Τα Αγγλικά, τα Γκόρντον και τα Ιρλανδικά Σέττερ έχουν πολλά κοινά σημεία, αν και, μετά από τόσα χρόνια ανατροφής, υπάρχουν ολοφάνερες διαφορές. Και τα τρία είναι μεσαίου μεγέθους, ενώ τα κεφάλια, τα σώματα και οι ουρές τους μοιάζουν παρά πολύ. Όλα ανατράφηκαν για τον ίδιο σκοπό: για να εντοπίζουν το θήραμα, χρησιμοποιώντας την οξύτατη όσφρησή τους.
Μόνο για χέρια κυνηγών
Είναι τα σκυλιά των κυνηγών και σε τέτοια χέρια πρέπει αποκλειστικά να βρίσκονται, σύμφωνα με τον εκπαιδευτή-εκτροφέα Σέττερ και κριτή Διονύση Ντούλο. O ιδιοκτήτης του πρώτου και καλύτερου παγκόσμιου εκτροφείου Αγγλικών Σέττερ ξεκαθαρίζει ευθύς εξ αρχής:
«Oρισμένοι ιδιοκτήτες –κυρίως στην Αγγλία– έχουν αυτούς τους σκύλους ως ζώα συντροφιάς, λόγω της ομορφιάς και του καλού χαρακτήρα τους. Αποτέλεσμα είναι ο πλήρης εκφυλισμός των φυλών», και τονίζει: «Σέττερ στα Αγγλικά σημαίνει κυνηγετικός σκύλος που φερμάρει (δείχνει) κοντά στο θήραμα. Είναι πολύ καλός σε πεδιάδες για πέρδικες, στο βουνό και στο δάσος και στα πιο πυκνά σύδεντρα. Είναι προικισμένος με πολύ ευαίσθητη όσφρηση και η έρευνά του είναι γρήγορη και με πλαστικότητα στην κίνηση. O ήρεμος και βολικός χαρακτήρας του, η πίστη του και η αξιοσημείωτη εξυπνάδα του τον κάνουν –δυστυχώς– για ορισμένους θαυμάσιο σκύλο για συντροφιά, με αποτέλεσμα τον εκφυλισμό της ράτσας».
Πιο σφοδρό και παρορμητικό από τα Σέττερ είναι το Ιρλανδικό. «Χρειάζεται αυστηρή εκγύμναση –υπογραμμίζει ο κ. Ντούλος– πριν μπορέσει να χρησιμοποιηθεί στο κυνήγι. Είναι εξαιρετικό στον κάμπο, στο δάσος και στο έλος. Έχει αξιοπρόσεκτα ευαίσθητη όσφρηση, γρήγορη και πλατιά έρευνα, μεγάλη ενεργητικότητα και πολύ σίγουρη φέρμα. Είναι τρυφερό στο χαρακτήρα και πολύ έξυπνο. Η μόδα το έκανε έναν πανάκριβο σκύλο για συντροφιά. Δυστυχώς, το αποτέλεσμα είναι ο εκφυλισμός της φυλής. Σήμερα, γίνεται πολύ μεγάλη προσπάθεια να επανέλθει στους κυνηγότοπους με ενθαρρυντικά αποτελέσματα».
Κυνήγι χωρίς όπλο: ένα σπορ για χάρη του σκύλου!
Το κυνήγι τείνει σταδιακά να μετατραπεί σε μέθοδο που δεν θα ξαναχρησιμοποιηθεί (ναι, και όμως) και γι’ αυτό θα πρέπει να διατηρήσουμε τις πιο παραδοσιακές μορφές του. Αυτή η τάση παρατηρείται κυρίως με τους σκύλους, αφού αρχίζει να τονώνεται πλέον το ενδιαφέρον για τα κυνηγόσκυλα. Oι άνθρωποι χάνουν σιγά σιγά το ενδιαφέρον τους για το κυνήγι με το όπλο, σύμβολο του κυνηγετικού μοντερνισμού. Χωρίς αμφιβολία, ο σκύλος είναι το μέλλον στο κυνήγι. Όλο και περισσότερος κόσμος το διακηρύσσει αυτό, ώστε να στραφούν ακόμη περισσότεροι στο κυνήγι. Δεν υπάρχει τίποτε πιο ενδιαφέρον από το κυνήγι για το σκύλο μας.
Ιδανικά κυνηγόσκυλα
Τα πτηνά είναι προικισμένα από τη φύση να αλλάζουν χρώμα προσαρμοζόμενα στον τόπο όπου ζουν. Είναι το δικό τους καμουφλάζ: «ενσωματώνονται» στο περιβάλλον τους και ίσως να μην μπορέσουμε ποτέ να τα βρούμε χωρίς την κατάλληλη βοήθεια. Καταφέραμε, όμως, να «δημιουργήσουμε» τα κατάλληλα «όργανα»: τα Σέττερ, τα Σπάνιελ, τα Πόιντερ και τα Ριτρίβερ. Σε αυτό το αφιέρωμα επικεντρωνόμαστε στα Σέττερ, το Αγγλικό, το Ιρλανδικό και το Γκόρντον, τα οποία κατάγονται από τα Βρετανικά Νησιά και ανατράφηκαν για να εντοπίζουν πουλιά-θηράματα που ζουν σε ορεινές περιοχές. Η πρώτη γενιά διδάχθηκε πώς να εντοπίζει και να στριμώχνει το θήραμα χωρίς να το τρομάζει, απ’ όπου και ο όρος «Σέττερ». Στις αρχές του 1576, ο Δόκτωρ Τζόανς Κάιους έγραψε στο «Περί Σκύλων» για ένα «Σέττερ που πιάστηκε στην παγίδα» ότι –σύμφωνα πάντα με το κείμενό του που μεταφράστηκε από τα λατινικά– «πλησιάζει στο μέρος όπου βρίσκεται το πουλί, σταματάει, και με την άκρη του ποδιού του φανερώνει το σημείο στο οποίο κάθισε για τελευταία φορά εκείνο».
Μια ιερή ιστορία
Το Αγγλικό Σέττερ ήταν ένα εκπαιδευμένο σκυλί που κυνηγούσε πουλιά μέχρι και 400 χρόνια πριν. Πρόσφατα γραπτά κείμενα αναφέρουν ότι ήταν προϊόν διασταύρωσης από το Ισπανικό Πόιντερ, το Σπρίνγκερ Σπάνιελ κι ένα μεγάλο Γουότερ Σπάνιελ. Αυτοί οι σκύλοι, οι οποίοι επαινέθηκαν για την ικανότητά τους να βρίσκουν και να υποδεικνύουν τη θέση που βρίσκεται το θήραμα στην ανοιχτή ύπαιθρο, αγαπήθηκαν από τον Έντουαρντ Λάβερακ, ο οποίος και πιστεύεται ότι ανέπτυξε τη μέθοδο σύγχρονης ανατροφής. Το 1825, ο Λάβερακ απέκτησε δύο σκύλους, τον Πόντο και τον Oλντ Μολ. Η όψη των σκύλων, όπως εμείς την ξέρουμε σήμερα, προήλθε από αυτούς τους δύο. Το Γκόρντον Σέττερ, σε αντίθεση με το Αγγλικό, κατάγεται από τη Σκοτία.
Η ύπαρξή του αποδίδεται συνήθως στον Αλεξάντερ, το Δούκα του Γκόρντον, ο οποίος έζησε στα μέσα του 18ου αιώνα έως τις αρχές του 19ου. Καταγωγή του γένους τα Ισπανικά Λαντ Σπάνιελ, τα οποία ήρθαν στη Σκοτία από την Ισπανία και έπιαναν τα πουλιά χωρίς να χρειάζεται ο κυνηγός να χρησιμοποιήσει το όπλο του. Τα Ιρλανδικά Σέτερ, εκτός από μερικές ζωγραφικές απεικονίσεις δεν απασχόλησαν ιδιαίτερα την προγενέστερη ιστορία μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα. Και αυτή η ράτσα προέκυψε από συνδυασμό Λαντ Σπάνιελ τα οποία εισήχθησαν από την Ισπανία. Η εκλεκτική ανατροφή ανέπτυξε το πλούσιο κόκκινο και καφέ χρώμα που γνωρίζουμε σήμερα. Το 19ο αιώνα, το κόκκινο Σέττερ αποτέλεσε ξεχωριστή ράτσα από το κόκκινο και άσπρο Σέττερ, ενώ το 1874 έγινε γνωστό ως Ιρλανδικό Σέττερ.
Τόσο όμοια και όμως τόσο διαφορετικά…
Σήμερα, τα τρία Σέττερ έχουν πολλά κοινά στοιχεία τόσο στη μορφή όσο και στον τρόπο εργασίας τους. Όλα είναι μεσαίου μεγέθους, ενώ τα κεφάλια, τα σώματα και οι ουρές τους μοιάζουν πάρα πολύ. Όμως αυτό δεν μας εκπλήσσει, εφόσον όλα ανατράφηκαν για τον ίδιο σκοπό: για να εντοπίζουν το θήραμα, χρησιμοποιώντας τα μεγάλα, ανοιχτά ρουθούνια και τη μουσούδα τους, που βρίσκονται κοντά μεταξύ τους στο κεφάλι και επιτρέπουν την καλύτερη δυνατή χρήση της όσφρησής τους. Η μεγαλύτερη αντίθεση για κάποιον που γνωρίζει, είναι το χρώμα. Το Ιρλανδικό Σέττερ έχει το δικό του κόκκινο-καφέ χρώμα ή πλούσιο καστανοκόκκινο χρωματισμό, ενώ το Γκόρντον είναι μαύρο και καφέ σε συγκεκριμένα σημεία. Το άσπρο, που είναι το βασικό χρώμα του Αγγλικού Σέττερ, μπορεί να συνδυάζεται με γήινες και χρυσές αποχρώσεις, μπλε (άσπρο με μαύρο), τρίχρωμο (μπλε με ανοιχτό καφέ στη μουσούδα, πάνω από τα μάτια και στα πόδια) και καστανοκόκκινο. Παρ’ όλο που η πιο ευδιάκριτη διαφορά είναι το χρώμα, αν όλα ήταν ζωγραφισμένα γκρι, θα μπορούσαμε και θα έπρεπε να τα ξεχωρίζουμε.
Το Γκόρντον, βαρυκόκαλο και τετραγωνισμένο, διακρίνεται κυρίως για τη δύναμη παρά για την ταχύτητά του. Το Αγγλικό Σέττερ, έξοχο και συμμετρικό, βοηθά πραγματικά στο κυνήγι. Το Ιρλανδικό Σέττερ, δραστήριο αριστοκρατικό κυνηγόσκυλο, έχει λιγότερα κόκαλα σε σχέση με το Γκόρντον, αλλά έχει πιο δυνατά πόδια από το Αγγλικό Σέττερ. Oι λάτρεις των σκύλων δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία αυτών των γεωγραφικών διαφορών. Άγγλοι εκτροφείς υποστηρίζουν ότι το Αγγλικό Σέττερ, αναθρεμμένο για να κυνηγά σε ανοιχτούς χώρους, στους καλαμότοπους και στα λιβάδια, είναι το πιο μικρό και το πιο γρήγορο από τα τρία, ήσυχο, αποφασισμένο και πεισματάρικο. Το Ιρλανδικό, αναθρεμμένο για να κυνηγά σε έλη και σε βαλτότοπους, έχει τα πιο δυνατά πόδια από το Αγγλικό, είναι αυστηρό και άγριο και δεν δίνει σημασία σε τίποτα. Το Γκόρντον που είναι αναθρεμμένο για να κυνηγά μέχρι τελικής πτώσης σε βάλτους και ρυάκια, είναι τετραγωνισμένο και δεν τρέχει τόσο γρήγορα. Η αντοχή και η αφοσίωσή του το ανέδειξαν σε τέλειο σκύλο για τους Σκοτσέζους.
Κίνηση και συγκίνηση
O τρόπος που τρέχουν είναι η μεγαλύτερη διαφορά τους. Αποδεικνύει τι τους αρέσει – το Ιρλανδικό είναι καθαρόαιμο, το Γκόρντον θυμίζει άλογο και το Αγγλικό είναι κάτι ανάμεσα. Σταθερό, ικανό και άγρυπνο το Γκόρντον Σέττερ έχει τολμηρό και δυνατό βάδισμα. Το κεφάλι του είναι σηκωμένο ψηλά, ενώ η ουρά του «ανεμίζει» καθώς ο σκύλος κινείται. Εάν τον κοιτάξουμε από το πλάι, τα μπροστινά του πόδια είναι σηκωμένα και θέλει να τα αντισταθμίσει με τα πίσω τέταρτα. Το ήρεμο Αγγλικό Σέττερ κινείται χωρίς να καταβάλλει ιδιαίτερη προσπάθεια, με χαριτωμένο τρόπο που αποδεικνύει την αντοχή και την αποτελεσματικότητά του. Το Ιρλανδικό Σέττερ εκδηλώνει την εύθυμη προσωπικότητά του μέσω ενός ζωντανού, χαριτωμένου και αποτελεσματικού βαδίσματος. Όλα, όμως, θα πρέπει να περπατούν με την ουρά και το κεφάλι ψηλά. O τρόπος με τον οποίο κινείται ένα Σέττερ, είτε κυνηγά σε ανοιχτό χώρο είτε προχωρά γρήγορα μέσα στο στίβο, πρέπει να είναι ενδεικτικός της προσωπικότητάς του. Όσον αφορά την ιδιοσυγκρασία, κάθε Σέττερ πρέπει να επιδεικνύει τα χαρακτηριστικά της χώρας ή της καταγωγής του.
Το Ιρλανδικό έχει εύθυμη προσωπικότητα. Τα μάτια του είναι πάντα ανοιχτά και είναι πάντα χαρούμενο, όπου κι αν βρίσκεται. Για το Ιρλανδικό Σέττερ η ζωή είναι διασκέδαση. Το Γκόρντον, όπως ένας γνήσιος Σκοτσέζος, είναι σοβαρό και εργατικό, γεγονός που φανερώνει το λόγο για τον οποίο η ράτσα αυτή έχει περισσότερους πρωταθλητές από ό,τι οι άλλες. Το Αγγλικό Σέττερ έχει καλύτερους τρόπους από τα άλλα δύο, επιδεικνύοντας την ηρεμία και τη μετριοπάθειά του. Έχοντας τους καλύτερους τρόπους απ’ όλα τα Σέττερ, κάνει τη δουλειά του με ήρεμο και εργατικό τρόπο. Καθώς βρίσκεται κρυμμένο, κυνηγά με σοβαρότητα και υπομονή: εντοπίζει το πουλί, το παρακολουθεί με όλη του την προσοχή καθώς αυτό σηκώνεται και πυροβολείται, και τότε ευτυχισμένο το μαζεύει και το δίνει στον κυνηγό.
Το μεγαλύτερο και πιο βαρύ Γκόρντον Σέττερ διασχίζει το χωράφι με μεγάλη προστασία, είναι αρκετά ευκίνητο για το μέγεθος και τον όγκο του, πιάνει το πουλί και θέλει αυτό να πυροβοληθεί αμέσως, έτσι ώστε να μπορέσει να συνεχίσει και να βρει το επόμενο. Εν τω μεταξύ, το χαρούμενο Ιρλανδικό Σέττερ είναι σε ετοιμότητα, οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Μπορούμε, βέβαια, να αποκαλυφθούμε διασχίζοντας το χωράφι ή συνεχίζοντας το δρόμο μας. Όπου κι αν είναι το πουλί, ας το σημαδέψουμε, ας του ρίξουμε, ας το πιάσουμε, ώστε να μπορέσουμε να εκτοξευθούμε ξανά στα όρια της κυνηγετικής συγκίνησης. Και τα τρία Σέττερ έχουν πολύ καλή όσφρηση, αντιλαμβάνονται τα πουλιά από μακριά και, πάνω απ’ όλα, έχουν την επιθυμία να κυνηγήσουν.
Πολύτιμες λεπτομέρειες
Η ισορροπία και η φυσική ομορφιά είναι απαραίτητες και για τα τρία Σέττερ. Το μπροστινό μέρος θα πρέπει να είναι σε αρμονία με το πίσω. Το κεφάλι θα πρέπει να είναι σε ισορροπία με το σώμα και η ουρά θα πρέπει να είναι φυσική προέκταση, συμπληρώνοντας την εικόνα του σκύλου. Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα πιο ωραίο από ένα Σέττερ του οποίου η φυσική εμφάνιση έχει διατηρηθεί. Πολλοί λάτρεις ανησυχούν ότι, εάν δεν δοθεί έμφαση στη φυσική κατάσταση και στον τρόπο εργασίας των σκύλων, θα καταλήξουμε σε γενετικά Σέττερ. «Ένα Σέττερ είναι άχρηστο», λένε, «ένα Σέττερ όμως Αγγλικό, Ιρλανδικό ή Γκόρντον αξίζει το βάρος του σε χρυσάφι».
Το Γκόρντον Σέττερ
Αναφερόμενος στο Γκόρντον Σέττερ μάς εξηγεί: «Αυτός ο σκύλος φέρμας είναι πολύ καλός στην πεδιάδα και εξαιρετικός στα δύσβατα εδάφη. Στο δάσος κυνηγάει αποτελεσματικά την μπεκάτσα, ενώ είναι πολύ άξιος στο έλος. Έχει αυστηρές φέρμες και συγκρατημένες κινήσεις. Συνήθως, εκδηλώνει τα στοιχεία του χαρακτήρα του από πολύ μικρή ηλικία. Θαρραλέος στο κυνήγι και ευχάριστος στο σπίτι. Ευγενικός με τα παιδιά και, λόγω του ανεπτυγμένου ενστίκτου ιδιοκτησίας, μπορεί να γίνει και πολύ καλός φύλακας». Στην Ελλάδα, ο μεγαλύτερος αριθμός κυνηγών έχει Αγγλικό Σέττερ, ακολουθεί το Γκόρντον και μετά το Ιρλανδικό. Έλληνες εκτροφείς και των τριών φυλών έχουν δώσει σπουδαία δείγματα κι αποτελέσματα, τόσο σε εργασιακό, όσο και μορφολογικό επίπεδο.
Το κυνήγι του μέλλοντος
Ίσως, στο μέλλον, το κυνήγι να γίνει ένα κατ’ εξοχήν άθλημα για σκύλους: μια παιχνιδιάρικη δραστηριότητα, αλλά και αντικείμενο πολύπλοκων διαγωνισμών των οποίων οι μεγάλες «βεντέτες» θα είναι οι ειδικευμένοι σκύλοι. Από την άλλη πλευρά, οι σκύλοι που χρησιμοποιούνται αυστηρά για επαγγελματικό σκοπό, εκτιμούνται βάσει των υπηρεσιών που μπορούν να προσφέρουν, ενώ δεν τους δίνουν πάντα την απαιτούμενη προσοχή, εκτός από τις στιγμές που εκτελούν το καθήκον τους, έτσι ώστε να μην είναι αλάνθαστοι στη δουλειά τους και να μην αξίζουν πια τίποτα. Αυτό συμβαίνει ακόμη με πολλά κυνηγόσκυλα.
Εκτροφέα – Εκπαιδευτή
