…απειλεί τη βιοποικιλότητα
Η αρνητική επίδραση της αλεπούς και του κουναβιού στους θηραματικούς πληθυσμούς είναι μεγάλη και τεκμηριωμένη επιστημονικά.
Υπάρχουν πλέον και ελληνικές μελέτες οι οποίες ακολουθώντας επιστημονική μεθοδολογία και καταδεικνύουν το βαθμό επίδρασής τους στους θηραματικούς πληθυσμούς ανάλογα με τον τύπο των βιοτόπων, την περίοδο του έτους και το μέγεθος του πληθυσμού των θηραμάτων και των αρπάγων. Σήμερα όμως δεν τίθεται μόνο το γνωστό θέμα της αρνητικής επίδρασης των δύο αυτών ειδών στα θηραματικά είδη, αλλά πλέον υπάρχουν και στοιχεία που καταδεικνύουν ότι ο υπερπληθυσμός των ειδών αυτών απειλεί την ίδια τη βιοποικιλότητα. Μια που οι καιροσκοπικοί άρπαγες απειλούν τους πληθυσμούς και άλλων ειδών της ορνιθοπανίδας, μερικά από τα οποία χαρακτηρίζονται ως τρωτά και κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.
Το κυνήγι, ο θάνατος και το φάγωμα είναι στοιχεία που καθημερινά λαμβάνουν χώρα στην τροφική αλυσίδα. Στη φύση ζώα ζουν με το φόβο ότι θα φαγωθούν, ενώ παράλληλα παλεύουν με άλλα ζώα για την εξασφάλιση της τροφής.
Θηρευτές και θηράματα
Ένα μικρό παράδειγμα για ότι συμβαίνει στη φύση είναι το εξής: Με το ράμφος γεμάτο έντομα ένας σπίνος επιστρέφει στη φωλιά να ταΐσει τα μικρά του. Δεν θα χρειαστεί να σπαταλήσει ξανά ενέργεια γι’ αυτό επειδή τα μικρά του έχουν φαγωθεί από ένα σκίουρο. Ο σκίουρος είναι επίσης άτυχος αφού πέφτει θύμα ενός κουναβιού. Μετά από λίγο το κουνάβι με τη σειρά του γίνεται τροφή ενός αετού. Εκτός του αετού όλα τα υπόλοιπα είδη που αναφέρονται στο παραπάνω παράδειγμα ήταν και θηρευτές και θηράματα ταυτόχρονα. Με μια πρώτη ματιά η σχέση άρπαγα – θηράματος φαίνεται βάναυση. Και οι δυο πλευρές όμως έχουν ίσες ευκαιρίες να επιβιώσουν. Αυτό που επιφέρει την ισορροπία είναι η φυσική επιλογή.
Τα παραπάνω έρχονται σε αντίθεση με τις απόψεις κάποιων υπερευαισθητοποιημένων οι οποίοι πιστεύουν ότι η φύση και οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα μέσα σ’ αυτή, λειτουργούν αρμονικά και φιλικά σαν τον κήπο της Εδέμ. Στη φύση τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά.
Οι φυσικές διεργασίες περιλαμβάνουν το θάνατο και τις εξάρσεις πληθυσμών ειδών. Θα ήταν αφάνταστα τρομερές οι συνέπειες αν παρέμβαιναν στον κύκλο αυτό οι ηθικές αξίες και προσπαθούσαμε να τον λειτουργήσουμε με βάση τα ανθρώπινα ηθικά πρότυπα. Το μέγεθος του πληθυσμού των θηραματικών ειδών και το μέγεθος του πληθυσμού των αρπακτικών αποτελούν ένα αλληλένδετο σχήμα όταν δεν επιδρούν σε αυτό άλλοι εξωγενείς παράγοντες.
Αν δεν υπήρχαν τα αρπακτικά τότε οι πληθυσμοί των θηραμάτων θα αυξάνονταν ανεξέλεγκτα, με καταστροφικές συνέπειες για την ύπαρξη όλου του πληθυσμού πλέον και όχι μόνο συγκεκριμένων ατόμων.
Σε φυσιολογικές συνθήκες τα αρπακτικά είναι πάντα η μειοψηφία στις αναλογίες των πληθυσμών.
Οι πληθυσμοί έχουν μια συνέχεια και μια αλληλεπίδραση, με συνεχείς αυξομειώσεις στο διηνεκές του χρόνου.
Αύξηση του πληθυσμού των θηραμάτων οδηγεί σε αύξηση του πληθυσμού των αρπακτικών, με αποτέλεσμα την αύξηση της θηρευτικής πίεσης και τη μείωση των θηραμάτων. Η μείωση αυτή συνεπάγεται μείωση της τροφής οπότε και μείωση του πληθυσμού των αρπακτικών κλπ.
Η ακολουθία αυτή παρουσιάζει μια συνέχεια στο χρόνο εφόσον δεν υπάρξει εξωγενής επίδραση. Αν όμως για παράδειγμα σε μια περιοχή η κάλυψη των τροφικών αναγκών των αρπακτικών δεν εξαρτάται μόνο από την πληθώρα των θηραμάτων αλλά υπάρχουν και εναλλακτικές λύσεις για την εξεύρεση τροφής π.χ. σκουπιδότοποι, ελεύθερη κτηνοτροφία κλπ, τότε η αλληλεπίδραση των δύο πληθυσμών γίνεται μονόπλευρη και δεν δίνεται η δυνατότητα στον πληθυσμό των θηραμάτων να ανακάμψει αφού ο σταθερά υψηλός πληθυσμός των αρπακτικών επιδρά στα θηράματα μόνο τις περιόδους που τον συμφέρει, όπως η αναπαραγωγική περίοδος των θηραμάτων. Η παραπάνω υπόθεση επιβεβαιώνεται σήμερα στην ελληνική φύση στην περίπτωση της αλεπούς και του κουναβιού.
Όπλα των θηραμάτων για την αντιμετώπιση της αρπακτικότητας
1) Χρωματική εξομοίωση με το περιβάλλον
2) Κρύψιμο
3) Η μεγάλη ταχύτητα που μπορούν να αναπτύξουν.
Πχ ο λαγός βλέπει τον αετό και παραμένει λουφαγμένος. Αν τελικά του επιτεθεί τότε αναπτύσσοντας μεγάλη ταχύτητα συνήθως ξεφεύγει.
4) Ζώντας κοπαδιαστά.
Τα αρπακτικά επιτίθενται συνήθως σε μεμονωμένα άτομα από τη φύση τους και δυσκολότερα επιτίθενται σε αγέλες.
Επίσης πολλά ζευγάρια μάτια και αυτιά βλέπουν και ακούν περισσότερα από ένα. Αν κάποιο εντοπίσει ένα αρπακτικό σημαίνει συναγερμό και αμέσως όλα προσπαθούν να ξεφύγουν.
5) Πολλά είδη χτίζουν ή σκάβουν φωλιές μέσα στις οποίες είναι προστατευμένα.
6) Η επίδραση της αρπακτικότητας στα μεταναστευτικά είδη είναι μικρότερη απ’ότι στα μη μεταναστευτικά. Το ίδιο συμβαίνει και στα είδη που μετακινούνται αρκετά, πχ ελάφια, ζαρκάδια, κλπ. Αυτά έχουν τη δυνατότητα να απομακρυνθούν από τις περιοχές με μεγάλη αρπακτικότητα.
7) Κατά την αναπαραγωγική περίοδο τα περισσότερα θηραματικά είδη γεννούν μικρά ευθέως βαδιστικά, τα οποία ακολουθούν τους γονείς τους αμέσως. Αντίθετα τα αρπακτικά γεννούν μικρά τα οποία δεν μπορούν να εγκαταλείψουν τη φωλιά, τυφλά, κλπ. Έτσι δεν μπορούν να ακολουθήσουν τους γονείς στην εξεύρεση τροφής και αφού εξαρτώνται άμεσα από αυτούς, τους αναγκάζουν να περιορίσουν την ακτίνα δράσης τους σε αποστάσεις κοντινές στη φωλιά. Έτσι τα αρπακτικά δεν δύνανται να ακολουθήσουν τους πληθυσμούς των θηραμάτων που μετακινούνται και η επίδραση της αρπακτικότητας μειώνεται.
8) Τέλος τα θηραματικά είδη συγχρονίζουν τις γεννήσεις μεταξύ τους, οπότε μειώνεται η επίδραση των αρπακτικών στα νεαρά άτομα. Αυτό συμβαίνει λόγω σμίκρυνσης της περιόδου που υπάρχουν μικρά.
Εφόσον σήμερα η οικολογική ισορροπία έχει ανατραπεί, οι παραπάνω μηχανισμοί άμυνας δεν είναι ικανοί να ανατρέψουν την αρνητική επίδραση των πληθυσμών της αλεπούς και του κουναβιού στη βιοποικιλότητα.
Έχω την εντύπωση ότι μία νέα Υπουργική Απόφαση που θα επέτρεπε τον επιλεκτικό έλεγχο των πληθυσμών της αλεπούς και του κουναβιού, θα μπορούσε να μην ακυρωθεί από το ΣτΕ, εάν δεν συμπεριλάμβανε κανένα πτηνό και κανένα θηλαστικό πλην της Αλεπούς και του Πετροκούναβου και αν ακολουθούσε τα στοιχειώδη που απαιτούν οι παρεκκλίσεις της Σύμβασης της Βέρνης.
Αρπακτικά και θηράματα πρέπει να συνυπάρχουν, αρκεί να διατηρούνται οι οικολογικές ισορροπίες.
Από τη στιγμή που αυτή η ισορροπία έχει διαταραχθεί από ανθρώπινες επεμβάσεις τότε ο άνθρωπος ξανακαλείται να μελετήσει και να ξαναεπέμβει ώστε να επιταχύνει τα στάδια που θα την επαναφέρουν.
Δασολόγου – Περιβαλλοντολόγου
M.Sc. Διαχείριση Άγριας Πανίδας
