Τα ελαστικά αποκτούν ιδιαίτερη σημασία στην εκτός δρόμου κίνηση, γιατί η οριακή πρόσφυση είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Ένα καλό σετ ελαστικών μπορεί να προσδώσει ιδιαίτερες δυνατότητες ακόμη και σε ένα μέτριο αυτοκίνητο. Πως; Αν αναλογιστεί κάποιος ότι η πρόσφυση που μπορούν να προσφέρουν τα επιμέρους συστήματα του αυτοκινήτου (αναρτήσεις, μπλοκέ διαφορικά κλπ.) είναι δεδομένη, ένα ελαστικό το οποίο προσφέρει π.χ 10% περισσότερη πρόσφυση, αυξάνει σημαντικά την κινητικότητα σε ιδιαίτερα δύσκολες καταστάσεις.
Ουσιαστικά υπάρχουν 4 τύποι ελαστικών για τα τετρακίνητα αυτοκίνητα: ασφάλτινα, παντός εδάφους, λάσπης και χιονιού. Τα ασφάλτινα ελαστικά, όπως λέει και το όνομά τους, προορίζονται για χρήση στην άσφαλτο και το καλό χώμα. Προσφέρουν καλύτερη πρόσφυση στο βρεγμένο, μικρότερη κατανάλωση και λιγότερο θόρυβο κύλισης από τους δύο άλλους τύπους. Φθείρονται όμως δραματικά αν κάποιος οδηγήσει γρήγορα στο χώμα, ενώ σε καμία περίπτωση δε μπορούν να ανταπεξέλθουν σε οριακές εκτός δρόμου συνθήκες. Τα πλαϊνά τους είναι πολύ μαλακά για να αντέξουν τις επαφές με τις πέτρες και το πέλμα τους πολύ πυκνό για να μπορεί να δουλέψει στη λάσπη. Από την άλλη έχουν αποδεκτή συμπεριφορά στην άμμο αλλά και στο χιόνι.
Τα ελαστικά παντός εδάφους είναι ένας συμβιβασμός για όποιον κινείται κυρίως στην άσφαλτο, αλλά δε θέλει να ακινητοποιείται με το παραμικρό εκτός δρόμου. Όταν είναι καινούργια και με τις «γωνίες» του πέλματος άφθαρτες, λίγα έχουν να ζηλέψουν από τα καθαρόαιμα ελαστικά λάσπης. Διαθέτουν συνήθως ενισχυμένα πλαϊνά, σχεδίαση πέλματος που απομακρύνει τη λάσπη και προσφέρει αποδεκτή πρόσφυση σε κάθε είδους έδαφος. Παράγουν ελάχιστα περισσότερο θόρυβο κύλισης από τα ασφάλτινα και φθείρονται με τον ίδιο ρυθμό στην καθημερινή χρήση. Με τη βελτίωση των χαρακτηριστικών των ελαστικών παντός εδάφους τα τελευταία χρόνια, ακόμη και παραδοσιακοί κατασκευαστές όπως η Land Rover, έχουν πριστεί ότι αυτά μπορούν να ανταπεξέλθουν ακόμη και στην πιο δύσκολη χρήση. Οι περισσότεροι δίνουν σα στάνταρ ελαστικά all terrain ενώ μόνο κατόπιν ειδικής παραγγελίας εφοδιάζουν τα πιο ειδικά από τα μοντέλα τους –και μόνο- με ελαστικά λάσπης.
Τα ελαστικά λάσπης είναι ουσιαστικά τα εξειδικευμένα ελαστικά για εκτός δρόμου χρήση. Έχουν αραιό πέλμα για να απομακρύνεται εύκολα η λάσπη, ενισχυμένα πλαϊνά για να αντέχουν τις επαφές με τις πέτρες και σκελετό που μπορεί να αντέξει τη λειτουργία με χαμηλές πιέσεις (απαραίτητο για την εκτός δρόμου κίνηση). Αν και τελευταία έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να βελτιωθεί η συμπεριφορά τους εντός δρόμου, παραμένουν θορυβώδη, βενζινοβόρα και με περίεργη οδική συμπεριφορά στην άσφαλτο. Φθείρονται μάλιστα υπερβολικά αν η χρήση στην άσφαλτο συνδυαστεί με υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος. Στα ελαστικά λάσπης καλό είναι να προτιμηθούν διαστάσεις με υψηλό προφίλ, για να μη μειωθεί η άνεση λόγω των ενισχυμένων πλευρών. Κάποια από τα ελαστικά λάσπης (αυτά που μοιάζουν με τα ελαστικά των τρακτέρ), δεν είναι εγκεκριμένα για χρήση στο δρόμο. Όλα τα ελαστικά λάσπης δεν είναι ότι καλύτερο μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς σε άμμο, παγωμένο χιόνι και βροχή. Προσοχή θέλει ο δείκτης ταχύτητας των ελαστικών αυτών, μιας και τα περισσότερα είναι κατηγορίας Q, R και Τ , που σημαίνει μέγιστη ταχύτητα 160, 170 και 180km/h.
Τα ελαστικά χιονιού ή καλύτερα τα χειμωνιάτικα ελαστικά, είναι ειδικά κατασκευασμένα για περιοχές όπου μεγάλο κομμάτι του οδικού δικτύου καλύπτεται από πάγο και χιόνι. Είναι ειδικά σχεδιασμένα για να απομακρύνουν -όπου και όταν χρειάζεται- το χιόνι, να ζεσταίνονται σχετικά γρήγορα και να διατηρούν υψηλές θερμοκρασίες λειτουργίας ακόμη και όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος έχει πέσει κάτω από το μηδέν. Μειονέκτημά τους το γεγονός ότι φθείρονται υπερβολικά το καλοκαίρι και το ότι έχουν μειωμένη αίσθηση σε σχέση με τα αντίστοιχα ασφάλτινα.
Η επιλογή της διάστασης είναι ένας μπελάς! Οι Αμερικάνοι επιμένουν στις 15άρες ζάντες και ελαστικά μεγάλης διαμέτρου (άρα και πλαϊνών) που αντέχουν στα χτυπήματα και λειτουργούν σα μέρος της ανάρτησης. Πλεονεκτήματά τους, η συμπεριφορά στην παχιά λάσπη και βέβαια στην άμμο. Μειονέκτημα, το γνωστό «μπαλονάρισμα» που έχει άμεση επίπτωση στην οδική συμπεριφορά. Οι Ευρωπαίοι προτιμούν τις 16άρες ζάντες και στενά ελαστικά υψηλού προφίλ, που ταιριάζουν περισσότερο στη λεπτή λάσπη, αλλά μειονεκτούν στα σαθρά εδάφη και την άμμο. Χαρακτηριστικές διαστάσεις από τη δυτική πλευρά του Ατλαντικού η 33 x 12,5 x 15 και από την ανατολική το 235/86 R16, με ύψος που ξεπερνά τα 80 εκατοστά και πλάτος 310 και 235 χιλιοστά!
Όσον αφορά τις πιέσεις υπάρχει ένας χρυσός κανόνας: για χρήση σε καλό χώμα μειώνουμε τις πιέσεις που προτείνει ο κατασκευαστής κατά 10%. Για χρήση σε χιόνι και λάσπη 20% και για χρήση σε άμμο 30%, χωρίς όμως να κατεβαίνουμε κάτω από τα 15psi, αν κάτι τέτοιο δεν το προτείνει ρητά η κατασκευάστρια εταιρεία του ελαστικού. Η μείωση της πίεσης αυξάνει την επιφάνεια του ελαστικού με το οδόστρωμα, αφήνει τα πλαϊνά να λειτουργούν ακολουθώντας τις ανωμαλίες και αναγκάζει το πέλμα να συμπιέζεται και να αποσυμπιέζεται με αποτέλεσμα να φεύγει πιο εύκολα η λάσπη από πάνω του. Με τα ελαστικά ξεφουσκωμένα αποφεύγουμε να κινηθούμε γρήγορα γιατί τα πλαϊνά τους γίνονται πιο εύκαμπτα και το αυτοκίνητο «πλέει» πάνω σε αυτά. Υπάρχει μάλιστα και η περίπτωση σε μία επαφή με πέτρες να εξαντληθεί η ελαστικότητά τους, να ακουμπήσει στη ζάντα το ελαστικό και να κοπεί. Για άμεσο φούσκωμα στον «τόπο του εγκλήματος» μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι γνωστές ηλεκτρικές τρόμπες (περιορισμένη δυνατότητα), ένα σύστημα που φουσκώνει τα ελαστικά από τον κινητήρα και με μπουκάλες με διοξείδιο που μπορεί να βρει κανείς εύκολα στο εμπόριο.
Τα περισσότερα ελαστικά που κυκλοφορούν σήμερα στην ευρωπαϊκή αγορά είναι radial. Έχουν πολλά πλεονεκτήματα, αλλά και μερικά μειονεκτήματα. Πρώτα απ’ όλα έχουν πολύ εύκαμπτα πλαϊνά, τα οποία μειώνουν το ύψος του οχήματος από το έδαφος. Από την άλλη δεν έχουν την ίδια αντοχή με τα συμβατικά στην σκληρή χρήση. Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία, μέρα με τη μέρα εκλείπουν κυρίως λόγω της κακής άνεσης και της μέτριας οδικής συμπεριφοράς που προσφέρουν.
Τα ελαστικά των εκτός δρόμου αυτοκινήτων ταλαιπωρούνται σημαντικά και θέλουν ιδιαίτερη προσοχή και συντήρηση για να μην καταστραφούν πιο γρήγορα από όσο θα έπρεπε. Οι «φανατικοί» διαθέτουν πάνω από δύο σετ ελαστικών τα οποία χρησιμοποιούν ανάλογα με τις οδικές και καιρικές συνθήκες. Ακόμη όμως και σε αυτήν την περίπτωση τα ελαστικά πρέπει να ελέγχονται συχνά για σκασίματα, σκισίματα και οποιοδήποτε άλλο σημάδι φθοράς. Οι πιέσεις τους πρέπει να ελέγχονται πιο συχνά από ότι στα κανονικά οχήματα γιατί η …κακομεταχείρισή τους τα κάνει να χάνουν αέρα.
