Ευχαριστούμε τον κ. Γ. Χ. Ι. Πασχαλίδης, από τον Κυνηγετικό Σύλλογο Ξάνθης για την επιμέλεια του άρθρου.
Όσοι βρέθηκαν στην ορεινή μας περιοχή, ειδικά την άνοιξη, αλλά και σε άλλες εποχές για διάφορες πορείες, ίσως να είχαν την ευκαιρία να συναντήσουν ή να ακούσουν τους χτύπους ή την κραυγή ή το κελάϊδισμα από ορισμένους υπέροχους φτερωτούς κατοίκους της Ροδόπης.
Μέσα στην ηρεμία της φύσης, με τον ήλιο να ρίχνει βέλη ανάμεσα στα φυλλώματα, ή την ανάλογη ομίχλη με το μουσκεμένο περιβάλλον ή τα πασπαλισμένα από χιόνι δέντρα και φυτά, αυτά τα “καλέσματα” μερικές φορές σε κάνουν να… ανατριχιάσεις αλλά ταυτόχρονα να θέλεις… να τα ξανακούσεις!
Εννοείται πως έχουν γίνει ορνιθολογικές παρατηρήσεις και μελέτες (ομολογουμένως, όχι πάντα με προτάσεις ή, το σημαντικότερο, ενέργειες προστασίας) για τους φτερωτούς γείτονές μας αλλά, εγώ, θα ήθελα να τους παρουσιάσω εικονογραφημένα και λιγάκι διαφορετικά:
Tetrao urogallus (Ο Αγριόγαλός μας)
Στην κυριολεξία πρόκειται για τον Δυτικό Αγριόγαλο (Western Capercaillie) που επίσης είναι γνωστός και σαν Αγριόκουρκος, Wood Grouse (Grouse των Δασών), Heather Cock (Κόκορας των Ρεικιών) και Capercaillie. Είναι λοιπόν το μεγαλύτερο είδος Grouse στον πλανήτη μας.
Το “Capercaillie” προέρχεται από τα Κέλτικα Σκοτσέζικα “capull coille” που προφέρονται capercailzie και μεταφράζεται ως “Άλογο των Δασών”(θα εξηγήσω παρακάτω γιατί) και το Λατινικό του “urogallus” μεταφράζεται ως “Βουνίσιος Κόκορας”.
Ο αρσενικός μπορεί να φτάσει μέχρι τα 90-95 εκ. σε μήκος και το θηλυκό τα 65-70εκ.
Ζει από την βόρεια Ευρώπη μέχρι τα βόρεια σύνορα της χώρας μας (δηλαδή την δική μας Ροδόπη) αλλά εξαπλώνεται δυτικά μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο και ανατολικά μέχρι την Ασία.
Είναι κυρίως φυτοφάγο αλλά τρέφεται και με έντομα (πεταλούδες, ακρίδες, σκαθάρια κλπ) όπως και με σαλιγκάρια αλλά και από μια ποικιλία άγριων καρπών και βολβών (διάφορα μύρτιλλα, βατόμουρα, βρύα, σπαθόχορτα, βελανίδια, αγριοτριανταφυλλιές και φρέσκους σπόρους χόρτων).
Στον βαρύ χειμώνα όμως, όταν περιορίζεται να κουρνιάσει στα δέντρα σε πλατιά και οριζόντια κλαδιά για αρκετό χρονικό διάστημα, η δίαιτά του περιορίζεται σε πευκοβελόνες και σε τυχόν μπουμπούκια φύλλων.
Με εκκωφαντική απογείωση για να ξαφνιάσει και να τρομάξει τους απρόσκλητους επισκέπτες, σφύριγμα των φτερών του στο πέταγμα, μια που πρόκειται για μεγάλο πουλί, και πλαναρίσματα ειδικά πριν την προσγείωση και σε κατηφορικές πλαγιές.
Επιλέγει δε πάντα ανοιχτές τοποθεσίες με αραιά δέντρα και για να μπορεί να ελέγξει τα τριγύρω του και να διαφύγει πιο εύκολα.
Την περίοδο της αναπαραγωγής, μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου και μερικές φορές το φθινόπωρο, ανάλογα με τις ορέξεις του αρσενικών αλλά και θηλυκών (!), ο αρσενικός χρησιμοποιεί το έδαφος όπου γίνονται “ομηρικές” μάχες με άλλα αρσενικά πουλιά για το ποιος θα επικρατήσει στην συγκεκριμένη περιοχή.
Το αρσενικό βγάζει την κραυγή του, που αποτελείται στην αρχή από ένα γαργαρητό ήχο που επιταχύνεται σε ένα βαρύ, πεισματάρικο, ξερό και συνεχόμενο χτύπημα των ποδιών του, σαν να καλπάζει ένα μεγάλο άλογο (αυτός είναι ο λόγος που οι Σκοτσέζοι το βάπτισαν “Άλογο των Δασών”) και τελικά με ένα γαργαρητό ξεφύσημα τελειώνει την κραυγή του. Αυτοί οι ήχοι συνοδεύονται από μια χορευτική επίδειξη με άλματα και φτερουγίσματα και, κουνώντας συνεχώς τα φτερά του οριοθετεί την περιοχή του έως ότου κάποια θηλυκή ανταποκριθεί και γίνει δεκτική.
Εχθροί του, τα διάφορα αρπακτικά εδάφους και αέρος και φυσικά αυτός είναι ο λόγος που η θηλυκή, με εξαιρετική παραλλαγή, φωλιάζει στο έδαφος μέχρι την εκκόλαψη αλλά και την προστασία των μικρών της.
Έχει παρατηρηθεί όμως και παραγωγή υβριδίων σε διασταύρωση με την Black Grouse σε ορισμένες χώρες της βόρειας Ευρώπης και ακόμη και με Φασιανούς.
Black Grouse – Ο Αγριόγαλός μας προστατεύεται: Σε μερικές χώρες της Ευρώπης, όπως στην Γερμανία και στην Βρετανία το κυνήγι του απαγορεύεται εδώ και περίπου 35 χρόνια. Στην Ροδόπη μας, ο πληθυσμός του αριθμεί περίπου 250 -300 ζευγάρια και δεν έχει επιτραπεί το κυνήγι του ποτέ. Αλλά, φυσικά πρέπει όχι μόνο να καταγράφονται μέτρα προστασίας του με μελέτες αλλά πρέπει να γίνουν και ενέργειες ανάπτυξής του με την καταπολέμηση ορισμένων αρπακτικών, όπως της αλεπούς, την αναβάθμιση των βιοτόπων του με καλλιέργειες τροφής του, τον περιορισμό της υλοτομίας και την πρόληψη από πυρκαγιές.
Tetrastes bonasia (Η Αγριόκοτά μας)
Πρόκειται για την Hazel Grouse ή Hazel Hen (Grouse των Φουντουκιών ή Κότα των Φουντουκιών) αποκαλείται και Δασόκοτα, και είναι το 2ο και μικρότερο είδος Grouse που ζει στην βόρεια Ροδόπη μας.
Δεν πρόκειται για Αγριόγαλο, όπως μερικοί αναφέρουν, γιατί ταυτόχρονα είναι και από τα μικρότερα είδη Grouse που υπάρχουν.
Πουλί σε φανταστικά χρώματα παραλλαγής με βιότοπο που επεκτείνεται από τα βόρεια προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη μέχρι την Κορέα. Σε μας βέβαια περιορίζεται μόνο στην βόρεια παραμεθόριο περιοχή μας.
Το μήκος του φτάνει τα 35εκ και προτιμά πυκνή βλάστηση και δάση από κωνοφόρα και ερυθρελάτη.
Μοναχικό και ντροπαλό πουλί που συνήθως μόνο ακούγεται, ειδικά στο πρώτο και τελευταίο φως της ημέρας, και είναι πολύ δύσκολο να το εντοπίσεις.
Το αρσενικό βγάζει ένα υψηλό και επαναλαμβανόμενο “τι-τι-τι-τι-τι” κάλεσμα ενώ το θηλυκό ένα πιο γλυκό “τε-τε-τε-τε-τετ” ήχο.
Τρέφεται κυρίως στο έδαφος με φυτική τροφή την οποία συμπληρώνει με έντομα την περίοδο της αναπαραγωγής του.
Δεν υπάρχουν σοβαρές μελέτες για το εξαιρετικό αυτό πουλί στην χώρα μας.
Ο πληθυσμός του σε όλη την Ευρώπη αποτελεί περίπου το 30-50%, με πτωτική τάση, του παγκόσμιου πληθυσμού του.
Όπως και ο Αγριόγαλός μας, έχει και αυτό τους ανάλογους επίγειους και εναέριους εχθρούς.
Παρόλα αυτά, όσο μπορεί, συνεχίζει την αναπαραγωγή του την άνοιξη και σε σημεία με πολύ καλή κάλυψη σε συνδυασμό με το “καμουφλάζ” που διαθέτει.
Σε σχέση με τον χαρακτήρα του (επιδίωξη μοναξιάς) είναι και το ζευγάρωμά του μια που μένει πιστό στον σύντροφό του για την υπόλοιπη ζωή του.
Προστατεύεται και το κυνήγι του απαγορεύεται αλλά και πάλι απαιτούνται μέτρα για την διατήρησή του και την αύξηση του πληθυσμού του.
