Ο Στωικισμός αποτελεί μία σημαντική φιλοσοφική σχολή των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων, η οποία ιδρύθηκε στην Αθήνα από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα με κέντρο την «Ποικίλη Στοά» από όπου και πήρε το όνομά της η Σχολή. Σύμφωνα με τον στωικισμό, καθήκον του ανθρώπου είναι να θέσει τον εαυτό του σε αρμονία με το Σύμπαν, το οποίο, ως λογικό και αγαθό, τού μεταφέρει τις ιδιότητές του. Μερικοί από τους εκπροσώπους του είναι οι Ρωμαίοι Μάρκος Αυρήλιος, Άτταλος και Σενέκας, οι Έλληνες φιλόσοφοι Χρύσιππος ο Σολεύς, ο Ήριλλος και ο Επίκτητος.
Σκοπός και βασικές αρχές
Ο Στωικισμός έχει ως βασικούς άξονες την αρετή, την αταραξία, την ελευθερία, τη φύση και τη συμπάθεια. Ο άνθρωπος ως οντότητα ανήκει στη φύση. Μέσα στη φύση, λοιπόν, οφείλει να ζει με βάση τους νόμους της λογικής και έχοντας ένα «τέλος» (σκοπός για τους Αρχαίους Έλληνες). Σκοπός του είναι η γαλήνη και η ευδαιμονία. Πώς όμως επιτυγχάνεται η γαλήνη και η ευδαιμονία; Ο στωικισμός αναφέρει πως κύριο ζητούμενο είναι το να ζει κάποιος σύμφωνα με την φύση του. Για τον άνθρωπο, το «κατά Φύσιν ζην» σημαίνει «κατ’ Αρετήν ζην». Πιο συγκεκριμένα, μέσω της λογικότητας του (στα λατινικά ratio), είναι ικανός να φτάσει προς την Αρετή. Η Αρετή είναι το μόνο αγαθό και μόνο από αυτήν εξαρτάται η ευημερία. Όλα τα υπόλοιπα πράγματα, ευχάριστα ή δυσάρεστα, στερούνται αξίας, είναι «αδιάφορα» και πρέπει να αντιμετωπίζονται με αταραξία.
Πώς μπορούμε να ζήσουμε στωικά σήμερα;
Εν μέσω πανδημίας και κοινωνικοπολιτικών αναταραχών, ο άνθρωπος αναπόφευκτα θέτει υπαρξιακά ερωτήματα. Τα ερωτήματα αυτά επικεντρώνεται και στο νόημα της ζωής, το οποίο πλέον αναθεωρείται συνέχεια. Ο στωικισμός έρχεται να δώσει την απάντηση όχι μόνο σαν ένα φιλοσοφικό ρεύμα. Λειτουργεί και ως πυξίδα για ένα νέο τρόπο ζωής με τις παρακάτω αρχές:
- Η αρετή είναι η πρωταρχική αρχή για την εξάσκηση του Στωικισμού. Πιο σημαντική από τον πλούτο, ακόμα και από την υγεία, ο άριστος χαρακτήρας είναι το ύψιστο αγαθό. Οι στωικοί μας λένε ότι έχουμε τον πλήρη έλεγχο του πώς αντιδράμε στα καθημερινά γεγονότα.
- Οι δυσμενείς καταστάσεις και τα δεινά της ζωής δεν πρέπει να λειτουργούν ως τροχοπέδη. Πρέπει να λειτουργούν ως κινητήριος δύναμη για να δοκιμαστεί η αρετή μας. Ο Σενέκας έλεγε το εξής : «Είσαι άτυχος αν δεν έχεις περάσει ποτέ καμία δυστυχία. Αν έχεις περάσει τη ζωή σου χωρίς κανένα εχθρό, τότε δεν ξέρει κανείς για τι είσαι ικανός, ούτε καν εσύ ο ίδιος».
- Ο στωικισμός σήμερα θα μπορούσε να συμπυκνωθεί ως έννοια και στο carpe diem (άδραξε τη μέρα). Η συνειδητοποίηση πως η ζωή του ανθρώπου δεν είναι αιώνια, μας κάνει να ζούμε πραγματικά, αφήνοντας πίσω όσα δεν έχουν ουσία.
- Οι Στωικοί δεν υποστήριζαν πως δεν πρέπει να ζούμε με υλικά αγαθά. Αυτό που μας λένε είναι να προσπαθήσουμε συνειδητά να μην υποφέρουμε απ’ όσα μας λείπουν. Αντιθέτως, καθοδηγούν την επίγνωση μας προς την ευγνωμοσύνη για όλα όσα έχουμε.
