1. Τι είναι «καλό» φυσίγγι;
Πολύς λόγος γίνεται για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των φυσιγγίων. Σε μία απλοϊκή θεώρηση, που διατηρεί όμως την αξία της, καλό φυσίγγι είναι εκείνο που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας και παραμένει σταθερή η συμπεριφορά του, τόσο στις αλλαγές του καιρού, όσο και στο χρόνο.
Επιστημονικά τώρα, καλό φυσίγγι είναι εκείνο που συνδυάζει συγκρατημένες αναπτυσσόμενες πιέσεις με ικανοποιητικές αρχικές ταχύτητες. Επιτυγχάνεται δε ένα τέτοιο φυσίγγι με γνώση, σωστή επιλογή ποιοτικών υλικών που ταιριάζουν μεταξύ τους και επιμελή, τελιομανή κατασκευή.
2. Η κινητική ενέργεια των σκαγιών.
Η ικανότητα των σκαγιών στην καταβολή του θηράματος, εξαρτάται κυρίως από την κινητική τους ενέργεια. Η κινητική ενέργεια με τη σειρά της, είναι ανάλογη της μάζας του σκαγιού και των αρχικών ταχυτήτων που θα του προσδώσει η γόμωση του φυσιγγίου.
Στη βλητική του λειόκαννου δεν είναι επιθυμητή καμία σπατάλη ενέργειας, γιατί έχει κόστος στο τελικό αποτέλεσμα. Σκάγια μεγαλύτερης διαμέτρου από εκείνα που ταιριάζουν στο κυνήγι ενός θηράματος, κάνουν την κατανομή του φυσιγγίου «φτωχότερη» σε αριθμό σκαγιών. Αρχικές ταχύτητες μεγαλύτερες από τις απαιτούμενες, υποβαθμίζουν την ποιότητα ισοκατανομής των σκαγιών.
3. Το παραγόμενο έργο του φυσιγγίου.
Καλό φυσίγγι είναι εκείνο που παράγει μεγάλο έργο, με μικρές αναπτυσσόμενες πιέσεις. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ελεγχόμενη καύση της πυρίτιδας και την εφαρμογή χαμηλών πιέσεων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επιστημονικά αυτό φαίνεται ξεκάθαρα σε μία γραφική παράσταση που ο άξονας του χ (οριζόντιος) αφορά το χρόνο εφαρμογής των πιέσεων, ενώ ο άξονας του ψ (κάθετος) αφορά το μέγεθος των πιέσεων. Το ύψος της καμπύλης πρέπει να παραμένει χαμηλό (χαμηλές πιέσεις) και να εκτείνεται σε μεγάλο τμήμα του άξονα χ (για πολύ χρόνο). Ως γνωστόν το έργο ισούται με το εμβαδόν του τμήματος που εγκλείεται ανάμεσα στη διαγραφόμενη καμπύλη και στον άξονα του χ.
4. Αναπτυσσόμενες πιέσεις και λάκτισμα.
Το λάκτισμα του όπλου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες το ίδιο και το λάκτισμα ενός φυσιγγίου. Αυτό που πρέπει να επισημανθεί εδώ είναι ότι το αυξημένο λάκτισμα ενός φυσιγγίου δεν υποδηλώνει, όπως πολλοί πιστεύουν, αυξημένες πιέσεις. Γιατί απλούστατα ο κύριος παράγοντας που προκαλεί αυξημένη αίσθηση λακτίσματος σε ένα φυσίγγι είναι οι αρχικές ταχύτητες της δέσμης των σκαγιών, σε συνδυασμό με το βάρος της γόμωσης σε σκάγια και όχι οι αναπτυσσόμενες μέγιστες πιέσεις. Υπάρχουν φυσίγγια με χαμηλό λάκτισμα και επικίνδυνες πιέσεις, όπως μπορεί να υπάρξουν φυσίγγια με έντονα αισθητό λάκτισμα και απόλυτα ανεκτές πιέσεις.
5. «Αργά» και «γρήγορα» φυσίγγια.
Μία απίστευτη κούρσα παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στους κατασκευαστές των φυσιγγίων. Η κούρσα αυτή αφορά τις αρχικές ταχύτητες που στις μέρες μας τείνουν να ξεπεράσουν τα 420 μέτρα το δευτερόλεπτο σε φυσίγγια με σκάγια Νο7. Αξίζει να επισημανθεί ότι οι μεγάλες αρχικές ταχύτητες δεν είναι άμοιρες μειονεκτημάτων. Έχουν ως τίμημα συχνά αύξηση των πιέσεων και υποβάθμιση της ισοκατανομής των σκαγιών.
6. Ελαφριές και βαριές γομώσεις.
Υπάρχει μία στροφή τα τελευταία χρόνια υπέρ των ελαφριών γομώσεων. Πρόκειται για μία «διορθωτική κίνηση» μετά από δύο δεκαετίες θεοποίησης των βαριών γομώσεων. Στην πραγματικότητα το βάρος μίας γόμωσης σε σκάγια δεν αποτελεί στοιχείο ποιοτικής αξιολόγησης. Είναι όμως αλήθεια ότι όσο μεγαλώνει το βάρος μίας γόμωσης, τόσο δυσκολότερη γίνεται η συγκράτηση των πιέσεων σε χαμηλά επίπεδα και των αρχικών ταχυτήτων σε ικανοποιητικά όρια. Καλό είναι λοιπόν να μην χρησιμοποιεί κανείς βαρύτερες γομώσεις από εκείνες που επαρκούν για το κυνήγι του, χωρίς όμως να φτάνουμε στην υπερβολή να θεωρούμε υποδεέστερης ποιότητας όλα τα φυσίγγια που διαθέτουν αυξημένο βάρος γόμωσης.
7. «Καλές» και «κακές» πυρίτιδες.
Μεγάλο μέρος των κυνηγών εξακολουθεί να αξιολογεί τα φυσίγγια που αγοράζει από τον τύπο πυρίτιδας που περιέχουν. Αυτή η πραγματικότητα αποτελεί απόηχο παλαιότερων εποχών που υπήρχαν άκαπνες πυρίτιδες μερικής και πλήρους ζελατινοποίησης, με αποτέλεσμα να έχουν μεγάλες ποιοτικές διαφορές μεταξύ τους. Στις μέρες μας η συντριπτική πλειοψηφία των πυρίτιδων βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα και η σχετική φιλολογία είναι χωρίς νόημα. Αυτό που πρέπει να ελέγχει κανείς στη σημερινή εποχή που οι πυρίτιδες είναι πλήρως εξειδικευμένες για συγκεκριμένα βάρη γομώσεων, είναι η πυρίτιδα που περιέχουν τα φυσίγγια του να ενδείκνυται για το βάρος γόμωσης σε σκάγια που αυτά έχουν.
8. Τα εμφρακτικά υλικά του φυσιγγίου.
Είναι κοινός τόπος σε όσους ασχολούνται με τη σύγχρονη βλητική ότι τα σημερινά υλικά γόμωσης βρίσκονται σε περίπου ισότιμα, ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. Αυτό τουλάχιστον όσον αφορά τις πυρίτιδες, τους κάλυκες και τα καψούλια που κατασκευάζονται αποκλειστικά από μεγάλες εταιρείες με έντονο ανταγωνισμό. Δεν συμβαίνει το ίδιο με τα εμφρακτικά υλικά (τάπες και συγκεντρωτήρες) που μπορεί να προέρχονται από μεγάλες βιομηχανίες ή από μικρές ανώνυμες οικοτεχνίες. Το εμφρακτικό υλικό λοιπόν είναι εκείνο το στοιχείο μιας γόμωσης που πρέπει να ελέγχεται ιδιαίτερα η ποιότητά του, γιατί από αυτό εξαρτάται η αξιοποίηση ή η ακύρωση των υπολοίπων ποιοτικών υλικών της γόμωσης και του συνδυασμού τους. Με απλά λόγια ένα χαμηλής ποιότητας εμφρακτικό υλικό μπορεί να επιτρέψει απροσδιόριστη διαφυγή αερίων καταστρέφοντας έτσι και τη δύναμη της δέσμης των σκαγιών και τη συνολική ποιότητα της βολής.
9. Πυρίτιδες και καψούλια.
Στη σημερινή εποχή των απόλυτα εξειδικευμένων πυρίτιδων, έχουν τεθεί σε αχρηστία πολλοί από τους κανόνες της παραδοσιακής βλητικής. Παλιότερα ο τύπος των πυρίτιδων (μικρού, μεσαίου ή μεγάλου όγκου), υπαγόρευε τον τύπο του καψουλιού που θα χρησιμοποιούσαμε στη γόμωση. Σήμερα ο τύπος του καψουλιού εξαρτάται πρώτα και κύρια από την εύκολη ή δύσκολη έναυση των κόκκων της πυρίτιδας, ακριβέστερα από το πόσο συμπαγής και «πλαστικοποιημένη» είναι η επιφάνεια των κόκκων της. Χρειάζεται λοιπόν να τηρούνται πιστά οι προδιαγραφές του κατασκευαστή κάθε πυρίτιδας, όχι βέβαια όσον αφορά τη μάρκα του καψουλιού που θα συνδυάσουμε με την πυρίτιδα, αλλά όσον αφορά τον τύπο του καψουλιού (μικρής, μεσαίας, ή μεγάλης ισχύος).
10. Ποιων κατασκευαστών τα φυσίγγια είναι καλύτερα;
Είναι πολλοί εκείνοι που εμπιστεύονται τα εισαγόμενα φυσίγγια, θεωρώντας τα ανώτερα των εγχώριων. Άλλοι τόσοι είναι εκείνοι που θεωρούν ότι τα ελληνικά φυσίγγια υπερέχουν γιατί είναι απόλυτα προσαρμοσμένα στις υγροθερμικές συνθήκες της χώρας μας. Στην πραγματικότητα η ποιοτική κατασκευή φυσιγγίων απαιτεί πρόσβαση και χρήση Βλητικού Σταθμού Ελέγχου, για συνεχείς, διεξοδικές δοκιμές. Και αυτές τις δοκιμές μπορεί να τις κάνει οποιοδήποτε μεγάλο εργοστάσιο φυσιγγίων που διαθέτει βλητικό σταθμό, όπως και πολλοί μικροί κατασκευαστές που επενδύουν χρόνο και κόπο για επίσκεψη σε βλητικούς σταθμούς. Δεν είναι λοιπόν θέμα εθνικής προέλευσης ή εταιρικού μεγέθους η ποιότητα των φυσιγγίων. Είναι θέμα ευσυνειδησίας του κατασκευαστή τους. Απλώς για ένα μικρό κατασκευαστή απαιτείται περισσότερος κόπος και μεράκι για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
11. Δοκιμές φυσιγγίων.
Αν σε κάτι υστερούν οι σύγχρονες ευρωπαϊκές πυρίτιδες ως προς τις αμερικάνικες ball powders, είναι η αστάθεια σύστασης που παρουσιάζουν από παρτίδα σε παρτίδα. Γι’ αυτό ο τελειομανής κατασκευαστής φυσιγγίων φροντίζει να προμηθεύεται μεγάλες ποσότητες από κάθε παρτίδα πυρίτιδας και να προβαίνει σε διεξοδικές δοκιμές, πριν καταλήξει στη δοσολογία μιας γόμωσης. Όλα αυτά, πέρα από σωστά οργανωμένους και μεγάλους χώρους αποθήκευσης πρώτων υλών, απαιτούν βλητικό σταθμό, ή έστω δυνατότητα πρόσβασης σε βλητικό σταθμό. Και οι δοκιμές είναι καλό να γίνονται κυρίως «συγκριτικά» ως προς ένα «ιδανικό δείγμα», παρά εξαρχής και αυθαίρετα. Το γιατί το κατανοεί εύκολα κανείς αν πάρει μία παρτίδα ίδιων φυσιγγίων και δοκιμάσει να τη μετρήσει σε δύο ή τρεις διαφορετικούς βλητικούς σταθμούς. Τα αποτελέσματα αποκλείεται να είναι ταυτόσημα.
12. Μαλακά και σκληρά σκάγια.
Οι παλιοί θεωρούσαν πανάκεια τη χρήση μαλακών σκαγιών, γιατί θεωρούσαν ότι τα πολύ σκληρά σκάγια κάνουν διαμπερή τραύματα, χωρίς να καταβάλλουν το θήραμα. Στην πραγματικότητα τα πολύ σκληρά σκάγια (εκείνα που έχουν περιεκτικότητα 3,5 ως 5% σε αντιμόνιο) προκαλούν κάπως μικρότερη καταστροφή ιστών στο θήραμα, λόγω μειωμένης παραμόρφωσής τους, αλλά δίνουν σαφώς καλύτερη ισοκατανομή στη βολή και ελαφρώς αυξημένες συγκεντρώσεις, ως προς τα μαλακά σκάγια. Η θεωρία των διαμπερών τραυμάτων αμφισβητείται σήμερα έντονα και μάλιστα με αρκετά θηραματικά ντοκουμέντα. Παρόλ’ αυτά οι περισσότεροι κατασκευαστές φυσιγγίων και οι περισσότεροι κυνηγοί προτιμούν σήμερα την ενδιάμεση λύση των ημίσκληρων σκαγιών. Και αυτό γίνεται και για οικονομικούς λόγους.
13. Φυσίγγια και υγρασία.
Ο μεγαλύτερος εχθρός της πυρίτιδας και κατ’ επέκταση των φυσιγγίων, είναι η υγρασία. Αυτή μπορεί να προέρχεται από το εξωτερικό περιβάλλον ή να δημιουργείται και να εγκλωβίζεται στη μάζα της πυρίτιδας, υπό μορφή υδρατμών, που δημιουργούνται από τις έντονες μεταπτώσεις της θερμοκρασίας από ζέστη σε κρύο και το αντίστροφο. Η καλύτερη αντιμετώπιση του προβλήματος συνιστά τη φύλαξη της πυρίτιδας και των φυσιγγίων σε χαρτονένια ή ξύλινα δοχεία και κουτιά αντίστοιχα. Και αυτά με τη σειρά τους πρέπει να βρίσκονται σε κάποιο χώρο του σπιτιού που δεν υφίσταται έντονες θερμικές μεταβολές και που διαθέτει κάποιο μέσο προφύλαξης από την υγρασία. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει αφυγραντήρας, αρκούν φακελάκια από πυριτικά άλατα (σίλικα) που βρίσκουμε σε πολλές συσκευασίες προϊόντων ή βόλοι ναφθαλίνης που είναι ιδιαίτερα υγροσκοπικοί.
14. Επικίνδυνοι τρόποι αφαίρεσης της υγρασίας.
Από άγνοια ή αφέλεια συνήθιζαν κάποιοι παλιότεροι κυνηγοί να τοποθετούν κοντά σε εστίες θερμότητας (π.χ. κοντά στη σόμπα) φυσίγγια που είχαν βραχεί σε κάποια κυνηγετική εξόρμηση. Η πρακτική αυτή ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνη. Και είναι ακόμα πιο επικίνδυνη στις μέρες μας με τον τρόπο που κατασκευάζονται οι σύγχρονες πυρίτιδες. Γιατί απλούστατα δεν μπορούμε να ελέγξουμε σε ποιο βαθμό θα υποστεί ξήρανση η πυρίτιδα δίπλα σε μία τέτοια εστία θερμότητας. Κάθε πυρίτιδα διαθέτει τη δική της «ειδική υγρασία», που όχι απλά είναι επιθυμητή, αλλά και απαραίτητη για την αρμονική και ισορροπημένη καύση της. Επιζήμια είναι μόνο η πλεονάζουσα υγρασία.
15. «Ακριβό» δεν σημαίνει πάντα «καλό».
Επηρεασμένοι από τα σύγχρονα καταναλωτικά αγαθά επιλέγουμε συχνά ένα ακριβό φυσίγγι, με την ελπίδα να ανταποκριθεί τέλεια σε ένα πολύ ιδιαίτερο κυνήγι που θα πραγματοποιήσουμε. Δυστυχώς χωρίς κάποιες βασικές έστω γνώσεις βλητικής είναι αδύνατο να επιλέξουμε σωστά φυσίγγια. Οι τιμές των φυσιγγίων διαμορφώνονται με βάση πολλές παραμέτρους, κάποιες από τις οποίες είναι άσχετες με την ποιότητα (π.χ. δασμοί εισαγωγής, μεταφορικά κλπ). Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο στα εξεζητημένα φυσίγγια «ειδικών χρήσεων» που είναι κατασκευασμένα για πολύ συγκεκριμένες χρήσεις. Η γαλαντομία, όπως και σε πολλά άλλα πράγματα, δεν αποτελεί εγγύηση σωστής επιλογής.
16. Οι ιδιογομώσεις με γνώση.
Όλο και περισσότεροι κυνηγοί στις μέρες μας επιστρέφουν στις ρίζες, επιλέγοντας να γεμίζουν μόνοι τους τα φυσίγγια τους. Προσπαθούν έτσι να βιώσουν το υπέροχο κλίμα παλιότερων εποχών, αλλά και να ανακτήσουν τον απόλυτο έλεγχο στα υλικά παραγωγής των φυσιγγίων τους. Προσοχή! Οι ιδιογομώσεις είναι πράγματι μια υπέροχη διαδικασία. Χρειάζονται όμως θεωρητική γνώση και εμπειρία. Μόνο με ιδιαίτερη προσοχή και έχοντας δίπλα μας στα πρώτα βήματα έναν παλιό, έμπειρο ιδιογομωτή, μπορούμε να απολαύσουμε τις ιδιογομώσεις με επιτυχία και ασφάλεια.
17. Η χρήση άγνωστων πυρίτιδων.
Συμβαίνει συχνά να μας χαρίσουν μία ποσότητα άγνωστης πυρίτιδας, ή ακόμα χειρότερα, να την εντοπίσουμε σε κάποια αποθήκη συγγενούς μας, χωρίς να μπορούμε να διαπιστώσουμε τη διάρκεια και τις συνθήκες αποθήκευσής της. Καταφεύγουμε λοιπόν στην εγκληματική πρακτική να προσπαθούμε να βρούμε σε ποια πυρίτιδα προσομοιάζει μορφολογικά η πυρίτιδα που βρήκαμε, για να εντοπίσουμε στη συνέχεια τις σωστές δοσολογίες γόμωσής της. Είναι προτιμότερο να πάει χαμένη μία ποσότητα πυρίτιδας παρά να θέσουμε σε κίνδυνο τη σωματική μας ακεραιότητα. Δεν χρησιμοποιούμε ποτέ άγνωστες πυρίτιδες! Η μοναδική εγγύηση για το ποια πυρίτιδα έχουμε στα χέρια μας είναι η ετικέτα στη σφραγισμένη συσκευασία της.
18. Η χρησιμότητα του βλητικού σταθμού.
Το ανέκδοτο με το μεθυσμένο που έψαχνε τα κλειδιά του 100 μετρά μακριά από κει που τα έχασε, γιατί εκεί είχε φως, είναι γνωστό. Άγνωστο είναι ότι πολλοί συγκυνηγοί μας κάνουν το ίδιο με τα φυσίγγια. Ελέγχουν δηλαδή διεξοδικά την ποιότητα κατανομής στον πίνακα και τη διάτρηση των φυσιγγίων, χωρίς να ελέγχουν πολύ σημαντικότερες παραμέτρους που σχετίζονται με την ασφάλειά τους. Κάθε ιδιογομωτής πρέπει να καταφεύγει ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο βλητικό σταθμό κάποιας εταιρείας για να ελέγχει τις πιέσεις που αναπτύσσουν τα φυσίγγια του. Γενικότερα κάθε έλεγχος φυσιγγίων θα έπρεπε να ξεκινάει από το βλητικό σταθμό. Γιατί απλούστατα η ασφάλειά μας είναι πριν και πάνω από όλα.
19. Χαρακτηριστικά των μικρών διαμετρημάτων.
Πολλοί μύθοι γεννιούνται και επιβιώνουν σε σχέση με τις θαυματουργές ιδιότητες των μικρών διαμετρημάτων. Και είναι γεγονός ότι τα μικρά διαμετρήματα είναι κάποιες φορές ιδιαίτερα ελκυστικά. Σε καμία περίπτωση όμως οι ιδιογομώσεις φυσιγγίων μικρού διαμετρήματος δεν μειώνουν τους κινδύνους. Αντιθέτως! Όσο μικρότερη διάμετρο κάννης έχουμε, τόσο ευκολότερα αυξάνουν οι αναπτυσσόμενες πιέσεις. Φαίνεται απίστευτο, αλλά τις περισσότερες φορές ένα φυσίγγι διαμετρήματος 36 αναπτύσσει πολύ ψηλότερες πιέσεις από ένα φυσίγγι διαμετρήματος 12. Χρειάζεται λοιπόν μεγαλύτερη προσοχή και γνώση πριν αποφασίσουμε να καταπιαστούμε με την ιδιογόμωση μικρών διαμετρημάτων.
20. Σωστή αποθήκευση και φύλαξη των φυσιγγίων.
Η έλλειψη υγρασίας είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη για την αποθήκευση των πυρομαχικών μας. Οι αυξομειώσεις της θερμοκρασίας δημιουργούν υδρατμούς επικίνδυνους για τη βιωσιμότητα της πυρίτιδας των φυσιγγίων μας. Διαπνέουσες συσκευασίες λοιπόν (από χαρτί ή ξύλο και όχι μέταλλο ή πλαστικό) και χώροι χωρίς έντονες και απότομες μεταπτώσεις θερμοκρασίας και χωρίς υγρασία, είναι οι ιδανικές συνθήκες μακροχρόνιας αποθήκευσης των φυσιγγίων μας. Επικουρικά βοηθήματα, όπως πυριτικά άλατα (σίλικα) ή βόλοι ναφθαλίνης στο ντουλάπι των φυσιγγίων μας, αποτελούν ανεκτίμητες ασφαλιστικές δικλείδες για τη μακροβιότητά τους.
