Ενώ η πανδημική ασθένεια του κορονοϊού συνεχίζει να «πνίγει» τους ανθρώπους, η φύση διεκδικεί την ανάσα που της στερήθηκε.
Διανύουμε την εποχή κατά την οποία τα νοσοκομεία ασφυκτιούν από ασθενείς στις ΜΕΘ, ενώ οι δρόμοι αδειάζουν από ζωή.
Ένας αόρατος εχθρός, για τον οποίο κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος, κατάφερε να γονατίσει ολόκληρο τον ανθρώπινο πολιτισμό και να αδρανοποιήσει την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ωστόσο, ο ίδιος φόβος που έκλεισε τους ανθρώπους στα σπίτια τους, έβγαλε τα ζωντανά από τις κρυψώνες τους.
Τα αγρίμια αναζητούν τους ανθρώπους
του Κωνσταντίνου Παπαθεοδώρου
Έχει ο καιρός γυρίσματα. Ο άνθρωπος καταδίωκε τα θηράματα στα ενδιαιτήματά τους και αυτά, καθοδηγούμενα από το ένστικτο επιβίωσης, κατέφευγαν στα πλέον δυσπρόσιτα και απομακρυσμένα σημεία. Υπάρχουν, εξάλλου, και αυτοί που πιστεύουν ότι, τελικά, η διαρκής πίεση των ανθρώπων στα οικοσυστήματα είναι που ανοίγει το κουτί της Πανδώρας.
Το σίγουρο, πλέον, είναι ότι τα άγρια ζώα έχουν αντιληφθεί την απουσία των ανθρώπων και την εκμεταλλεύονται στο έπακρο. Περνούν άφοβα και ανεμπόδιστα τα σύνορα του δικού τους κόσμου και φτάνουν στα χωριά και τις πόλεις μας. Εντοπίζονται παντού σε δρόμους και αλάνες, σε πάρκα και πλατείες.
Όπως τονίζει ο Πρόεδρος της Περιφερειακής Κυνηγετικής Ομοσπονδίας, Νίκος Παπαγρηγορίου, στην Ήπειρο με τους μεγάλους υγροτόπους του Αμβρακικού και τα ορεινά καταφύγια της Πίνδου, το κυνήγι αποτελεί, ακόμα και σήμερα, ζωντανό κομμάτι της παράδοσης και του λαϊκού πολιτισμού. Χάρη στη συνέπεια και την αυτοσυγκράτηση των κυνηγών, ο πληθυσμός των θηραμάτων ευδοκιμεί και εξαπλώνεται, με κυρίαρχο το παράδειγμα των αγριογούρουνων. Αγέλες ζώων, που έχουν κατακλύσει ακόμη και τις πεδιάδες της Ηπείρου, προκαλούν ζημιές στις καλλιέργειες και τροχαία στους δρόμους. Αλλά ακόμα και αγριόπαπιες στον Αμβρακικό και τους άλλους υγροτόπους της Θεσπρωτίας θεώνται ακόμη και σε αυλές σπιτιών.
Το θέαμα είναι συνήθως όμορφο, αλλά και κάποιες φορές επιβλαβές. Ενίοτε και επικίνδυνο. Και δεν αφορά μόνα τα αδηφάγα αγριογούρουνα. Στον Αμβρακικό, τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί μυοκάστορες -πιθανότατα δραπέτες εκτροφείου- και, ελλείψει φυσικών εχθρών, έχουν πολλαπλασιαστεί ανεξέλεγκτα. Τα εν λόγω τρωκτικά, πέραν των ζημιών σε καλλιέργειες, εγείρουν ερωτήματα περί μολύνσεων και μεταλλάξεων του Covid-19, όπως συμβαίνει με το συγγενές είδος βιζόν. Είναι ένα ερώτημα που πρέπει να ληφθεί υπόψη και, προπάντων, να ερευνηθεί και να απαντηθεί!
Εν κατακλείδι, ο κ. Παπαγρηγορίου επισημαίνει ότι οι κυνηγοί είναι μέρος της φύσης και η δραστηριότητά τους, είτε άγνωστη είτε σκόπιμα αποσιωπούμενη, είναι σημαντική σε ό τι αφορά στην παρατήρηση, και σχεδόν ρυθμιστική για την ισορροπία των οικοσυστημάτων. Είναι, εξάλλου, γνωστό ότι σε πολλές χώρες οι αρμόδιες υπηρεσίες παρεμβαίνουν για τον έλεγχο των πληθυσμών. Τέλος, θεωρεί ανεξήγητη την απαγόρευση του κυνηγιού αυτή την περίοδο και απόδειξη θεωρεί τις επελάσεις θηραμάτων ακόμη και σε… λαχανόκηπους.
Ξεθαρρεύουν τα ζώα στην καραντίνα των ανθρώπων;
της Σοφίας Ζουζέλη
Οι άδειοι δρόμοι των πόλεων τις μέρες της καραντίνας και η παντελής έλλειψη ανθρώπινης δραστηριότητας, έδωσαν την ευκαιρία σε ζώα που συνήθως αποφεύγουν την επαφή με τον άνθρωπο και κινούνται με προσοχή κοντά στις κατοικημένες περιοχές, να βγουν από τις κρυψώνες τους και να… εξερευνήσουν νέα τοπία.
Εμφανίστηκαν αλεπούδες να περπατούν αμέριμνες και ζαρκάδια να παίζουν δίπλα στους άδειους από αυτοκίνητα δρόμους. Βίδρες να κάνουν τις βόλτες τους γύρω από τη λίμνη, όπου συνήθως συχνάζουν ερασιτέχνες ψαράδες, ποδηλάτες και περιπατητές. Είδαμε κοπάδια από αγριογούρουνα να διασχίζουν δρόμους και γειτονιές, καθώς και αρκούδες να αναζητούν κολατσιό στα σκουπίδια, να περιεργάζονται το αστικό τοπίο και να «παίζουν» με τα αρκουδάκια τους σε πλατείες και παιδικές χαρές.
Και, ενώ τα ζαρκάδια και οι βίδρες αποτελούν «χαριτωμένες» εικόνες και θέαμα αξιοπερίεργο, η εμφάνιση αρκούδων συνήθως προκαλεί τρόμο και αναστάτωση.
Η περιβαλλοντική οργάνωση «Αρκτούρος» έχει κληθεί σε περιστατικά εμφάνισης αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, υπεύθυνος της ομάδας άμεσης επέμβασης Καστοριάς, λέει πως «η καραντίνα, με την απαγόρευση της κυκλοφορίας, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες, ώστε τα ζώα να κατεβαίνουν από το βουνό για αναζήτηση τροφής. Θα πρέπει να δημιουργούνται συνθήκες τέτοιες, ώστε να αισθανθεί το ζώο ότι το περιβάλλον της περιοχής είναι αφιλόξενο και, ως πρώτο μέτρο αντιμετώπισης, θα πρέπει να είναι το πλύσιμο και το συχνό άδειασμα των κάδων απορριμμάτων».
Ο θόρυβος είναι απωθητικός για τα ζώα και η βοή της πόλης τα κρατάει μακριά. Όταν, όμως, οι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια τους και τα αυτοκίνητα λείπουν από τους δρόμους, είναι σαν «άρση απαγορευτικού» για την κυκλοφορία των ζώων, που βρίσκουν ευκαιρία να προσεγγίσουν ανεξερεύνητα τοπία. Δεν έχουν στόχο τους ανθρώπους. Αντιθέτως, η απουσία τους είναι εκείνη που κάνει το τοπίο ελκυστικό.
Όταν οι άνθρωποι είναι σε καραντίνα, τα ζώα σε όλο τον κόσμο κάνουν βόλτες στις πόλεις
της Αναστασίας-Βασιλικής Γκολέμη
Πολλές χώρες του πλανήτη βρίσκονται σε κατάσταση lockdown λόγω κορονοϊού. Οι περισσότεροι δρόμοι είναι άδειοι και ήσυχοι. Όταν οι άνθρωποι είναι κλεισμένοι στα σπίτια και τα αυτοκίνητα είναι παρκαρισμένα, η άγρια φύση επιστρέφει και παίρνει πίσω αυτό που της ανήκει.
Σε κεντρικά σημεία, έχουν κάνει την εμφάνιση τους ζώα που μέχρι πρότινος δεν τολμούσαν να εμφανιστούν, λόγω της κοσμοσυρροής και της ηχορύπανσης.
Ελέφαντες, ελάφια, σπάνια θηλαστικά κι ένα σωρό ζώα κυκλοφορούν ελεύθερα σε σημεία που μέχρι πρότινος δεν πλησίαζαν.
Σε μια γειτονιά του ανατολικού Λονδίνου ένα κοπάδι από ελάφια περιπλανιόταν στους δρόμους, ενώ κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας τον Μάρτιο, οι πάπιες του Σηκουάνα βρέθηκαν να περιπλανούνται αμέριμνες σε κεντρικούς πεζόδρομους του Παρισιού.
Σε μια ινδική πόλη εθεάθη ένα σπάνιο θηλαστικό. Το Malabar civet, όπως ονομάζεται, θεωρείται είδος προς εξαφάνιση και εμφανίστηκε σε κεντρικό σημείο της Ινδίας για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown στην πόλη Λοπ Μπουρί της Ταϊλάνδης, 150 χιλιόμετρα μακριά της πρωτεύουσας Μπανγκόκ, εκατοντάδες μαϊμούδες είχαν βγει στους δρόμους για να βρουν φαγητό, καθώς οι τουρίστες έχουν μειωθεί καταρρακτωδώς, με αποτέλεσμα να μην ταΐζονται με τον ρυθμό που ταΐζονταν.
Πώς έχει αλλάξει η συμπεριφορά των θαλάσσιων ζώων με τον κορονοϊό
Αναστασία Μήλιου, Διευθύντρια Έρευνας στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»
Η περίοδος των περιορισμών της μετακίνησης σε στεριά και θάλασσα λόγω του κορονοϊού, παρόλες τις πολυάριθμες δυσκολίες που προκαλεί σε όλους μας, αποτελεί μία ευκαιρία για τα φυσικά οικοσυστήματα και τα είδη που ζουν σε αυτά να επανέλθουν – έως ένα βαθμό – από την έντονη πίεση που ασκούν οι άνθρωποι.
Όπως και στο προηγούμενο lockdown, έτσι και τώρα, η πίεση που ασκείται στα θαλάσσια οικοσυστήματα περιορίζεται δραστικά. Οι περιορισμοί μετακίνησης και το κλείσιμο των αγορών και των εστιατορίων έχουν ως έμμεσο αποτέλεσμα την έντονη μείωση της αλιευτικής δραστηριότητας. Παρόλες τις δυσκολίες που αυτό προκαλεί σε όλους μας, τα περιοριστικά μέτρα και η μείωση της αλιευτικής πίεσης αποτελούν μία προσωρινή ευκαιρία ανάκαμψης για τα υποβαθμισμένα και υπεραλιευμένα ιχθυαποθέματα των θαλασσών μας, σε μία χώρα όπου δυστυχώς, επί δεκαετίες, η πολιτεία αρνείται να εφαρμόσει ουσιαστικά μέτρα διαχείρισης των αλιευτικών δραστηριοτήτων.
Αξιοσημείωτη είναι η διαφορά στα επίπεδα της υποθαλάσσιας ηχορύπανσης που προκαλείται από την κίνηση των πλοίων και των σκαφών, όπως καταγράφουμε στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» από την περασμένη άνοιξη. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας θα αποτελέσουν αντικείμενο επιστημονικής δημοσίευσης, καθώς πρόκειται για μία ιδιαιτέρως σπάνια συγκυρία, κατά την οποία η κίνηση στις θάλασσες περιορίζεται δραστικά και η συμπεριφορά των θαλάσσιων ειδών – κυρίως των θαλάσσιων θηλαστικών – αλλάζει σημαντικά με τη μείωση της υποθαλάσσιας ηχορύπανσης.
Πανίδα και Covid-19
της Μαρίνας Θανασοπούλου
Ο κόσμος έχασε πάνω από τα δύο τρίτα των πληθυσμών άγριων ζώων μέσα σε λιγότερο από 50 χρόνια, κυρίως εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, προειδοποιεί σήμερα το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF), το οποίο επισημαίνει τους κινδύνους απ’ αυτή την κατάρρευση για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Από το 1970 έως το 2016, εξαφανίσθηκε το 68% αυτής της άγριας πανίδας, σύμφωνα με τον Δείκτη Ζωντανός Πλανήτης, εργαλείο αναφοράς που δημοσιεύεται κάθε δύο χρόνια από το WWF. Η κύρια αιτία είναι η καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων, κυρίως για τη γεωργία, μια τάση που υπάρχει κίνδυνος να ευνοήσει νέες πανδημίες τύπου Covid-19 καθώς εντείνει την επαφή των ανθρώπων με την άγρια πανίδα, κάτι που ευνοεί τη μετάδοση ιών από είδος σε είδος.
Η έκθεση «Ζωντανός Πλανήτης 2020» της WWF κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη φύση και των άνθρωπο. Η ραγδαία μείωση των πληθυσμών άγιας ζωής απειλεί και την επιβίωση του ανθρώπου, αφού στην εποχή μας καθίσταται πιο σαφές από ποτέ ότι οι αιτίες που οδηγούν τη φύση σε κατάρρευση είναι ίδιες με αυτές που συμβάλλουν στην εμφάνιση ζωονόσων και στο ξέσπασμα πανδημιών, όμοιων με αυτή της Covid-19.
«Η φύση βρίσκεται σε κρίση και ο COVID-19 μας δείχνει ότι η σχέση μας μαζί της έχει διαρραγεί, γεγονός που δημιουργεί σημαντικούς κινδύνους για τις επιχειρήσεις και την οικονομία», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.
Η φυματίωση, η λύσσα, η τοξοπλάσμωση, η ελονοσία, διάφορες γρίπες των πτηνών, ο Έμπολα, το AIDS, ο ιός ZIKA και ο ιός SARS είναι μερικές μόνο από τις επιδημίες που υπήρξαν ανά περίπτωση φονικές και προέρχονται από τα ζώα.
Μάλιστα σύμφωνα με το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, το 60% των μολύνσεων στον άνθρωπο προέρχεται από τα ζώα. Ο αριθμός αυξάνεται κατά 75% τα τελευταία 40 χρόνια με τους ιούς HIV, Έμπολα, SARS, ZIKA και, τώρα, τον Covid-19 να προστίθενται στην ιατρική λίστα, με όλους τους ιούς να μεταδίδονται στον άνθρωπο από την επαφή με κάποιο ζώο.
Από την αρχή της πανδημίας, πολλά είναι τα ζώα που θανατώθηκαν, επειδή βρέθηκαν θετικά στον κορονοϊό, ξεκινώντας από τις νυχτερίδες και τους παγκολίνους (φολιδωτοί μυρμηγκοφάγοι), οι οποίοι φαίνεται πως ευθύνονται για τη μετάδοση του ιού και οι οποίοι πωλούνταν σε παράνομες αγορές τις Κίνας.
Ο SARS-CoV-2 έχει εντοπιστεί σποραδικά σε περιστατικά ζώων, όπως σε σκύλους, γάτες, καθώς και σε 4 τίγρεις και 3 λιοντάρια σε ζωολογικό κήπο της Νέας Υόρκης.
Αυτή τη στιγμή τα νέα ζώα – θύματα του κορονοϊού είναι τα μινκ (ή αλλιώς βιζόν). Πρόσφατα, ο νέος κορoνοϊός ανιχνεύθηκε σε εκτρεφόμενα βιζόν που παρουσίασαν συμπτώματα αναπνευστικής νόσου και αυξημένη θνησιμότητα.
Τα πρώτα μινκ θετικά στον ιό εντοπίστηκαν στη Δανία, όπου και άμεσα εξοντώθηκαν πάνω 15.000. Θετικά στον κορονοϊό μινκ βρέθηκαν και σε άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Σουηδία και η Ολλανδία, ενώ στην Ελλάδα έχει ήδη ξεκινήσει η θανάτωση τουλάχιστον 2.500 μινκ.
Στον αέναο αγώνα της επιβίωσης, ο άνθρωπος συνεχίζει να μάχεται τη φύση, μέσα σε ένα φαύλο κύκλο καταστροφής. Όμως, οι δυνάμεις της φύσης πάντα θα επαναφέρουν την ισορροπία, ακόμα κι αν αυτή συνεπάγεται τη διαδρομή μέσα από την «ακαταστασία» της ανθρωπότητας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙA: Αλεξάνδρα Πιτσούνη
