Του Μπάμπη Αιγινήτη, προπονητή κυνηγετικής σκοποβολής
Με ρωτούν πολλοί συνάδελφοι κυνηγοί που πρόσφατα αγόρασαν κυνηγετικό όπλο τι είναι η κρυογενής κατεργασία μιας κάνης, διότι η κάνη του όπλου τους διαφημίζεται ότι διαθέτει κρυογενή κάνη. Άλλος μου στέλνει e-mail ζητώντας διευκρινίσεις για το τι είναι το «CRIOBARREL» που διαβάζει πάνω στην κάνη. Με το σημερινό λοιπόν άρθρο θα κάνουμε μια λεπτομερή προσέγγιση στο θέμα ώστε να λυθούν οι απορίες και να διευρυνθούν οι γνώσεις.
Έχει παρατηρηθεί συχνά σε συγκεκριμένους κυνηγότοπους στατικού κυνηγιού (καρτεριών) κυρίως τρυγονιών και σε κάποιες περιπτώσεις υδροβίων και τσίχλας, την κάνη της καραμπίνας να μην μπορεί να την ακουμπήσει κάποιος από την υψηλή θερμοκρασία λόγω των συνεχόμενων, πολλαπλών βολών. Είναι εκείνες οι περιπτώσεις που η ευχή για «ζεστές κάνες» μετατρέπεται, ευχάριστα βέβαια, σε «καυτές κάνες».
Έχει λοιπόν παρατηρηθεί από ένα σημείο και μετά ότι αυτές οι καυτές κάνες λόγω της υψηλής θερμοκρασίας που αναπτύχθηκε, δεν ρίχνουν ακριβώς εκεί όπου εμείς σημαδεύουμε. Το συγκεκριμένο φαινόμενο αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας Αμερικανών επιστημόνων οι οποίοι μελέτησαν τη βλητική συμπεριφορά των κανών σε τρία μοντέλα αυτογεμών υψηλής δημοτικότητας τριών διάσημων εργοστασίων. Τα αποτελέσματα ήρθαν να επιβεβαιώσουν τις διαμαρτυρίες των κυνηγών που αστοχούσαν κατά μεγάλο βαθμό όταν πλέον οι κάνες τους είχαν «ανάψει» κυριολεκτικά από τις πολλές και συνεχόμενες βολές.
Αποτελέσματα βλητικής συμπεριφοράς των κανών
Το κάθε ένα όπλο ξεχωριστά προσαρμόστηκε σε μέγγενη για απόλυτη σταθερότητα και δοκιμάστηκε σε μία βολή, 10 βολές συνεχόμενες και 25 βολές συνεχόμενες. Η απόσταση της βολής καθορίστηκε στα 27 μέτρα γιατί αποτελεί τη μέση απόσταση που τουφεκάει ο κυνηγός συνήθως τα θηράματα.
Ο στόχος ήταν ο γνωστός κύκλος διαμέτρου 75 εκατοστών που μελετάμε τις συγκεντρώσεις των σκαγίων και εξυπακούεται ότι τα τεχνικά χαρακτηριστικά των τριών κανών των όπλων καθώς και τα φυσίγγια ήταν τα ίδια. Παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια των βολών ότι τα κέντρα των συγκεντρώσεων της βολής προοδευτικά μετακινούνταν από 8,9 εκατοστά η μικρότερη μεταβολή έως 26,7 η μεγαλύτερη. Σε αυτό τη σημείο ίσως να υπάρχει μία απάντηση σε όσους χρόνια τώρα συζητούν αναζητώντας την ποιότητα του ατσαλιού και για το ότι αυτή η κάνη που έχει το τάδε ατσάλι βγάζει καλές ή κακές τουφεκιές. Πάντως οι επιστήμονες δεν ανέφεραν ποια από τις κάνες είχε τη μικρότερη μεταβολή και ποια τη μεγαλύτερη για ευνόητους λόγους, όμως ανέφεραν ότι ο μέσος όρος μεταβολής και για τις τρεις ήταν 14,5 εκατοστά. Άλλωστε, αυτό που ενδιέφερε ήταν να βρεθεί αν υπήρχε και κατά πόσο μεταβολή στα κέντρα των βολών και οι αιτίες που την προκαλούν και όχι να δυσφημιστεί κάποια εταιρία για τον τύπο ατσαλιού που χρησιμοποιεί.
Εμπειρίες και απόψεις για το ατσάλι
Προσωπικά, πιστεύω ότι σε αυτές τις μεταβολές παίζει ρόλο και ο τρόπος διαμόρφωσης της κάνης, δηλαδή θερμική σφυρηλάτηση, ψυχρή σφυρηλάτηση, deep drilling, παρ’ όλο που δεν αναφέρθηκε κάτι τέτοιο στα πειράματα. Διάσημοι εν ζωή ειδικοί στην κατασκευή των κανών των όπλων συμφωνούν στην άποψη ότι το ατσάλι οποιουδήποτε τύπου κι αν είναι, είναι κάτι το ζωντανό και αντιδρά. Όλοι άλλωστε θυμόμαστε από τη θητεία μας στο στρατό μετά από πολλές συνεχόμενες βολές των πολυβόλων την αλλαγή λόγω της υπερθέρμανσης των κανών, παρ’ όλο που εκείνες είχαν το τετραπλάσιο πάχος από τις κυνηγετικές. Η διαστολή του ατσαλιού και η κάμψη του λόγω της παρατεταμένης σειράς βολών είχε σαν αποτέλεσμα τη διασπορά ανεξέλεγκτα των βολών και όχι εκεί που τις κατεύθυνε ο χειριστής τους. Έτσι λοιπόν και στα κυνηγετικά όπλα με τα πολύ λεπτότερα τοιχώματα κανών απ’ ότι των πυροβόλων έπρεπε να βρεθεί τρόπος να υπερνικηθεί το φαινόμενο της μετακίνησης του κέντρου της τουφεκιάς εξ’ αιτίας της υπερθέρμανσής της. Σε αυτό λοιπόν βοήθησε η βαθιά κρυογενής διαδικασία «ανακούφισης» της κάνης η όποια όχι μόνο ενίσχυσε την εσωτερική δομή της κάνης αλλά αύξησε και κατά πολύ τη διάρκεια ζωής του ατσαλιού.
Η κρυογενής διαδικασία με παράδειγμα
Για να γίνει κατανοητή η χρησιμότητα και ο τρόπος επίδρασης της κρυογενούς διαδικασίας σε μια υπερθερμασμένη κάνη, αναφέρω το εξής παράδειγμα: Αν σε ένα καυτό φλιτζάνι καφέ ρίξουμε ένα παγάκι τότε η θερμότητα δημιουργεί μια πίεση διαστολής στην εξωτερική επιφάνεια του πάγου ενώ ο πυρήνας του είναι ακόμα παγωμένος. Το αποτέλεσμα λοιπόν είναι μια ρήξη σε διαφορετικά σημεία της θερμικής αύξησης λόγω της μεγάλης διαστολής που ήδη υπάρχει. Βυθίζοντας μια κάνη που έχει υπερθερμανθεί σε υγρό άζωτο θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα προς την πίεση που δημιουργείται. Η πίεση στα τοιχώματα της κάνης παρατηρείται όταν η εσωτερική μάζα είναι σε μια ισορροπημένη θερμοκρασία μεταξύ πυρήνα και επιφάνειας και τότε δια μέσου αλλά και κυκλικά η θερμοκρασία διαχέεται. Σκεφτείτε, ότι το ατσάλι είναι κρυσταλλικό με μια ιδιαίτερη μοριακή δομή που βρίσκεται σε μια συνεχή κίνηση όπως πολλοί άνθρωποι κινούνται σε ένα στενό δρόμο. Ο ένας απομακρύνεται κατά ένα βήμα περίπου από τον άλλον αντίθετα για να μπορέσει να κινηθεί άνετα. Το ίδιο συμβαίνει και με μία κάνη που υπερθερμαίνεται, όταν θα την αφήσουμε να κρυώσει σε θερμοκρασία δωματίου πετυχαίνουμε μόνο μια μικρή μετατόπιση της μοριακής της δομής που ονομάζεται κοινώς «ανακούφιση της κόπωσης της κάνης». Βυθίζοντας λοιπόν την κάνη μέσα σε ένα ψυκτικό θάλαμο ο οποίος έχει ψύξη -184οC επιτυγχάνεται μια πολλή πυκνή μοριακή ζεύξη σαν όλοι οι άνθρωποι που κινούνταν στο στενό ίδιο δρόμο να ενώθηκαν μεταξύ τους. Τεχνικά είναι γνωστό ότι στους -272οC δεν υπάρχει καθόλου κίνηση, ούτε μοριακή, ούτε οποιαδήποτε άλλη, είναι τα πάντα παγωμένα και σε απόλυτη ακινησία.
Τα αποτελέσματα των δοκιμών
Μετά λοιπόν την κρυογενή διαδικασία ανακούφισης που υποβλήθηκαν οι κάνες των τριών όπλων επαναλήφθηκε η δοκιμή όπως και πριν με τις εξής διαπιστώσεις: Οι τρεις κάνες έδωσαν σχεδόν τα ίδια βελτιωμένα αποτελέσματα με μία μικρή μόνο μετατόπιση κατά 3 έως 4 εκατοστά η μεγαλύτερη από το κέντρο της τουφεκιάς τους. Επίσης, παρατηρήθηκε μια σημαντική βελτίωση στην ποιότητα της κατανομής. Όπως ανέφεραν οι επιστήμονες που διεξάγουν αυτή τη διαδικασία «ανακούφισης της κάνης» θα πρέπει να υπάρχει απόλυτος έλεγχος μέσω ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή της όλης διαδικασίας, διότι η κάνη ψύχεται αργά και σταθερά μέχρι τους -184οc και για αρκετό χρονικό διάστημα. Όταν κατόπιν συμπληρωθούν οι ώρες που απαιτούνται για τη συγκεκριμένη κάνη, αργά και σταθερά, αυτή επιστρέφει στη θερμοκρασία δωματίου. Είναι μια ιδιαίτερα προσεκτική διαδικασία γιατί πάντα καιροφυλαχτεί ο κίνδυνος του θερμικού σοκ που μπορεί να υποστεί το ατσάλι της κάνης, όμως τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μετά θα έχουμε μια «αθάνατη» κάνη. Πάντως το κόστος για να υποβληθεί μια κάνη όπλου σε αυτή την κρυογενή διαδικασία ανακούφισης δεν υπερβαίνει τα 100 δολάρια στα εργαστήρια της εταιρίας Ντεκάτουρ του Ιλινόις. Βλέπουμε λοιπόν, ότι η τεχνολογική εξέλιξη και έρευνα για το καλύτερο δεν σταματάει και ούτε πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους αν αγαπάμε το όπλο μας. Να ξέρουμε λοιπόν από εδώ και στο εξής ότι η κάνη μας είναι κάτι «ζωντανό, που χρειάζεται ανακούφιση και προστασία ποικίλης μορφής. Διαφορετικά όταν θα την κουράσουμε και θα την υπερθερμάνουμε δεν θα ρίχνει εκεί που θέλουμε. Σε αυτό ίσως το άρθρο θα βρουν το πώς εξηγείται και η απώλεια θηραμάτων από μετατόπιση του κέντρου βολής σε χώρες όπου τα καρτέρια είναι πολύ παραγωγικά, κυρίως τα τρυγόνια στο Σουδάν ή στο Μαρόκο, όταν ο κυνηγός αισθάνεται ότι είναι «πάνω» στο πουλί ενώ εκείνο δεν πέφτει, αλλά και δεν μπορεί να ακουμπήσει την κάνη του από την θερμοκρασία της.
