Του Δημήτρη Δραχτίδη
Όλα τα ζώα στη φύση, σχεδόν αμέσως μετά τη γέννησή τους, αναπτύσσουν με επάρκεια τους (φυσικούς) τρόπους αυτοπροστασίας τους και σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους της ζωής τους, έχοντας μάλιστα ανεξαρτητοποιηθεί απ’ τους γονείς τους.
Αν και δύσκολη η επιβίωση ανάμεσα στους εχθρούς και τον άνθρωπο, εν τούτοις τα ζώα καταφέρνουν και επιβιώνουν αυτοπροστατευόμενα. Το κάθε είδος “εξασφαλίζει” την προστασία του με συγκεκριμένο τρόπο. Έτσι στο λαγό αναπτύσσεται η ταχύτητα, στο ζαρκάδι η οξυδέρκεια και συγχρόνως η ταχύτητα, στην αλεπού η πονηριά και η αρπακτικότητα, στα ερπετά το δάγκωμα και το δηλητήριο, στα αιλουροειδή η δύναμη και τα μυτερά νύχια, και γενικά το κάθε είδος μπορεί να επιβιώνει και να διαιωνίζεται μέσα απ’ τους δικούς του φυσικούς προστατευτικούς τρόπους.
Ενώ, λοιπόν, στο ζωικό βασίλειο παρατηρείται επάρκεια στη φυσική αυτοπροστασία, στον άνθρωπο δεν συμβαίνει το ίδιο. Ως ο άρχων της φύσεως -σύμφωνα με τη θεία εντολή κατά τη δημιουργία του- θα έπρεπε λογικά να τύχει μεγαλύτερης αυτοπροστασίας απ’ την άλογο φύση, περισσότερης δύναμης και από τα πιο δυνατά ζώα, να είναι ταχύτερος των ταχυπόδων, να ίπταται ψηλότερα των αετών για μπορεί να άρχει!
“Αλλά ο άνθρωπος προάγεται στη ζωή γυμνός απ’ τα φυσικά σκεπάσματα, άοπλος και πτωχός, στερημένος απ’ όλα τα αναγκαία, άξιος να ελεεινολογείται παρά να μακαρίζεται κατά το φαινόμενο. Δεν είναι οπλισμένος με μακριά κέρατα ούτε με μυτερά νύχια, ούτε με οπλές ή δόντια ή με κεντρί, που έχει εκ φύσεως κάποιο θανατηφόρο δηλητήριο, όπως έχουν πολλά ζώα για άμυνα. Το σώμα του δεν καλύπτεται με το ένδυμα των τριχών, αν κι εκείνος που έχει προοριστεί να εξουσιάζει τα άλλα, έπρεπε ίσως να είναι περιφραγμένος απ’ τη φύση με τα δικά του όπλα, ώστε να μην έχει ανάγκη βοηθείας από άλλους για την ασφάλειά του”.
Πώς, λοιπόν, θα μπορούσε ο γυμνός από φυσικά όπλα άνθρωπος να γίνει ο άρχοντας της φύσης;
Η φυσική οπλική στέρησή του ήταν η αδυναμία του, μα συγχρόνως και το έναυσμα για την κυριαρχία του. “Διότι αν είχε ο άνθρωπος τέτοια δύναμη, ώστε στην ταχύτητα να ξεπερνά το άλογο, να έχει το πόδι άτριφτο απ’ τη σκληράδα, στηριζόμενο σε οπλές ή χηλές, και να φέρει κέρατα και κεντριά και νύχια πάνω του, πρώτα-πρώτα θα ήταν θηριώδης και άγριος, αφού θα είχε σύμφυτα στο σώμα του τέτοια όργανα. Έπειτα θα παρέβλεπε την εξουσία επί των άλλων, διότι δεν θα είχε καμία ανάγκη της συνεργασίας των υποχειρίων του”.
“Αν ο άνθρωπος είχε όπλα σαν των θηρίων, θα ήταν και ο ίδιος θηρίο. Δεν έχει από αυτά, αλλά χρησιμοποιεί τα όπλα των θηρίων με τις επινοήσεις της διανοίας του. Αυτό υποδεικνύει την εξουσιαστική του ιδιότητα”. Έτσι, με τις επινοήσεις του κυριάρχησε στη φύση και κάλυψε (επαρκέστατα) τη δική του ανεπάρκεια.
“Η βραδύτητα και δυσκινησία του σώματός του έφερε τον ίππο στη χρήση και τον εδάμασε. Η γυμνότητα της σαρκός έκαμε αναγκαία τη διατροφή των προβάτων, που αναπληρώνει την έλλειψη της φύσεώς μας απ’ την ετήσια παραγωγή μαλλιών. Επειδή τα εφόδια του βίου εισάγονταν και από ξένα μέρη γι’ αυτό έζευξε στις υπηρεσίες του είδους τούτου τα αχθοφόρα ζώα… Επειδή όμως χρειαζόταν και δόντια και δαγκώματα για να ανταγωνίζεται μερικά απ’ τα άλλα ζώα με το κτύπημα των δοντιών, πρόσφερε ο σκύλος γρήγορα τις σιαγόνες του στην υπηρεσία μας, γενόμενος στον άνθρωπο ένα είδος έμψυχης μάχαιρας”. Ακόμη και αρπακτικά πτηνά “τιθασεύονται και γίνονται συνεργά των κυνηγών, ενώ άλλα, δια μέσου εκείνων, υποτάσσονται στις ανάγκες μας με επινόηση”.
Η κυριαρχία του ανθρώπου μέσα στη φύση είναι δεδομένη. Έλαβε απ’ αυτή ό,τι θεώρησε απαραίτητο για την επιβίωση και τις ανάγκες του, καλύπτοντας έτσι τη φυσική ανεπάρκεια επαρκέστατα. Η φύση προσφέρει τον εαυτό της στην υπηρεσία του ανθρώπου. Η εκμεταλλευτική, όμως, δεινότητα του ανθρώπου και η συνεχώς αυξανόμενη άντληση των αγαθών της οδήγησαν αυτή στην εξάντληση.
Τις τελευταίες δεκαετίες όλοι έχουμε συνειδητοποιήσει πλέον την εξάντληση των ενεργειακών της αποθεμάτων και την αλλοίωση των αγαθών της. Οι πάσης φύσεως μολύνσεις απειλούν να μαραζώσουν όλο το οικοσύστημα.
Τέλος, δεν μπορούμε να μιλάμε μόνο για τη φυσική ανεπάρκεια του ανθρώπου, μα κυρίως για την ανεπάρκεια της ίδιας της φύσης να αντεπεξέλθει στην ασφυκτική πίεση που της ασκεί ο σύγχρονος άνθρωπος. Όπως, λοιπόν, η ίδια βοήθησε τον άνθρωπο να γίνει ένα δημιουργικό ον προσφέροντας στις υπηρεσίες του το είναι της, έτσι και ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει να διαχειρίζεται περισσότερο συνεσταλμένα τα αγαθά της, παύοντας την υπερεκμετάλλευσή της. Όπως η ίδια αγκάλιασε τον άνθρωπο και τον έθρεψε με τα σπλάχνα της, έτσι κι αυτός τώρα θα πρέπει να μεριμνήσει -μεριμνά άλλωστε εδώ και καιρό- για την υπέρβαση του οικολογικού προβλήματος.
Οικολογικό πρόβλημα σημαίνει υπαρξιακό πρόβλημα, δηλαδή ανθρώπινο πρόβλημα.
Γρηγ. Νύσσης, 5ος τόμος, Ε.Π. Ε περί κατασκευής του ανθρώπου
