Αφιέρωμα στο ελληνικό χειροποίητο μαχαίρι.
Γράφει ο Αλκιβιάδης Τσάφος
Ακούγοντας κάποιος την φράση “Ελληνικό μαχαίρι“, αμέσως το μυαλό του πάει στην Κρήτη και στους μαχαιροποιούς που κατασκεύαζαν και κατασκευάζουν τα παραδοσιακά μαχαίρια τους. Το πολύ-πολύ αν έχει διαβάσει και λίγο παραπάνω, να σκεφτεί και την Λευκάδα με τους μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού τεχνίτες μαχαιροποιούς της.
Δυστυχώς η μικρή σε έκταση και πληθυσμό χώρα μας με την περιορισμένη δραστηριότητα των κατοίκων σε ό,τι έχει σχέση με την φύση, καθώς και με τους “φοβικούς νόμους” που θεωρούν όπλο το αντικείμενο-μαχαίρι και όχι την χρήση του, καθιστούν την επαγγελματική ασχολία κάποιου με την κατασκευή μαχαιριών μια ασύμφορη επένδυση.
Φυσικά μιλάμε για το χειροποίητο λειτουργικό-χρηστικό μαχαίρι και όχι για το λεγόμενο “τουριστικό” με τα στιχάκια και τις μαντινάδες. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και την μηδαμινή έως ανύπαρκτη Ελληνική βιβλιογραφία γύρω από την κατασκευή του μαχαιριού, καθώς και την απουσία παλαιών μαστόρων που να θέλουν και να μπορούν να μεταδώσουν τις γνώσεις τους, τότε καταλαβαίνουμε πως για κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με το αντικείμενο αυτό θα είναι τρομερά δύσκολο.
Τι καλύτερο δώρο θα μπορούσε κάποιος μαχαιροποιός να κάνει σε έναν κυνηγό από ένα καλό χειροποίητο μαχαίρι, ειδικά αν αυτός ο κυνηγός είναι και κυνηγός αγριόχοιρου!
Τα αγαπημένα σχέδια μαχαιριών που κατασκευάζονται ως επί το πλείστον είναι τα κυνηγετικά, οι γδάρτες, τα βοσκομάχαιρα και σε μεγάλη κλίμακα τα λεγόμενα μαχαίρια Bushcraft τα οποία είναι ιδανικά για γενική χρήση σε ορεινή διαβίωση και camping.
Η αναβίωση του μαχαιριού στην Ελλάδα
Ας αναλύσουμε όμως λίγο σε αυτό το σημείο, τα βήματα που έχουν γίνει από τους Έλληνες ερασιτέχνες μαχαιροποιούς προς την αναβίωση του χειροποίητου μαχαιριού στην Ελλάδα.
Κατ’ αρχήν όταν λέμε χειροποίητο μαχαίρι, αναφερόμαστε στο μαχαίρι που θα έχει πάνω του όσο το δυνατόν περισσότερη εργασία αποκλειστικά από τον τεχνίτη. Καλό θα ήταν λοιπόν να διαχωρίσουμε τον τεχνίτη που σφυρηλατεί από την αρχή ένα κομμάτι ατσαλιού, διαμορφώνοντας το σχήμα και την κόψη του με το σφυρί, από αυτόν τον τεχνίτη ο οποίος θα αγοράσει μια έτοιμη λάμα του εμπορίου και θα ασχοληθεί αποκλειστικά να κατασκευάσει την λαβή του μαχαιριού και την θήκη του.
Και οι δυο τεχνίτες πρέπει να είναι τεχνικά καταρτισμένοι και με πολλές γνώσεις για να έχουν το αποτέλεσμα που επιθυμούν, όμως ο δεύτερος επιλέγει την σιγουριά της εργοστασιακής λάμας ίσως και κατ’ ανάγκην διότι ο εξοπλισμός σε εργαλεία και υποδομή είναι τελείως διαφορετικός.
Από την άλλη, αν το ατσάλι που χρησιμοποιεί ο σφυρηλάτης δεν είναι καλής ποιότητας ή οι γνώσεις του πάνω στην μεταλλουργία δεν είναι επαρκείς, τότε το αποτέλεσμα θα είναι μια αμφιβόλου ποιότητος λάμα σίγουρα κατώτερη της εργοστασιακής.
Έτσι, γίνεται μια προσπάθεια από πολλά μέλη να μάθουν την σωστή διαδικασία σφυρηλάτησης εμπιστευόμενοι τις γνώσεις και τις συμβουλές των πιο έμπειρων. Το αποκορύφωμα όμως της αγάπης των μελών για το χειροποίητο μαχαίρι και το μεράκι για την γνώση πάνω στα ατσάλια και τις τεχνικές, είναι η δημιουργία εκ του μηδενός του γνήσιου δαμασκηνού ατσαλιού, το λεγόμενο ατσάλι wootz.
Η συνταγή του ατσαλιού αυτού χάνεται στα βάθη των αιώνων και μόνο πολύ μεγάλοι επαγγελματίες μεταλλουργοί-μαχαιροποιοί έχουν καταφέρει να χυτεύσουν αυτό το ατσάλι στο οποίο θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε επόμενο τεύχος του περιοδικού.
Αυτό που θα πούμε τώρα είναι πως δύο μέλη του φόρουμ οι ερασιτέχνες μαχαιροποιοί Θοδωρής Αναστούλης και Θανάσης Κουμάντος, κατάφεραν ύστερα από πολύ ψάξιμο, διάβασμα και πολλές προσπάθειες, να χυτεύσουν σε ένα ιδιοκατασκευασμένο καμίνι το ατσάλι wootz. Μένει να έρθει η ώρα που θα σφυρηλατηθεί και θα γίνει η πρώτη λάμα μαχαιριού wootz από Ελληνικά χέρια.
Διαφορές μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού
Αν κάνουμε μια σύγκριση ανάμεσα σε άλλες χώρες με περισσότερο ανεπτυγμένη την μαχαιροκατασκευή, θα δούμε πως στις χώρες αυτές οι πρώτες ύλες για τις κατασκευές είναι στην άμεση διάθεση του τεχνίτη, σε πολύ καλές τιμές και σε μεγάλη ποικιλία.
Αντιθέτως στην Ελλάδα οι πρώτες ύλες (ατσάλια, υλικά λαβών κλπ) είναι δυσεύρετες και αν κάποιος αποφασίσει να αγοράσει από το εξωτερικό, οι τιμές είναι εξωφρενικά μεγάλες.
Επίσης, οι ξένοι τεχνίτες έχουν τα εξειδικευμένα εργαλεία και μηχανήματα στην πόρτα τους με ένα τηλεφώνημα χωρίς να τους νοιάζει και τόσο το κόστος. Στην Ελλάδα της κρίσης προσπαθούμε με διάφορες πατέντες να φτιάξουμε τα εργαλεία μας και τελικώς τα μαχαίρια μας έχουν πολλαπλάσιο κόπο και χειρονακτική εργασία από τα αντίστοιχα των ξένων τεχνιτών.
Εκεί όμως είναι και το μυστικό γιατί όταν λέμε χειροποίητο μαχαίρι το εννοούμε στην κυριολεξία. Ίσως σε μερικά χρόνια, μέσα από την διαδικτυακή αυτή κοινότητα των Ελλήνων ερασιτεχνών μαχαιροποιών, μπορέσουν και αναδειχτούν τα ταλέντα εκείνα που να κάνουν τον Έλληνα κυνηγό, φυσιολάτρη, και ορειβάτη, να επιλέγει το μαχαίρι του από τους καταξιωμένους επαγγελματίες πλέον Έλληνες μαχαιροποιούς.
Για την επίσκεψη σας στην σελίδα των Ελλήνων ερασιτεχνών μαχαιροποιών μπορείτε να πατήσετε στο διαδίκτυο http://www.greekblades.com. Εκτός από πολύ ωραίες φωτογραφίες χειροποίητων μαχαιριών, θα βρείτε και συμβουλές και οδηγίες για ακόνισμα και συντήρηση των δικών σας μαχαιριών.
Πηγή: Περιοδικό Κυνηγός & Φύση
