), εφόσον… η είσοδος του μεταλλείου/λατομείου βρίσκεται έξω από αυτές. Επίσης, στις ίδιες περιοχές επιτρέπονται ήπιες τουριστικές εγκαταστάσεις, διευκολύνεται περαιτέρω η εγκατάσταση ΑΠΕ, επιτρέπεται η διάνοιξη δρόμων κ.ά. Στις ζώνες διατήρησης οικοτόπων (γ΄ ζώνη) καταργείται το μεγαλύτερο μέρος των υφιστάμενων περιορισμών. Στους δε πυρήνες (α΄ ζώνη) επιτρέπεται η διέλευση δικτύων μεταφοράς ενέργειας. Πρόκειται για επιδείνωση του καθεστώτος προστασίας των περιοχών NATURA.
• Επιχειρείται να εξαιρεθούν από τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (επμ) που εκπονούνται σήμερα για όλες τις προστατευόμενες περιοχές διάφορες υφιστάμενες χρήσεις σε περιαστικές περιοχές («οι εξαιρέσεις ορισμένων πολεοδομικών σχεδιασμών», σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση), ανεξάρτητα με το αν είναι ασύμβατες με το προστατευόμενο αντικείμενο (τόπο ή είδος χλωρίδας ή πανίδας). Παράλληλα, η εκ νέου τροποποίηση της νομοθεσίας για τις ΕΜΠ θα καθυστερήσει ακόμη περισσότερο την ολοκλήρωσή τους, παρότι η Ελλάδα έχει καταδικαστεί για την έλλειψη μέτρων διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών της.
• Διευρύνεται σε περιπτώσεις στρατηγικών επενδύσεων, επενδύσεων επί δημοσίων ακινήτων, τουριστικών λιμένων και επιχειρηματικών πάρκων η συνοπτική διαδικασία τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων (ισοδυναμεί με μια απλή ενημέρωση του φακέλου), σε περιπτώσεις «μη ουσιώδους μεταβολής». Αναφέρονται διάφορες ενδεικτικές περιπτώσεις αυτής της κατηγορίας, όπως κτιριακές ανακαινίσεις χωρίς αλλαγή χρήσης, αλλαγές σε ένα πεδίο εξόρυξης κ.ο.κ.
• Με μια νομοθεσία που βρίσκεται σε ισχύ από το 1965, η Πολιτεία μπορεί να καθορίζει ποτάμια ή άλλα «επιφανειακά νερά» ως αποδέκτες λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων. Πλέον αυτή η διοικητική διαδικασία θα εντάσσεται στους περιβαλλοντικούς όρους ενός έργου: δηλαδή, ο ιδιώτης θα προτείνει αποδέκτη για τα απόβλητα, η Πολιτεία (ΥΠΕΝ, Αποκεντρωμένη Διοίκηση ή Περιφέρεια) θα εγκρίνει. Η ρύθμιση φαίνεται να αφορά βαριές βιομηχανικές δραστηριότητες (λ.χ. εξόρυξη), καθώς ορίζεται ότι ο ενδιαφερόμενος φορέας υποχρεούται να διαθέτει ασφαλιστήριο ή εγγυητική επιστολή για τις εργασίες διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων.
• Ορίζεται ότι οι ιδιώτες ελεγκτές μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα πληρώνονται απευθείας από τον ιδιώτη που ελέγχουν. Η ρύθμιση αυτή είναι προφανώς προβληματική, επεκτείνοντας την ήδη προβληματική ιδέα περί ιδιωτών ελεγκτών περιβαλλοντικών μελετών (με το κράτος να απεκδύεται συνεχώς τον ελεγκτικό του ρόλο και να επιτρέπει την απευθείας συναλλαγή μεταξύ ελεγκτή και ελεγχομένου).
• Ορίζεται ότι η έλλειψη «πρότυπων περιβαλλοντικών δεσμεύσεων» δεν αξιολογείται ως σημαντική διοικητική παράβαση, καθώς περιλαμβάνει εξ ορισμού έργα και δραστηριότητες με μη σημαντικές και τοπικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι «πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις» είναι μια διαδικασία αδειοδότησης ενός έργου με υπεύθυνη δήλωση εκείνου που θα το εκτελέσει (ότι θα τηρήσει την περιβαλλοντική νομοθεσία) και περιλαμβάνει μια τεράστια γκάμα έργων, από έργα οδοποιίας, μικρά και μεσαία έργα ΑΠΕ, επεμβάσεις σε δασικές εκτάσεις κ.ά. Επίσης, ορίζει ότι σε περίπτωση επιβολής προστίμου, τότε αυτό θα είναι το ελάχιστο δυνατό αν η εταιρεία έχει μικρό κύκλο εργασιών. Επομένως, πρόκειται για ακόμα μια χαλάρωση των κυρώσεων.
Τέλος, με άλλες ρυθμίσεις στο ίδιο νομοσχέδιο τροποποιείται η διαδικασία εξέτασης προσφυγών κατά του δασικού χάρτη, διευκολύνεται η υλοτόμηση των καμένων εκτάσεων στη Βόρεια Εύβοια από τους τοπικούς δασικούς συνεταιρισμούς, απελευθερώνεται η χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο δράσεων κλιματικής ουδετερότητας σε ελληνικές πόλεις, επιτρέπεται η ανέγερση υψηλότερων ναών κατά παρέκκλιση της νομοθεσίας, δίνεται δυνατότητα να αλλάξει η χρήση των ανθοπωλείων της Βουλής, δίνεται παράταση για την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού στο Μάτι έως τον Νοέμβριο και πολλά ακόμη.
Η αιτιολογική έκθεση του υπουργείου
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου με τις προτάσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος απλοποιούνται οι «διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης και ελέγχων», ενώ «αποσαφηνίζονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης στις προστατευόμενες περιοχές». Κατά το υπουργείο, «το υφιστάμενο πλαίσιο για τις επιτρεπόμενες χρήσεις στις περιοχές Natura είναι ιδιαίτερα περιοριστικό για τις πραγματικές ανάγκες της εκάστοτε περιοχής και την αποτελεσματική προστασία του εκάστοτε προστατευτέου αντικειμένου». Οσον αφορά την εξαίρεση των περιαστικών προστατευόμενων περιοχών, στόχος του υπουργείου είναι «να συμπεριληφθεί και να εισαχθεί η έννοια της αλληλεπίδρασης των ζωνών προστασίας με τις αστικές περιοχές με τις οποίες γειτνιάζουν ή συμπεριλαμβάνονται σε αυτές, ώστε να ληφθούν υπόψη στις προτεινόμενες από τις ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες χρήσεις γης. Ταυτόχρονα, αποσαφηνίζονται οι εξαιρέσεις ορισμένων πολεοδομικών σχεδιασμών από το πεδίο των ΕΠΜ, ενώ τίθενται και οι διαδικασίες για τα νομίμως αδειοδοτημένα έργα και τη λειτουργία τους».
