Του Χρήστου Χατζιώτη
Στα καλά όπλα αποδίδεται συχνά η μομφή ότι αποτελούν «ελιτίστικα» καταναλωτικά αγαθά. Και δεν είναι απόλυτα λάθος. Είναι βέβαια θέμα ορισμού. Τι εννοούμε, όμως, λέγοντας ελιτίστικο προϊόν;
Αν εννοούμε ένα προϊόν που απευθύνεται σε λίγους «έχοντες και κατέχοντες» που αποζητούν κοινωνική καταξίωση με μοναδικό κριτήριο το κόστος κτήσης ενός προϊόντος, τότε σίγουρα η μομφή δεν ευσταθεί. Τα χειροποίητα όπλα απαιτούν μεγάλα ποσά για την απόκτησή τους και διαθέτουν εξαιρετικά περιορισμένη αναγνωρισιμότητα. Άρα λοιπόν δεν προσφέρονται για κοινωνική καταξίωση. Αν όμως με τον όρο «ελιτίστικο» αναφερόμαστε σε ένα προϊόν του οποίου η μέριμνα για την ποιότητα κατασκευής του φτάνει στα απόλυτα άκρα, του οποίου η μακροζωία μπορεί να ξεπεράσει με σαφήνεια τα πεπερασμένα όρια του ανθρώπινου βιολογικού κύκλου, του οποίου η αίσθηση στα χέρια κάποιου γνώστη μπορεί να προσλάβει μεταφυσικές ιδιότητες, τότε ναι, το χειροποίητο όπλο αποτελεί ελιτίστικο προϊόν!
Ο “μαγικός καθρέφτης”
Ελιτίστικο γιατί πληρώνεις πολλαπλάσια χρήματα για επιδόσεις πανομοιότυπες με ενός πολύ–πολύ φτηνότερου προϊόντος. Ελιτίστικο γιατί ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό την ευχαρίστηση της κατοχής του, πέρα από την ικανοποίηση της χρήσης. Ελιτίστικο γιατί αποτελεί επένδυση και στην υστεροφημία του ιδιοκτήτη του, αφού το κύριο χαρακτηριστικό που το κάνει να διαφέρει από τα όπλα της σειράς, είναι εκείνο της μακροζωίας, που εγγυάται το πέρασμα του όπλου στις επόμενες γενιές, δηλαδή στους κληρονόμους του ιδιοκτήτη του. Ελιτίστικο τέλος, γιατί αποτελεί το «μαγικό καθρέφτη» μιας αναβαθμισμένης αισθητικής του αρχικού κατόχου του, που αποκρυπτογραφείται από ελάχιστους, αλλά σε απίστευτο βάθος χρόνου (και στις επόμενες γενιές). Δεν έχει σημασία, μ’ άλλα λόγια, ένα υπέροχο Purdey ή ένα μοναδικό Boss ποιος το παρήγγειλε, ούτε με τι κίνητρα έγινε η παραγγελία αυτή. Σημασία έχει ότι, βλέποντας κανείς αυτό το όπλο, πιθανολογεί αυτόματα στο μυαλό του ότι ο παραγγελιοδόχος του ήταν ένας βαθύς γνώστης και αναμφίβολα ένας αυθεντικός μερακλής. Μπορεί να σπρώχτηκε στην επιλογή του από μιμητισμό προς κάποιον άλλο θιασώτη των καλών όπλων, από καταναλωτική μανία, από νεοπλουτισμό, από θλιβερή άγνοια γύρω από τα όπλα, που του άφηνε ως μοναδικό κριτήριο ποιοτικής επιλογής το κόστος κτήσης. Όμως, η επιλογή ήταν επιτυχημένη! Και από το αποτέλεσμά της θα κρίνεται στο μέλλον.
Νέες τάσεις στην αγορά
Εδώ και λίγα χρόνια παρατηρούνται νέες τάσεις στις δημοπρασίες των συλλεκτικών λειόκαννων. Ζευγάρια πλαγιόκαννων Boss, Purdey ή Holland & Holland, μένουν κάποιες φορές «στα αζήτητα», ενώ κάποιοι συγκεκριμένοι τύποι όπλων (λιγότερο γνωστοί) καταφέρνουν τις περισσότερες φορές να διπλασιάσουν ή και να υπερδιπλασιάσουν την τιμή πρόγνωσης του οίκου δημοπρασιών. Ποια είναι αυτά τα όπλα; Είναι το Round Action της Dickson, το Bar – in – Wood της Mac Naughton, τα περισσότερα αλληλεπίθετα δίκαννα αγγλικής προέλευσης, τα Churchill με κάννες 25 ιντσών, τα περισσότερα αγγλικά όπλα σε διαμέτρημα 20 ή 28. Παρ’ ότι το ενδιαφέρον των συλλεκτών στρέφεται κυρίως γύρω από αγγλικής προέλευσης όπλα, εκπλήξεις τα τελευταία χρόνια στις δημοπρασίες παρουσιάζουν με την ξαφνική άνοδο τιμής τους και όπλα μη αγγλικής προέλευσης. Το μοντέλο Michelangelo της ιταλικής Lucciano Bossis, τείνει να καθιερωθεί στη Μεγάλη Βρετανία ως το ακριβότερο λειόκαννο στην αγορά του μεταχειρισμένου όπλου. Η σειρά SO της Beretta ανεβαίνει συνεχώς, πλησιάζοντας την τιμή των αντίστοιχων καινούργιων εκπροσώπων της. Το μοντέλο Zeus της Famars θεωρείται περιζήτητο. Τα βελγικά Lebeau Courally, Brancquaert και άλλα, παρουσιάζουν ολοένα αυξημένη ζήτηση. Τέλος, το μοντέλο 303 της γερμανικής Merkel, κάνει «limit up» σε κάθε δημοπρασία, τείνοντας να ενταχθεί απόλυτα στην κατηγορία των πολύ ακριβών όπλων.
Παλαιό φαινόμενο
Πώς έγινε ξαφνικά όλη αυτή η στροφή; Άλλαξαν οι αισθητικές επιλογές των συλλεκτών; Ανακάλυψαν μαζικά οι συλλέκτες την ποιοτική υπεροχή κάποιων όπλων που μέχρι πρότινος δεν ήταν τόσο γνωστά; Την απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα αλλά και τη σύνδεση των επιλογών αυτών με την «οπλική παιδεία», θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε στο παρόν άρθρο. Το πρώτο που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι καινούργιο. Λίγα χρόνια πιο πριν, παρατηρήθηκε στις δημοπρασίες η ξαφνική άνοδος των χειροποίητων ιταλικών όπλων με ανεξέλεγκτους ρυθμούς. Κανένας τότε δεν μπορούσε να προβλέψει τα όρια εκείνης της «έκρηξης». Περίπου την ίδια περίοδο παρατηρήθηκε μια στροφή των «οπλόφιλων–επενδυτών» από τα πλαγιόκαννα στα αλληλεπίθετα δίκαννα, που μέχρι τότε στις δημοπρασίες κάθε άλλο παρά την τιμητική τους είχαν.
Ο μονόδρομος του συλλέκτη
Η διαδρομή ενός συλλέκτη είναι λίγο-πολύ δεδομένη. Ξεκινάει θαυμάζοντας το κυνηγετικό λειόκαννο, συνεχίζει προσπαθώντας να αποκτήσει όσο περισσότερες γνώσεις γίνεται γύρω από αυτό, εξελίσσεται ως «ημιγνώστης» καταναλωτής και καταλήγει κάποιες φορές πραγματικός θιασώτης και λάτρης του καλού λειόκαννου και αν η οικονομική του επιφάνεια του επιτρέπει, σοβαρός συλλέκτης. Αμέτρητες «σειρήνες» τον μαγεύουν σ’ αυτή τη διαδρομή, αλλά η εικόνα τους ξεθωριάζει μέσα από τη δική του πρόοδο στη γνώση. Η πρώτη «σειρήνα» είναι τα περίτεχνα σκαλίσματα. Ακολουθεί λίγο καιρό μετά η αίσθηση ενός καλοζυγισμένου όπλου που «έρχεται αμέσως στο μάτι». Πιο κάτω τον περιμένει ένας ατέλειωτος κόσμος: ο μαγικός κόσμος των ευρεσιτεχνιών και των διαφορετικών τύπων μηχανισμού πυροδότησης. Η βιβλιογραφία, οι συζητήσεις με «ομοιοπαθείς», η ενημέρωση, στρώνουν έναν νέο δρόμο που ο προορισμός του κάθε φορά αλλάζει. Ο στόχος της απόκτησης ενός καλού όπλου μετατρέπεται σε απλό «σταθμό».
Σε μια κοινή συνισταμένη
Μόλις ο σταθμός κατακτηθεί, ένας καινούργιος στόχος μπαίνει μπροστά του. Σταδιακά μετατρέπεται από επίδοξο ιδιοκτήτη, σε λάτρη. Αρχίζει να αναγνωρίζει μέρος της χαράς απόκτησης ενός καλού όπλου, στη δυνατότητα που θα του δοθεί να πιάσει, να περιεργαστεί ή να φωτογραφίσει ένα πραγματικά καλό όπλο, ακόμη κι αν δεν είναι και δεν θα γίνει ποτέ δικό του. Και κάποια στιγμή γίνεται το «θαύμα»! Όλα τα στάδια που διήνυσε στη διαδρομή του συντίθενται σε μία συνισταμένη. Η αισθητική, η εκτίμηση της ευρεσιτεχνίας, η αίσθηση στα χέρια, αποτελούν ένα αδιαίρετο σύνολο που δεν είναι παρά ο δικός του μπούσουλας στην αξιολόγηση και την κρίση κάθε καινούργιου «ευρήματος»! Είδε πια στη διαδρομή του αρκετά Holland & Holland, κάποια Purdey και κάποιο Boss! Δεν σκύβει με μανία στη μπάσκουλα ή στις ράχες των καννών για να διαβάσει το όνομα του κατασκευαστή τους. Τα αναγνωρίζει από μακριά. Είναι σε θέση να αξιολογήσει τις απομιμήσεις τους που φέρουν την υπογραφή άλλων κατασκευαστών.
Κρίνοντας τις αυθεντίες
Οι απόλυτες απόψεις σταδιακά υποχωρούν. Οι ογκόλιθοι των οπλοκατασκευών, οι απόλυτες κορυφές του παρελθόντος, εξακολουθούν να είναι κορυφές αλλά υπόκεινται στην κριτική του: «Είναι τέλειο το πλαγιόκαννο της Purdey αλλά στην αισθητική μου ταιριάζει περισσότερο ένα Stephen Grand με πλαϊνό άνοιγμα (side lever)». Στη φάση αυτή δεν μπορεί παρά να εκτιμήσει την εξαιρετική αρμονία γραμμής ενός Dickson round action, την κατασκευαστική έμπνευση ενός Mac Naughton Bar – in – Wood, και αργότερα την αρμονία που έχει η ράχη ενός Stephen Grand με πλαϊνό άνοιγμα ή τη λειτουργικότητα που προσφέρει ένα Lancaster μοντέλο Twelve Twenty (12-20). Αν αρέσκεται να κυνηγάει τα όπλα της συλλογής του, θα στραφεί σύντομα προς τα αλληλεπίθετα δίκαννα και η αγγλική προέλευσή τους δεν θα αποτελεί πια «προαπαιτούμενο» σοβαρής αξιολόγησης και αποδοχής. Η αίσθηση ενός Beretta SO στο κυνήγι, η στιβαρότητα ενός Browning B25 ή η μοναδική ποιότητα και λειτουργικότητα ενός Merkel 303Ε, θα τον κερδίσουν.
Δεν αρκεί μόνο το διάσημο όνομα
Ο θαυμασμός και το αίτημα ανεύρεσης ενός τέτοιου όπλου, ακόμη και από συγκυνηγούς του που δεν είναι συλλέκτες και θέλουν ένα και μοναδικό όπλο για χρήση, θα διαλύσουν τον απόηχο των παρελθοντικών ψευδαισθήσεών του, πως «ό,τι δεν είναι αγγλικό δεν αποτελεί συμφέρουσα επένδυση μιας συλλογής». Θα ανακαλύψει την επενδυτική δύναμη ενός Darne ή ενός καλού κεντροευρωπαϊκού όπλου. Θα απομυθοποιήσει σταδιακά την «ονομασία προέλευσης» ως απαραίτητο συστατικό στοιχείο κάθε επένδυσης. Θα αρχίσει να εκτιμάει με δυο λόγια τη λειτουργικότητα, σε συνδυασμό με την ποιότητα και όχι μόνο ένα διάσημο όνομα.
Τι διαφοροποιεί τον καταναλωτή από τον γνώστη
Το όνομα του κατασκευαστή θα παραμείνει ως ένα επικουρικό στοιχείο στη συνολική αξιολόγηση και στην εκτίμηση μιας «επενδυτικής πρότασης». Πάνω απ’ όλα, όμως, θα κερδίσει δύο σημαντικά στοιχεία που για μένα αποτελούν το βασικό κριτήριο ανάμεσα στον καταναλωτή και τον γνώστη. Το πρώτο έχει να κάνει με την ελευθερία και τη δυνατότητα κρίσης και αισθητικής καταξίωσης ενός όπλου, ανεξάρτητα από την τιμή του. Είναι πολύ εύκολο αλλά και δείγμα βαθιάς γνώσης, να εντυπωσιαστείς από ένα μονόκαννο 36άρι που προήλθε από μετατροπή ενός ευρηματικού Rook Rifle (κορακοτούφεκου), περισσότερο από ότι από το εικοστό Holland & Holland μοντέλο Royal που θα συναντήσεις στη διαδρομή σου, ακόμη κι αν αυτό το τελευταίο στοιχίζει 30 φορές περισσότερο. Και δεύτερον έχεις πλέον τη γνώση να ξεχωρίσεις απόλυτα το στοιχείο της «ποιότητας» από το στοιχείο της «επένδυσης».
Ασφαλής επένδυση
Ένα όπλο μπορεί να διαθέτει εξαιρετική ποιότητα κατασκευής, αλλά παραμένοντας άγνωστο στο ευρύ κοινό, να μην προσφέρεται για επένδυση. Αντίθετα, ένα άλλο όπλο, επίσης ποιοτικό, μπορεί να είναι τόσο γνωστό που το όνομά του και μόνο να το μετατρέπει σε συμφέρουσα αγορά. Ξεχωρίζεις λοιπόν ένα σημαντικό έξοδο για το πάθος σου, από μια αξιόλογη επένδυση στην κατεύθυνση του πάθους σου. Κι εδώ πρέπει να ομολογήσω ότι είναι απίστευτη η ασφάλεια που αισθάνεται κάποιος που συνηθίζει όλα του τα χρήματα να τα επενδύει σε όπλα, όταν αισθάνεται ότι οποιαδήποτε στιγμή βρεθεί σε σοβαρή ανάγκη, μέρος ή το σύνολο της συλλογής του είναι άμεσα εκποιήσιμο χωρίς σημαντικές απώλειες. Αν στη συλλογή μου αγόραζα με αποκλειστικό κριτήριο την αισθητική και αδιαφορώντας για την επενδυτική προοπτική των κομματιών της, φοβάμαι ότι τα μισά από τα όπλα που έχω δεν θα υπήρχαν. Θα υπήρχαν, βέβαια, κάποια άλλα που σε μια ώρα ανάγκης θα απαιτούσαν δύο ως τρία χρόνια για να μπορέσουν να μου επιστρέψουν το αρχικό κεφάλαιο που επένδυσα γι’ αυτά.
Η ερμηνεία του φαινομένου
Θα αναρωτιέται ο αναγνώστης τι σχέση έχουν όλα αυτά με την τάση που επικρατεί στις δημοπρασίες του εξωτερικού; Κατά τη γνώμη μου όμως, όχι μόνο σχετίζονται αλλά αποτελούν έμμεσα την απάντηση του φαινομένου. Αν στη χώρα μας (και στην υπόλοιπη Ευρώπη) μπορεί να συναντήσει κανείς ανά πάσα στιγμή συλλέκτες όπλων σε διαφορετικά στάδια της εξέλιξής τους, όπως αυτή περιγράφτηκε παραπάνω, συμβαίνει σε κάποιες χώρες εκτός Ευρώπης να μην ισχύει το ίδιο. Η ξαφνική είσοδος αμερικανών συλλεκτών στην αγορά των χειροποίητων ευρωπαϊκών όπλων επέφερε πολλές ανακατατάξεις, δημιούργησε μια νέα αγορά με εξαιρετικά μεγάλη αγοραστική δυνατότητα. Μια αγορά που παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις ισχύος, άρρηκτα συνδεδεμένες με την ισοτιμία δολαρίου και ευρώ. Μια αγορά από συλλέκτες που είναι περισσότερο επενδυτές και λιγότερο λάτρεις. Τέλος, μια αγορά με εξαιρετικά αναπτυγμένη πρόσβαση στην πληροφορία και με υποβαθμισμένη υποκειμενική αισθητική. Και αυτό είναι το σημαντικότερο! Η εύκολη και γρήγορη «κοινωνικοποίηση της γνώσης» μέσω του διαδικτύου αλλά και των ειδικών εντύπων της Αμερικής, είχε ως αποτέλεσμα όλη αυτή η αγοραστική δύναμη να λειτουργεί ως ένας συγκεκριμένος υπερ-καταναλωτής. Μ’ άλλα λόγια, είχε ως αποτέλεσμα την περίπου ταυτόσημη εξέλιξη των περισσοτέρων υπερατλαντικών επενδυτών. Έτσι, από τα Boss, τα Purdey και τα Holland & Holland περάσαμε στα Dickson, από ‘κει στα πολύ ακριβά ιταλικά χειροποίητα κ.λπ.
Μια νέα μόδα στο προσκήνιο
Αν κανείς αναρωτιέται για τα όρια αυτού του φαινομένου, πρέπει να ομολογήσω ότι είναι ασαφή. Στην τελευταία «επενδυτική ανάπαυλα» των υπερατλαντικών αγοραστών, λόγω της κρίσης του δολαρίου, ήρθε να προστεθεί μια εξίσου ισχυρή νέα αγοραστική δύναμη στα χειροποίητα όπλα, με άγνωστα τα επιμέρους χαρακτηριστικά της, αλλά και με πολύ απότομη και δυναμική είσοδο στην αγορά των όπλων. Πρόκειται για εξαιρετικά εύπορους Ρώσους συλλέκτες που επενδύουν μεγάλα πόσα σε χειροποίητα όπλα, είτε μέσω Άγγλων πωλητών, είτε μέσω δημοπρασιών, κυρίως όμως απευθείας μέσω των κατασκευαστών. Προτίμησή τους οι μικρές πανάκριβες βιοτεχνίες όπλων της Ιταλίας και κάποιοι Άγγλοι κατασκευαστές. Τα όρια αυτής της νέας «μόδας» δεν μπορεί κανείς να τα γνωρίζει εκ των προτέρων. Τη διάρκεια αλλά και την επενδυτική ικανότητα των συντελεστών της, θα τη δούμε μεσοπρόθεσμα.
Οι συμπληγάδες της αγοράς
Προς το παρόν, εκείνο που με θλίψη βιώνουμε είναι τα πρώτα αποτελέσματά της: την όχι και τόσο ομαλή αύξηση στην τιμή των καλών όπλων. Μια αύξηση που στην πρώτη ανάκαμψη του δολαρίου θα ενισχυθεί περαιτέρω και φοβάμαι ανεξέλεγκτα… Ο μέσος Ευρωπαίος συλλέκτης και κυρίως εκείνος που διαθέτει περιορισμένη οικονομική επιφάνεια, φοβάμαι ότι στο άμεσο μέλλον θα δει τις «επενδύσεις» του να αποκτούν εξαιρετική «απόδοση», αλλά οι μελλοντικές αγορές του θα επιβιώνουν μέσα από τις συμπληγάδες που δημιούργησαν στην αγορά των καλών όπλων η πρώην και η νυν υπερδύναμη. Τυχαία;
