Είναι γεγονός πως όταν η ημέρα μεγαλώνει η πλειονότητα των ανθρώπων αισθάνεται καλύτερα. Θεωρητικώς οι ήπιες θερμοκρασίες της άνοιξης και η ζέστη του καλοκαιριού μας κάνουν να νιώθουμε πιο ευχάριστα. Και όταν το καλοκαίρι φύγει, επανερχόμαστε οι περισσότεροι από εμάς στην παλιά μας συναισθηματική κατάσταση.
Στην εποχή μας όμως, η κλιματική αλλαγή με τις βίαιες και ξαφνικές μετατροπές του κλίματος, ακόμα και τις εποχές που θεωρούμε «ευχάριστες», ανατρέπουν αυτά τα υποκειμενικά δεδομένα. Από την άλλη, οι πεποιθήσεις βορείων….και νοτίων για τον καιρό και την επίδρασή του στη διάθεσή μας δεν επιβεβαιώνονται από όλες τις έρευνες. Ήδη από τη δεκαετία του 1980 ειδικοί επιστήμονες της διάθεσης και της συμπεριφοράς από το Πανεπιστήμιο της Αιόβα των ΗΠΑ προσπάθησαν να βρουν τη σύνδεση. Χωρίς όμως σπουδαία αποτελέσματα. Μάλιστα παρατήρησαν ότι όσο αυξανόταν ο αριθμός των συμμετεχόντων στις έρευνες, τόσο μειωνόταν η σύνδεση καιρού – διάθεσης. Κατέληξαν έτσι στο συμπέρασμα ότι προφανώς οι καιρικές συνθήκες δεν επηρεάζουν τη διάθεσή μας όσο θέλουμε να πιστεύουμε.
Το φύλο έχει σημασία
Αυτό που σημειώνουν οι ειδικοί είναι πως για τους προϊστορικούς μας προγόνους ο ήλιος ήταν απόλυτη πηγή θερμότητας και απαραίτητος για την επιβίωση. Τους επέτρεπε να βγουν στη φύση για να αναζητήσουν την τροφή τους. Έτσι σήμερα οι ειδικοί προτείνουν τη σκέψη ότι η ιδέα και η λατρεία του τροφοδότη ήλιου που κάνει καλό στην ψυχική μας κατάσταση, βρίσκεται ριζωμένη σε εκείνες τις μακρινές εποχές. Οι πρώτοι άνθρωποι άλλωστε, έζησαν κάτω από τον Ισημερινό, σε θερμοκρασίες ίδιες περίπου όλο το χρόνο. Όταν αργότερα αποίκησαν σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν τις κλιματικές εναλλαγές. Φυσικά, λιγότερο «εξοπλισμένοι» από άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Δεν είχαν φτερά να πάνω σε πιο ζεστά μέρη, ούτε γούνα για να προστατευθούν, ούτε έπεφταν σε χειμερία νάρκη… Έτσι αναπτύχθηκε μια υπερευαισθησία στις αλλαγές του καιρού. Ευαισθησία που είναι περισσότερο γυναικεία παρά ανδρική. Σύμφωνα με τις έρευνες, μόλις ένας στους δέκα άνδρες αισθάνεται μελαγχολία με την έλευση του φθινοπώρου. Ενώ μία στις 5 γυναίκες νοιώθει μελαγχολία.
Μήπως να αναζητήσουμε αλλού τι μας φταίει;
Το ποσοστό του πληθυσμού που έχει κλινική ευαισθησία στο κλίμα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ανέρχεται στο 3%. Όσο για τους υπόλοιπους, μπορεί η αλλαγή του καιρού να επηρεάζει κάπως τη διάθεσή μας. Η μεγαλύτερη μέρα βοηθά τον εγκέφαλο τον εγκέφαλο να παραγάγει περισσότερη σεροτονίνη, την γνωστή ορμόνη της ευεξίας, όμως δεν παίζει καθοριστικό ρόλο. Θα πρέπει, λοιπόν, να αναζητήσουμε αλλού τι μας φταίει και περιμένουμε από τον καιρό να μας… γιατρέψει! Μια διαταραχή που όντως συνδέεται με την έλλειψη φωτεινότητας τους χειμερινούς μήνες, ιδίως στον Βορρά, είναι το λεγόμενο «σύνδρομο εποχικής κατάθλιψης”. Μια διαταραχή τα συμπτώματα της οποίας πρώτος περιέγραψε ο Ιπποκράτης. Ο όρος της διαταραχής δόθηκε τη δεκαετία του 1980 από τους ερευνητές του αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας. Έκτοτε οι έρευνες έδειξαν αποτελεσματικούς τρόπους θεραπείας (για παράδειγμα με φωτοθεραπεία, χορήγηση βιταμίνης D και κατάλληλη διατροφή).
Οι κοινωνικές συνθήκες…
Το καλοκαίρι είναι συνώνυμο των διακοπών, των κοινωνικών σχέσεων, του έρωτα, των νέων γνωριμιών, τόπων και εμπειριών… Και είναι αποδεδειγμένο ότι όσο πιο πολύ αλληλεπιδρούμε με άλλους ανθρώπους, συζητάμε, βγαίνουμε, ανταλλάσσουμε απόψεις τόσο η διάθεσή μας βελτιώνεται. Το ίδιο και η αισιοδοξία μας. Μια από τις μεγαλύτερες μεταβλητές αντοχής, άλλωστε, σε αυτή την ατέρμονη κρίση της κοινωνίας μας ήταν και είναι ένα ανθρώπινο υποστηρικτικό περιβάλλον γύρω μας.
…και ο ρόλος των ψυχικών προβολών
Ο καιρός επίσης προσφέρεται πολύ για αναμνήσεις – στερεότυπα που αναπαράγονται γύρω μας. Για παράδειγμα πιο εύκολα θυμάται κανείς ότι ένιωθε άσχημα για κάποιο λόγο μια βροχερή μέρα παρά μια μέρα με καύσωνα. Υπαγορεύοντας έτσι σχεδόν «υποχρεωτικά» ότι πρέπει να είσαι καλά και ευδιάθετος το καλοκαίρι! Επιπροσθέτως, η κυριολεκτική ή και φαντασιωσική «ανάπαυλα» που συνεπάγεται η θερινή περίοδος, κυρίως για εμάς τους νότιους, μπορεί να λειτουργήσει και ως αφορμή για να «παγώσουν» και να αναβληθούν για αργότερα δύσκολες ψυχικές διεργασίες, μια και τώρα «είναι καλοκαιράκι».
Τι ισχύει τελικά;
Οι καιρικές συνθήκες μας επηρεάζουν εν μέρει, ωστόσο δεν είναι κρίσιμες για τη διάθεσή μας. Μπορεί να είναι βοηθητικές, μπορεί να μεταβάλλουν το πρόγραμμά μας, ενδεχομένως να είναι και εκνευριστικές. Σε άλλους αρέσει η ζέστη, σε άλλους η ψύχρα και το κρύο του νότιου χειμώνα μας. Επίσης, μπορεί να δώσουν την ευκαιρία για συζήτηση που ενώνει και χαλαρώνει…Ωστόσο δεν είναι καθοριστικές για τη διάθεσή μας. Δεν φταίει λοιπόν πάντα ο καιρός αν έχουμε τις «μαύρες» μας. Όπως δεν φταίνε πάντα μόνο οι άλλοι για τα προβλήματά μας!
