Πρόκληση για κυνήγι ποιότητας!
Το πολύχρωμο φθινοπωρινό δάσος, οι πυκνές σκοτεινές γωνιές του, τα ομιχλώδη μονοπάτια, οι δροσοσταλίδες της φυλλωσιάς, το λαμπύρισμα της ηλιαχτίδας ανάμεσα στα κλαδιά, η ίδια η μπεκάτσα σιωπηλή και αόρατη, ο σκύλος που εξαφανίζεται και παρουσιάζεται σαν ξωτικό… μαγεύουν τον κυνηγό.
Το ιδιόμορφο κεφάλι της με τη μακριά μύτη και τα ολόμαυρα βελουδένια μάτια, είναι τοποθετημένα σε τέτοια θέση ώστε να βλέπει συγχρόνως πλάγια και πάνω-κάτω, έχοντας πολύ μεγάλο πεδίο ορατότητας. Αυτό τη βοηθά ν’ αποφεύγει όλα τα εμπόδια του δάσους, με μεγάλη ευκολία, πότε κάνοντας πλάγιους ακροβατικούς ελιγμούς και πότε εφαρμόζοντας τη δυναμική κάθετη απογείωση, που αφήνει άναυδο ακόμα και τον πιο πεπειραμένο μπεκατσοκυνηγό.
Η μπεκάτσα είναι ένα και μοναδικό είδος τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Ασία και στην Αφρική. Διαφορές υπάρχουν μόνο στα χρώματα του φτερώματος και των ποδιών, που οφείλονται στις διαφορετικές εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες των περιοχών που ζουν, για λόγους προσαρμογής στο περιβάλλον, με σκοπό την αποφυγή και το ξεγέλασμα των εχθρών που τις απειλούν.
Αποδημία φθινοπωρινή
Το σημαντικότερο ρόλο στις αποδημίες, έχουν οι κατευθύνσεις και η ένταση των ανέμων. Οι μπεκάτσες μεταναστεύουν πάντα νύχτα 2-5 μαζί, χωρίς τη συντροφιά άλλων ειδών και μάλιστα όχι όλες από την περιοχή που φωλεοποίησαν. Ένα μέρος αποδημεί από ένστικτο, ένα άλλο μέρος λόγω κρύου ή πείνας που τις αναγκάζει να φύγουν και ένα μέρος δεν φεύγει καθόλου από την περιοχή διαβίωσης.
Όλες οι μπεκάτσες ξεκινούν την αποδημία από τα βόρεια με ανέμους ασθενείς, μέτριους, που έχουν κατεύθυνση βορειοανατολική, βορειοδυτική, βόρεια, ανατολική. Δεν αποδημούν με νοτιάδες (μόνον οι φάσσες και τα κορακοειδή μεταναστεύουν με νοτιά λόγω της μακριάς τους ουράς που τα βοηθά στους αντίθετους ανέμους), άπνοια και θυελλώδεις ανέμους.
Η θέση της Ελλάδας ευνοείται και από τους τέσσερις προαναφερόμενους ανέμους, ενώ η Γαλλία ή η Ισπανία, για παράδειγμα, ευνοούνται μόνο από βορειοανατολικούς και ανατολικούς. Συνεπώς η αποδημία της μπεκάτσας σε αυτά τα μέρη είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Με αυτά τα δεδομένα, εμείς οι Έλληνες κυνηγοί, μπορούμε να βγάλουμε ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα για τα περάσματα που έχουμε στη χώρα μας και τα οποία άλλοτε είναι ικανοποιητικά και άλλοτε μηδαμινά ως προς τον αριθμό των πουλιών.
Το δρομολόγιο των αποδημιών
Η Ελλάδα είναι το τελευταίο άκρο της νοτιοανατολικής Ευρώπης και σχεδόν ο τελικός προορισμός της μπεκάτσας, πριν τα παράλια της Αφρικής. Το μεσογειακό κλίμα βοηθά στο να μην έχουμε πρώιμους χειμώνες κατά τον Οκτώβρη και Νοέμβρη, που είναι οι μήνες που έρχονται οι πρώτες μπεκάτσες. Χωρίζοντας τις αποδημίες σε δύο κατηγορίες, θα έχουμε:
1. Από τα μέσα του Οκτώβρη μέχρι τα μέσα του Νοέμβρη, θα έρθουν οι πρώτες μπεκάτσες που αποδημούν από ένστικτο, ξεκινώντας από τις περιοχές φωλεοποίησης του πολικού κύκλου και τις παραπλήσιες βόρειες.
α) Αν ο καιρός στην Ευρώπη και ειδικά στα Βαλκάνια είναι καλός, τα πουλιά θα διασπαρθούν σ’ όλες αυτές τις χώρες, απ’ όπου θα περάσουν, με αποτέλεσμα στην Ελλάδα να έρθουν λίγα πουλιά.
β) Αν ο καιρός στην Ευρώπη και στις γειτονικές χώρες αλλάξει ξαφνικά και γίνει χειρότερος από την Ελλάδα, τότε σίγουρα ο μεγαλύτερος όγκος πουλιών θα έρθει σε μας, οπότε θα μιλάμε για μεγάλα περάσματα.
2. Η δεύτερη κατηγορία αποδημίας, είναι αυτή που γίνεται λόγω κρύου ή πείνας και εξαρτάται από το πότε και πόσο κακό καιρό θα κάνει στις περιοχές που φώλιασαν οι μπεκάτσες. Σ’ αυτήν την περίπτωση, θα φύγουν οι μπεκάτσες που δεν βρίσκουν τροφή και δεν αντέχουν στο κρύο, δηλαδή στην ουσία όλες. Έτσι, ανάλογα με το μήνα που θα συμβεί η μεγάλη κακοκαιρία, θα έχουμε περάσματα που μπορεί να συνεχίσουν μέχρι και το τέλος του Γενάρη.
Εδώ ισχύουν οι παρακάτω περιπτώσεις:
α) Όταν αρχίσει σφοδρή κακοκαιρία στις περιοχές φωλεοποίησης, θα φύγουν έχοντας τον καιρό πίσω τους. Αυτές οι μπεκάτσες, διασχίζοντας την Ευρώπη και τα Βαλκάνια ειδικότερα, θα μείνουν όπου βρουν καλές συνθήκες για τροφή. Αν η κακοκαιρία τις ακολουθεί, τότε πολύ μεγάλος αριθμός πουλιών θα περάσει από την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλές μπεκάτσες.
β) Υπάρχει το ενδεχόμενο να συμβεί η κακοκαιρία της παραπάνω περίπτωσης στην κεντρική Ευρώπη ενώ στα Βαλκάνια και στην Ελλάδα να έχουμε άσχημο καιρό με χιόνια και πάγους, οπότε οι μπεκάτσες δεν θα έρθουν προς τον Νότο, γιατί έμειναν στα κεντρικά, όπου υπάρχει καλοκαιρία και δεν έχουν πρόβλημα διαβίωσης.
ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΗΜΙΑ (ΕΠΙΣΤΡΟΦΙΑ)
Τα ανοιξιάτικα περάσματα γίνονται από τα μέσα του Φλεβάρη έως τα μέσα του Απρίλη περίπου. Ανεβαίνουν προς τον Βορρά με τους ίδιους ανέμους που κατέβηκαν, με την προϋπόθεση να είναι ασθενείς και ήπιοι. Στα επιστρόφια, όπως είναι ευνόητο, θα υπάρχουν λιγότερες μπεκάτσες. Αυτήν την εποχή δεν θα συναντήσουμε μαζικά περάσματα, γιατί τα πουλιά φεύγουν τμηματικά, ωθούμενα μόνο από το ένστικτο του ζευγαρώματος.
Οι μπεκάτσες που αποδημούν από ένστικτο, δεν κάθονται πολλές ημέρες σε μια περιοχή, αλλά αντιθέτως συνεχίζουν το ταξίδι για τον τελικό προορισμό. Αυτές που αποδημούν αναγκαστικά λόγω του κρύου, παραμένουν σχεδόν μόνιμα όλο τον χειμώνα στη χώρα που θα φθάσουν και κυρίως το Δεκέμβρη, που τις κρατάνε τα γνωστά μπεκατσοτόπια για όλη την περίοδο του κυνηγίου. Όταν ο καιρός δεν είναι βροχερός και το έδαφος στεγνό, η μπεκάτσα θα προτιμήσει τα μέρη με νερό. Ρυάκια του δάσους, ορεινά ή πεδινά και ελώδεις περιοχές, μαζεύουν όλα τα πουλιά για όσο χρόνο παραμείνουν, μέχρι να συνεχίσουν το ταξίδι.
Αν ο καιρός είναι βροχερός, κάθεται σ’ όλα τα μέρη του δάσους που έχουν κάλυψη με υγρασία, ρείκια, φτέρες, χαμηλούς πευκώνες, πουρνάρια, ντούσκα, καστανιές, έλατα μικρά κ.λπ.
Προτιμά βορινές και ανατολικές πλαγιές, που βλέπουν σε ρυάκια, λιβάδια και χωράφια, στα οποία μπορεί να βρει ποικιλία σκουληκιών.
ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΜΠΕΚΑΤΣΑΣ
Η μπεκάτσα είναι είδος που κυνηγιέται κατά προτίμηση με σκύλο φέρμας. Όλες οι ράτσες είναι κατάλληλες με τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματά τους. Είναι όμως γενικώς παραδεκτό, πως τα μακρύτριχα σκυλιά πλεονεκτούν έναντι των κοντότριχων, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι ο κανόνας.
Οποιασδήποτε ράτσας σκύλο και να έχουμε, πριν απ’ όλα, πρέπει να διαθέτει πολύ καλή όσφρηση, σταθερή φέρμα, σωστή έρευνα, υγεία, αντοχή και απόρτ. Όλα αυτά τα προσόντα θα αποδώσουν, εφόσον τον εκπαιδεύσαμε σωστά από μικρή ηλικία και κυνηγά τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα.
Να μην έχουμε όμως μεγάλες προσδοκίες από ένα σκύλο που βγαίνει μία φορά την εβδομάδα για κυνήγι. Σίγουρα δεν θα έχει την αντοχή που απαιτείται, ούτε η μύτη του θα είναι εκπαιδευμένη, με αποτέλεσμα να παρασύρεται στις διάφορες μυρωδιές του δάσους και να αποπροσανατολίζεται από το κυνήγι της μπεκάτσας που μας ενδιαφέρει, φερμάροντας τα κοτσύφια και τα μικρόπουλα. Δεν φταίει το σκυλί στην προκειμένη περίπτωση, αλλά εμείς που δεν του δώσαμε την ευκαιρία να καταγράψει όλες τις μυρωδιές και δεν το μάθαμε να απορρίπτει αυτές που δε μας ενδιαφέρουν.
Τα κατάλληλα σκυλιά
Ειδικότερα για τα μακρύτριχα σκυλιά, όπως τα Σέττερ (Αγγλικά, Ιρλανδικά, Σκοτσέζικα), τα Επανιέλ Μπρετόν, τα Ντράτχααρ, τα Γκριφόν (Κόρθαλς, Σπινόνε), τα Κόκερ και τα Σπρίνγκελ Σπάνιελ, μπορούμε να πούμε πως πλεονεκτούν στα πυκνά αγκαθωτά μέρη, στις ελώδεις περιοχές, στα χιόνια και στις σκληρές χειμωνιάτικες καιρικές συνθήκες που επικρατούν στα μέρη της μπεκάτσας. Από τα παραπάνω σκυλιά, το Κόκερ και το Σπρίνγκελ δεν φερμάρουν, αλλά ψάχνοντας κοντά στον κυνηγό σε απόσταση 10-20 μέτρα, ξεπετούν τη μπεκάτσα εντοπίζοντάς τη με τη μύτη στο χώμα, παρά στον αέρα.
Το ψάξιμο στο χώμα είναι βασικό πλεονέκτημα για όλα τα μπεκατσόσκυλα, διότι η μυρωδιά της μπεκάτσας στα πυκνά μέρη χάνεται, είτε γιατί αραιώνει ανάμεσα στις πυκνές φυλλωσιές, είτε γιατί εμποδίζεται να φτάσει προς τον σκύλο, όπως στις φτέρες, στα ρείκια, στους βάλτους κ.λπ. Μερικά σκυλιά έχουν έμφυτο αυτό το προσόν, άλλα αναγκάζονται από ένστικτο να ψάξουν το έδαφος όταν χάσουν τις μυρωδιές του αέρα και άλλα δεν βάζουν ποτέ μύτη στο χώμα.
Τα κοντότριχα σκυλιά, όπως τα Πόιντερ, Κούρτσχααρ, Γαλλικά και Ιταλικά Μπρακ, Βίζλα κ.λπ., μειονεκτούν συγκριτικά με τα μακρύτριχα αλλά στον κανόνα υπάρχουν πάντα εξαιρέσεις.
Σύμφωνα πάντως με έρευνες, τα προαναφερθέντα σκυλιά εκτός του Πόιντερ, είναι σκληροτράχηλα και δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα στις άσχημες καιρικές συνθήκες, στους βάλτους και στις αγκάθινες περιοχές.
Σαν συμπέρασμα μπορούμε να πούμε, πως ένα σκυλί θα είναι πολύ καλό μπεκατσόσκυλο αν κυνηγά συχνά μπεκάτσα, έχοντας βέβαια όλες τις προδιαγραφές που αναφέραμε πιο πάνω. Είναι θέμα εξειδίκευσης και χρόνου. Όσο μεγαλώνει σε ηλικία, τόσο καλύτερο θα γίνεται στο κυνήγι της μπεκάτσας, της πέρδικας και του ορτυκιού.
Νομίζω πως η ηλικία των 4-5 ετών είναι το όριο ολοκλήρωσης ενός σκύλου φέρμας. Μέχρι αυτήν την ηλικία θα πρέπει να έχει γνωρίσει τα πάντα γύρω από το κυνήγι και τα θηράματα.
Αναπαραγωγή
Φωλεοποιεί σ’ όλη την Ευρώπη από τον πολικό κύκλο μέχρι τις ακτές της Μεσογείου, σε δάση δροσερά έως κρύα. Στις περιοχές που μεταναστεύει για να περάσει τον χειμώνα, σπάνια παραμένει για να γεννήσει τ’ αυγά της, μόνον αν δεν ταξιδέψει στον Βορρά λόγω τραυματισμού ή άλλης αιτίας.
Γεννά 3-5 αυγά, που τα κλωσάει η θηλυκή από 17 έως 20 μέρες περίπου. Η πρώτη γέννα τελειώνει προς το τέλος του Μάρτη, οπότε σ’ ένα μήνα τα μικρά έχουν μεγαλώσει και αρχίζουν το πέταγμα. Η δεύτερη γέννα έρχεται προς το τέλος του Μάη και μερικές φορές σύμφωνα με παρατηρητές και ορνιθολόγους, ακολουθεί και μια τρίτη.
