Tις τελευταίες δεκαετίες η παράδοση των γιορτών από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα, καθημερινά για περίπου 30 ημέρες, όριζε να υπάρχουν στο τραπέζι άφθονα κρεατικά, από γαλοπούλα για τους λάτρεις της ξενόφερτης παράδοσης μέχρι αρνί, πολλά γλυκά, με τα μελομακάρονα και τους κουραμπιέδες αλλά και τις δίπλες. Σε κάποια ορεινά χωριά της Κρήτης όμως τις τελευταίες ημέρες αυτής της περιόδου κρατούν ακόμα μία ξεχασμένη παράδοση που λίγοι θυμούνται ή γνωρίζουν.
Στην Κρήτη, τα ονομάζουν επίσης ψαροκόλλυβα, παλικάρια, παπούδια ή φωτοπάπουδα, ανάλογα με την περιοχή που θα το συναντήσεις. Κατά τη διάρκεια της μεγάλης νηστείας των Φώτων, οι πιστοί απέχουν από τροφές όπως το λάδι, προκειμένου να μπορέσουν να λάβουν τον αγιασμό την επόμενη μέρα και τα φωτοκόλλυβα είχαν τα πάντα μέσα τους για να τους κρατήσουν, να χορτάσουν αλλά να μη στερηθούν και τη γεύση.
Οι Κρητικοί που το μαγείρευαν έβαζαν σε μια μεγάλη κατσαρόλα διάφορα σπορικά όπως φασόλια, ρεβίθια, φακές, κουκιά, φάβα, στάρι κ.λπ., τα έβραζαν και τα έτρωγαν αλάδωτα, ενώ υπάρχουν μαρτυρίες τα ίδια τα φαγητά τα έδιναν και στα ζώα τους εκείνη τη μέρα. Τα ζώα τα τρέφανε επίσης, γιατί πιστεύαν ότι τη νύχτα της παραμονής των Φώτων οι ουρανοί είναι ανοιχτοί και τα ζώα αποκτούν ικανότητα να μιλήσουν. Με αυτό τον τρόπο, πίστευαν ότι φρόντιζαν τα ζώα τους και δεν θα είχαν παράπονα από το Θεό για τη μη φροντίδα τους.
