Παλαιότερα η κροτοφοβία παρουσιαζόταν πολύ συχνότερα από ότι στην εποχή μας. Οι αιτίες ήταν πολλές. Δύο όμως από αυτές είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο στην εμφάνιση του προβλήματος.
Η μη καθαρόαιμη και επιλεκτική εκτροφή σκύλων κυνηγίου, καθώς και η άγνοια των κυνηγών για κυνολογικά θέματα.
Στις μέρες μας, η αλματώδης ανάπτυξη της κυνοφιλίας, απόρροια του καλύτερου βιοτικού επιπέδου του ανθρώπου και της μέγιστης ανάγκης για συντροφικότητα, μείωσε το πρόβλημα χωρίς όμως να το εξαλείψει. Πράγμα που είναι, ίσως, αδύνατο όσο υπάρχουν άνθρωποι και διαφορετικοί χαρακτήρες σκύλων.
Γενετικά και περιβαλλοντικά αίτια
H κροτοφοβία μπορεί να χωριστεί σε δύο μεγάλες κατηγορίες που σηματοδοτούν την προέλευσή της, την κληρονομική και την επίκτητη.
Η κληρονομικότητα αναμφίβολα είναι ο μεγάλος εκείνος παράγοντας που ευθύνεται για την ποιότητα των ενστίκτων, καθώς και το χαρακτήρα των κουταβιών.
Στα αρνητικά της κληρονομικότητας εντάσσεται και η κροτοφοβία που μπορεί εύκολα να μεταδοθεί γενετικά σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, όταν κάποιος από τους γονείς ή τους προγόνους των κουταβιών έπασχε από αυτή. Άλλωστε αυτός είναι και ο λόγος που πριν επιλέξουμε ένα κουτάβι, πρέπει να συμβουλευόμαστε το γενεαλογικό του δέντρο και να απαιτούμε να δούμε τους γονείς μορφολογικά και κυνηγετικά. Στην περίπτωση όμως που ένα ζώο δεν είχε έμφυτη καμία τάση κροτοφοβίας, αλλά ξαφνικά και σε κάποια χρονική στιγμή την παρουσίασε, ευθύνεται σίγουρα κάποιος άλλος εξωγενής παράγοντας. Η κροτοφοβία που δεν προϋπήρχε αλλά εμφανίστηκε σε έναν σκύλο ονομάζεται επίκτητη.
Πώς γίνεται επίκτητη
Η ελλιπής γνώση για τη σωστή μεθοδολογία ένταξης ενός σκύλου στη διαδικασία του πυροβολισμού είναι συνήθως η σημαντικότερη αιτία δημιουργίας του προβλήματος. Επίδοξες προσπάθειες με τουφεκιές, παρουσία του κουταβιού, σε ακατάλληλο τόπο και χρόνο, απόρροια της βιασύνης που μας χαρακτηρίζει, φέρνουν αρνητικά αποτελέσματα.
Οι ατυχείς συγκυρίες που θέλουν τις πασχαλινές κροτίδες να σκάνε πάνω από τα κεφάλια άπλαστων κουταβιών, επίσης ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό.
Τέλος, τα σκάγια που πληγώνουν τον ανυπάκουο σκύλο, τιμωρώντας τον, δεν μπορεί να κάνουν παρά μόνο κακό, σωματικά και ψυχολογικά.
Ιδιοσυγκρασία και κοινωνικοποίηση
Όμως εδώ πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η κοινωνικοποίηση που έχει λάβει ο σκύλος μέχρι τη στιγμή που θα ακούσει τον πρώτο πυροβολισμό. Ζώα με ελλιπή γνώση του κόσμου που τα περιβάλλει, ασυνήθιστα στους πολλαπλούς θορύβους, με πολλά αναπάντητα ερωτηματικά στη ζωή τους, είναι ευάλωτα σε κακούς χειρισμούς και βέβαια θέλουν ιδιαίτερη προσοχή στην τεχνική που θα εφαρμοστεί για εξάσκηση με τον πυροβολισμό. Όλα τα ζώα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο τρόπο. Ανάλογα με το χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία, τον τόπο διαβίωσης, καθώς και το επίπεδο κοινωνικοποίησης του κάθε σκύλου, επιλέγουμε και τον τρόπο εξοικείωσης. Συνήθως σκύλοι με έντονη αυτοπεποίθηση, δυναμικού και ισχυρού χαρακτήρα, σπάνια παρουσιάζουν το πρόβλημα, σε αντίθεση με εκείνους που δείχνουν υποτακτικοί, με πολλαπλές δειλίες και χωρίς πρωτοβουλία.
Ψυχοσωματική αποτύπωση
Παρατηρώντας έναν σκύλο με πρόβλημα κροτοφοβίας, θα εντοπίσουμε εύκολα τα ενδεικτικά εκείνα στοιχεία που προσδιορίζουν τη φοβία του, μέσω των κινήσεων του σώματός του. Η ουρά γυρίζει προς την κοιλιά καλύπτοντας τα γενετικά του όργανα. Το κεφάλι του χαμηλώνει, τα αφτιά τραβιούνται στο πίσω μέρος του κρανίου, ενώ τα μάτια του ορθάνοιχτα αποτυπώνουν τον πανικό του. Η οπισθοχώρηση ή ακόμα χειρότερα η φυγή του, διαβαθμίζουν τη σοβαρότητα του προβλήματος.
Όταν αυτά τα συμπτώματα παρουσιαστούν στο σύνολό τους ή μεμονωμένα, πρέπει αμέσως να σταματήσουμε την όποια εκπαίδευση, να βρούμε το λάθος και να ξεκινήσουμε τη διόρθωσή του.
Παραλλαγή του πειράματος του Παβλόφ
Οι βασικότερες μεθοδολογίες ένταξης ενός σκύλου στον πυροβολισμό στηρίζονται καθεμία σε ένα ξεχωριστό ερέθισμα τέτοιο που να μπορεί να αποσπά την προσοχή του. Αρχικά μπορούμε να αναφέρουμε την τροφή του κουταβιού ως ένα από τα βασικότερα ερεθίσματα απόσπασης προσοχής. Ο πυροβολισμός, σαν προάγγελος της καθημερινής τροφής του σκύλου, είναι μια παραλλαγή του πειράματος του Παβλόφ*, με πολύ καλά αποτελέσματα. Πρέπει όμως να πληρούνται δύο προϋποθέσεις:
– Το κουτάβι να είναι ενθουσιώδες στην παρουσία της τροφής και
– Να έχει οικειοποιηθεί πλήρως το χώρο που θα γίνει η άσκηση.
Με ηχογραφημένους πυροβολισμούς
Η ηχογράφηση σε κασετόφωνο πολλαπλών πυροβολισμών, μπορεί να αποτελέσει μία καλή μέθοδο αρχικής εξοικείωσης. Η κασέτα πρέπει να παίζει αρχικά σε πολύ μικρή ένταση κάθε φορά που το κουτάβι τρώει.
Σταδιακά αυξάνουμε την ένταση μέχρι το κανονικό της ηχητικό επίπεδο. Έτσι, το σκυλί εξοικειώνεται με το συγκεκριμένο θόρυβο συνδέοντάς τον σαν συνοδεία στο γεύμα.
Σε μεγαλύτερα σκυλιά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως ερέθισμα την παρουσία θηράματος. Βασικές προϋποθέσεις εδώ, η έντονη επιθυμία και η αυτοπεποίθηση του ζώου. Από μικρή απόσταση μπορούμε να πυροβολήσουμε ένα θήραμα που ξεπετάγεται μπροστά από το σκύλο, προτρέποντάς τον ταυτόχρονα να το πάρει στο στόμα. Το αποτέλεσμα είναι να συνδυάσει θετικά ο σκύλος τον κρότο της τουφεκιάς με την απόκτηση του θηράματος.
Κινητικότητα – ανταγωνισμός
Ακόμη, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την κινητικότητα κάποιου σκύλου και τον ανταγωνισμό του για να φτάσουμε στην επίτευξη του σκοπού μας. Η έντονη κινητικότητα – νευρικότητα του σκύλου και μια αγέλη ενήλικων σκύλων αποτελούν βασικά στοιχεία για την εφαρμογή αυτής της μεθόδου.
Αφήνουμε όλα τα σκυλιά να καλπάζουν σε μια περιοχή και πυροβολούμε, στην αρχή από μεγάλη απόσταση. Έτσι, το προς εκπαίδευση σκυλί, θα δώσει μικρή σημασία στον κρότο και παρασυρμένο από τα άλλα θα συνεχίσει να τρέχει αδιάφορα. Η επανάληψη, μειώνοντας σταδιακά την απόσταση του πυροβολισμού, θα φέρει θετικά αποτελέσματα.
Απαιτούνται προσεκτικοί χειρισμοί
Η διόρθωση της κροτοφοβίας είναι θέμα φαντασίας, γνώσης, επιμονής και υπομονής. Ανάλογα λοιπόν με το χαρακτήρα του σκύλου, το παρελθόν του, το χρόνο μας και την υπομονή μας, επιλέγουμε έναν από τους παραπάνω τρόπους και όχι μόνο. Επισημαίνω, όμως, ότι η επίλυση της κροτοφοβίας είναι μία από τις δυσκολότερες περιπτώσεις, όπου ακόμα και έμπειροι επαγγελματίες εκπαιδευτές προβληματίζονται προχωρώντας αργά και προσεχτικά, πόσο μάλλον οι απλοί ιδιοκτήτες σκύλων.
Βιβλιογραφία:
The Dog’s Mind – Bruse Fogle
Your problem solved – Hobson
*Πείραμα Παβλόφ: Ο ρώσος φυσιολόγος Παβλώφ, στο πασίγνωστο πείραμά του για τα εξαρτημένα αντανακλαστικά, έκανε το εξής: πριν το γεύμα κουταβιών και για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκαλούσε ένα ηχητικό ερέθισμα, χτυπώντας κάποια κουδουνάκια. Μετά από καιρό παρατήρησε ότι και μόνο με τον ήχο των κουδουνιών, πριν ακόμα εμφανιστεί η τροφή τους, τα κουτάβια είχαν σιελόρροια. Δηλαδή, το φυσιολογικό αντανακλαστικό της σιελόρροιας στην παρουσία τροφής, έγινε εξαρτημένο από ένα άσχετο ερέθισμα όπως ήταν ο ήχος των κουδουνιών, τον οποίο τα κουτάβια είχαν μάθει να συνδυάζουν με την τροφή τους.
