“Ο φετινός, πρώτος εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Ωκεανών μάς δίνει τη δυνατότητα να προβάλουμε τους πολλαπλούς τρόπους με τους οποίους οι ωκεανοί προσφέρουν στην κοινωνία. Αποτελεί επίσης την ευκαιρία να αναγνωρίσουμε τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε προσπαθώντας να συντηρήσουμε την ικανότητά των ωκεανών να ρυθμίζουν το παγκόσμιο κλίμα, να προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες οικοσυστήματος, βιώσιμα μέσα βιοπορισμού και ασφαλή ψυχαγωγία” έλεγε ο γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-Μουν στο μήνυμα που χαιρέτισε την Πρώτη Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών το 2009.
Οι αποδέκτες πολλοί, οι βελτιώσεις στις συνθήκες του απύθμενου βάθους ελάχιστες. Ωστόσο υπάρχει ακόμη ελπίδα να αλλάξουμε τη σχέση μας με τους ωκεανούς και τις θάλασσες και να περιορίσουμε την εγκληματική ανθρώπινη δραστηριότητα εις βάρος των ευαίσθητων θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Ο άνθρωπος σκοτώνει καθώς κοράλλια και ψαρότοποι, καταστρέφονται από την υπερεκμετάλλευση, την παράνομη, αδήλωτη και ανεξέλεγκτη αλιεία, τις καταστροφικές μορφές αλιείας και την εισβολή ξένων ειδών.
“Η αυξημένη θερμοκρασία, η άνοδος του επιπέδου της θάλασσας και η οξίνηση των ωκεανών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερες απειλές για τη θαλάσσια ζωή, τις παράκτιες και νησιωτικές κοινότητες αλλά και τις εθνικές οικονομίες. Οι ωκεανοί πλήττονται ακόμη από τις εγκληματικές δραστηριότητες. Η πειρατεία και οι ένοπλες ληστείες κατά των πλοίων, απειλούν τη ζωή των ναυτικών και την ασφάλεια της διεθνούς ναυτιλίας η οποία μεταφέρει το 90% των παγκόσμιων αγαθών. Το εμπόριο ναρκωτικών και ανθρώπων μέσω της θάλασσας είναι ένα παράδειγμα του πως οι εγκληματικές δραστηριότητες απειλούν ανθρώπινες ζωές, την ειρήνη και την ασφάλεια των ωκεανών” τόνισε ανάμεσα σε άλλα ο Κι-Μουν υπενθυμίζοντας τά διεθνή εργαλεία, που δημιουργήθηκαν υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών για να αντιμετωπίσουν τις αμέτρητες προκλήσεις με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 να καταλαμβάνει κεντρική θέση ανάμεσα τους.
Δότες ζωής
Με την υιοθέτηση του ψηφίσματος 63/111, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανακήρυξε την 8η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών. Οι ωκεανοί είναι απαραίτητοι για την ασφάλεια των τροφίμων και την επιβίωση κάθε μορφής ζωής. Οι ωκεανοί προσφέρουν στο κλίμα και αποτελούν σημαντικό τμήμα της βιόσφαιρας.
Η επίσημη ανακήρυξη της Παγκόσμιας Ημέρας Ωκεανών, αποτελεί μια ευκαιρία ευαισθητοποίησης για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η διεθνής κοινότητα σε σχέση με τους ωκεανούς.
Κηρύσσοντας την έναρξη της Συνόδου των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς (5-9 Ιουνίου 2017), ο Γενικός Γραμματέας ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες προειδοποίησε τις κυβερνήσεις ότι αν δεν ξεπεράσουν τα βραχυπρόθεσμα εδαφικά και πλουτοπαραγωγική συμφέροντα, η κατάσταση των ωκεανών θα συνεχίσει να επιδεινώνεται.
“Η βελτίωση της υγείας των ωκεανών είναι μία δοκιμή της πολυμερούς προσέγγισης και δεν έχουμε την πολυτέλεια να αποτύχουμε”, είπε ο Γενικός Γραμματέας απευθυνόμενος στην πρώτη σημαντική Σύνοδο του ΟΗΕ από τότε που ανέλαβε τη θέση του.
“Πρέπει μαζί να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της διακυβέρνησης που μας έχει κρατήσει πίσω, είπε ζητώντας ένα νέο στρατηγικό όραμα για το πως θα χειριστούμε τους ωκεανούς και τους θαλάσσιους πόρους. Μια από τις σημαντικές προκλήσεις, είναι να τερματίσουμε την τεχνική διχοτόμηση ανάμεσα στις θέσεις εργασίας και τους υγιείς ωκεανούς. Η προστασία και η βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος” τόνισε ανάμεσα σε άλλα ο Γκουτέρες που ζήτησε από τις κυβερνήσεις να χρηματοδοτήσουν την ατζέντα 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και την Ατζέντα Δράση της Αντίς Αμπέμπα όπως και να βελτιώσουν την συλλογή των δεδομένων και την πληροφόρηση για τις βέλτιστες πρακτικές.
Υπερεκμετάλλευση και άλλα εγκλήματα
Ο καθορισμός της 8ης Ιουνίου ως Παγκόσμιας Ημέρας των Ωκεανών το 2008 έδωσε μια ακόμη ευκαιρία σε επιστήμονες και οικολόγους να υπογραμμίσουν τη σημασία των ωκεανών για την εξασφάλιση τροφής και κατ’ επέκταση για την επιβίωση στον πλανήτη μας.
Αναφερόμενη στο θέμα της υπεραλίευσης η περιβαλλοντική οργάνωση WWF ενημέρωσε ήδη από το 2012 ότι κάθε χρόνο ψαρεύονται 90 εκατομμύρια τόνοι ψαριών. Με αυτούς τους ρυθμούς η εμπορική αλιεία απειλείται με αφανισμό έως το 2050 ενώ το 40% του συνόλου των ψαριών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών καταλήγουν στα σκουπίδια ως ‘παράπλευρη’ και συνεπώς ανεπιθύμητη ψαριά -μόνο στη Βόρεια Θάλασσα 1 εκατομμύριο τόνοι ψαριών και θαλάσσιων οργανισμών πετιούνται ετησίως νεκρά ξανά μέσα στα νερά.
Με την αλλαγή της ευρωπαϊκής πολιτικής για το ψάρεμα ως το πιο καθοριστικό βήμα προκειμένου να τερματιστεί η υπερεκμετάλλευση των ωκεανών και θαλασσών να είναι μία μόλις προϋπόθεση από όλα όσα πρέπει να κάνουμε για να έχουμε τον ωκεανό και τον κόσμο του, τον σπουδαίο, τον μέγα, δίπλα μας η 8η Ιουνίου, η Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών μας υπενθυμίζει τον ωκεανό των υποχρεώσεων που έχουμε απέναντι στην άβυσσο και τα πλάσματα της.
Η γιορτή αυτή θεσμοθετήθηκε στις 8 Ιουνίου του 1992, κατά τη διάρκεια της Συνόδου για την Γη στο Ρίο Ντε Τζανέιρο. Τότε 150 ηγέτες απ’ όλο τον κόσμο υπέγραψαν τη Συνθήκη για την Βιοποικιλότητα, σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν την εξαφάνιση σπανίων ειδών από το ζωικό και φυτικό βασίλειο.
Πιο άγνωστοι από το διάστημα
Οι ωκεανοί καταλαμβάνουν πάνω από το 70% της επιφάνειας της Γης και παράγουν περισσότερο από το μισό οξυγόνο της. Δυστυχώς ή ευτυχώς ο τζίρος των οικονομικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τους ωκεανούς υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο.
Άρρηκτα δεμένοι με την ανθρώπινη ζωή και εξέλιξη οι ωκεανοί και τα χαρακτηριστικά τους, η μορφολογία του βυθού της θάλασσας, εξακολουθούν να είναι άγνωστοι. Πρόσφατα διεθνείς ειδικοί ζήτησαν να γίνουν δημόσιες επενδύσεις στον τομέα αυτό ώστε να ενισχυθούν οι γνώσεις μας.
“Είναι λίγο παράδοξο να μην ξέρουμε πως είναι διαμορφωμένος ο βυθός του ωκεανού σήμερα” διαμαρτύρεται η Φρανσουάζ Γκαΐλ, γαλλίδα ερευνήτρια, μέλος της πλατφόρμας Ωκεανός και Κλίμα, μιας συμμαχίας μη κυβερνητικών οργανώσεων και επιστημονικών που προασπίζει τις προκλήσεις των ωκεανών έναντι των πολιτικών.
Λιγότερο από το 10% της μορφολογίας του θαλάσσιου βυθού, πέραν των 200 μέτρων βάθους, είναι γνωστή, σύμφωνα με τον Διεθνή Υδρογραφικό Οργανισμό, ενώ σχεδόν τα δύο τρίτα του εδάφους του πλανήτη καλύπτεται από νερό.
“Δεν υπάρχει λόγος να ξέρουμε καλύτερα τη Σελήνη από τον βυθό των ωκεανών” εκτιμά η Φρανσουάζ Γκάιλ. “Η απόκτηση μιας τέτοιας γνώσης θα στοίχιζε ακριβά, αλλά αυτό δεν είναι παρά θέμα προτεραιοτήτων” δήλωσε.
Σύμφωνα με αμερικανική μελέτη του 2001, θα μπορούσε να χαρτογραφείται το σύνολο του θαλάσσιου βυθού, πέραν των 500 μέτρων βάθους, με ένα πλοίο επί 200 χρόνια. “Με 40 πλοία, αυτό θα έπαιρνε πέντε χρόνια!” δήλωσε με ενθουσιασμό ο γεωφυσικός Ουόλτερ Σμιτ της Αμερικανικής Γεωφυσικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας εκτιμώντας το κόστος μιας τέτοιας επιχείρησης σε 2 ή 3 δισεκατομμύρια δολάρια.
“Μπορεί να φαίνεται πολύ, αλλά είναι λιγότερο από το ποσό που προβλέπεται να δαπανήσει η NASA για την μελλοντική εξερευνητική αποστολή της Europa, τον μυστηριώδη δορυφόρο του Δία” τονίζει ο επιστήμονας.
“Η θάλασσα στην Ελλάδα, όπως και παγκοσμίως, μετατρέπεται κάθε μέρα σε μια τεράστια χωματερή πλαστικών σκουπιδιών” αναφέρει με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών η Greenpeace.
“Πλαστικά αντικείμενα μίας χρήσης (σακούλες, μπουκάλια, ποτήρια κ.α.) βρίσκονται παντού. Ρυπαίνουν τις παραλίες, την άμμο, τον βυθό και όλο το περιβάλλον γύρω μας. Το πλαστικό είναι παρόν ακόμα κι εκεί που δεν φαίνεται, καθώς μπορεί να διασπαστεί σε μικροσκοπικά κομμάτια, γνωστά ως μικροπλαστικά, που όταν μπουν στην τροφική αλυσίδα απειλούν την υγεία πολλών θαλάσσιων οργανισμών, ενδεχομένως και του ανθρώπου. Ο ίδιος μας ο πολιτισμός απειλείται από τα εκατομμύρια πλαστικά απορρίμματα που υπάρχουν γύρω μας”.
O ωκεανός απαιτεί έναν ωκεανό από συναισθήματα φροντίδας, αφύπνισης και ουσιαστικές δράσεις για να συνεχίσει να μας δίνει οξυγόνο, τροφή, ζωή. Ακούστε την άβυσσο που μέσα στη σκοτεινή σιωπή καλεί για βοήθεια.
