Όσο κι αν ηχεί περίεργο, δεν έχουν όλα τα ορτύκια την ίδια συμπεριφορά. Άλλη συμπεριφορά έχουν αυτά της έναρξης, άλλη τα χειμερινά κι άλλη τα ντοπιάρικα. Παρακάτω καταγράφουμε αναλυτικά τις συνήθειες των ορτυκιών της έναρξης έτσι ώστε να είστε προετοιμασμένοι.
Τα ορτύκια της έναρξης εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τις γέννες που πραγματοποιήθηκαν την παρελθούσα περίοδο. Δυστυχώς, στην περιοχή μου οι γέννες είναι κάθε χρόνο και λιγότερες. Έχω την αίσθηση ότι αυτό συμβαίνει σε όλη την Ελλάδα, αλλά στην περιοχή της Εύβοιας το φαινόμενο έχει γίνει τα τελευταία χρόνια πολύ έντονο. Στο τέλος Ιουλίου συναντάω συχνά στα εκπαιδευτικά 6, 8 ή και 10 ορτύκια μαζί. Αυτό που έχω παρατηρήσει είναι ότι ενώ περνάει ένας σημαντικός αριθμός πουλιών κάθε χρόνο, μένουν όλο και λιγότερα πίσω για να γεννήσουν στην Εύβοια.
Αποδεκατίζονται από τα φυτοφάρμακα
Από τα τέλη Ιουνίου τα ορτύκια που έχουν μείνει ή έχουν γεννηθεί εδώ, συνηθίζουν να μαζεύονται γύρω από τις ποτιστικές καλλιέργειες που βρίθουν από φυτοφάρμακα. Εκεί αποδεκατίζονται. Έχω βαρεθεί να βλέπω νεκρά ορτύκια μαζί μ’ άλλα μικρόπουλα γύρω από τις ποτιστικές καλλιέργειες. Αυτά που θα επιβιώσουν δεν μένουν όλα εδώ. Πολλά μεταναστεύουν πρόωρα προς άγνωστη κατεύθυνση. Στη λίμνη του Δύστου, κοντά στο νερό δεν έχω σηκώσει ποτέ μου ορτύκι αυτή την περίοδο. Αυτό πιστεύω πως οφείλεται στο ότι τα νερά το καλοκαίρι τραβιώνται υπερβολικά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ζώνη γύρω από τη λίμνη χωρίς καθόλου βλάστηση. Αυτός είναι μάλλον ο λόγος που σπρώχνει τα ορτύκια γύρω από τις ποτιστικές καλλιέργειες, με τις δυσάρεστες συνέπειες που προανέφερα.
Καραδοκούν τα φίδια και η θερμοπληξία
Τα εκπαιδευτικά τα αρχίζω συνήθως ένα μήνα πριν την έναρξη της κυνηγετικής περιόδου. Η κύρια μέριμνα αυτή την περίοδο είναι οι αυξημένες θερμοκρασίες και τα φίδια που νωρίς το πρωί παρουσιάζουν μειωμένη κινητικότητα, με αποτέλεσμα να είναι πιο επικίνδυνα για τα σκυλιά. Ιδιαίτερη φροντίδα, επίσης, θέλουν τα μακρύτριχα σκυλιά από άγανα, κολιτσίδες κ.λπ. που αυτή την εποχή είναι πάμπολλα. Κουβαλάω πάντα νερό μαζί μου και στα εκπαιδευτικά του Ιουλίου το θεωρώ εξίσου σημαντικό με εκείνο που κουβαλάω το Σεπτέμβριο στο κυνήγι της πέρδικας. Η θερμοπληξία καραδοκεί παντού, ακόμη και στον κάμπο.
Μην ξεχνάτε ατροπίνες και κορτιζόνη
Αυτή την εποχή οι δολοφόνοι με τις φόλες δεν έχουν αρχίσει ακόμη τη δράση τους, αλλά τα δηλητήρια βρίσκονται διάσπαρτα παντού από τα φυτοφάρμακα των καλλιεργειών. Προσπαθώ με κάθε τρόπο να αποτρέψω τα σκυλιά μου από το να πιούν νερό στα διάφορα χαντάκια γύρω από τις καλλιέργειες και καλού κακού έχω πάντα μαζί μου ατροπίνες και κορτιζόνη. Προσοχή! Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης από νερό με φυτοφάρμακο είναι πολύ πιο ήπια από ότι τα συμπτώματα της φόλας. Το αποτέλεσμα όμως είναι συνήθως το ίδιο, γι’ αυτό και πρέπει να παρακολουθούμε ακόμη και την παραμικρή αλλαγή στη συμπεριφορά του σκύλου. Προσωπικά μου έτυχε δύο φορές την τελευταία πενταετία να έχω τέτοιο πρόβλημα με τα σκυλιά μου. Την πρώτη φορά τα συμπτώματα άρχισαν μισή ώρα αφότου το σκυλί ήπιε νερό από ένα χαντάκι. Τη δεύτερη φορά τα συμπτώματα ξεκίνησαν 3 ώρες μετά. Γι’ αυτό το λόγο, στο ταξίδι της επιστροφής από το χώρο του εκπαιδευτικού, πρέπει να σταματάμε δύο ή και τρεις φορές για να τσεκάρουμε την κατάσταση των σκύλων μας.
Σταροχώραφα και τριφύλλια
Όσον αφορά τώρα το θήραμα, τα ορτύκια, από το φόβο των αρπακτικών, περνάνε τη νύχτα τους σε μέρη με χαμηλή βλάστηση. Προτιμούν τα θερισμένα σταροχώραφα, τα τριφύλλια και άλλες καλλιέργειες που προσφέρουν σιγουριά και αφθονία τροφής. Διαβιούν εκεί μέχρι τα ξημερώματα της 20ης Αυγούστου που θα τα συναντήσουμε πλέον στην πρώτη κυνηγετική μας έξοδο. Στα θερισμένα χωράφια που «ξυρίστηκαν» από τις θεριζοαλωνιστικές μηχανές και ακολούθησε η αποψίλωσή τους από την υπερβολική βόσκηση, τα ορτύκια δεν δέχονται σχεδόν ποτέ φέρμα. Τα συναντάμε όμως σ’ αυτά τα μέρη συνήθως ζευγάρι, εκτός αν πρόκειται για γέννα. Στα εκπαιδευτικά, όταν σηκώσουμε κάποιο ορτύκι, παρακολουθούμε πάντα την πορεία του και προσπαθούμε να βρούμε το χωράφι που πήγε. Αυτό μπορεί να είναι ένα χωράφι με πυκνή βλάστηση (το συνηθέστερο), ένα χωράφι με πολλά αγκάθια ή και κάποιο χέρσο χωράφι.
Αποκρυπτογραφώντας την πορεία του
Το δεύτερο σήκωμα θα γίνει σε συγκεκριμένο σημείο του χωραφιού που εντοπίσαμε κι αν είμαστε τυχεροί, θα ανακαλύψουμε το σημείο που θα επιλέξει το ορτύκι για τρίτο του καταφύγιο. Τότε θα έχουμε πια αποκρυπτογραφήσει την πορεία που συνηθίζει το συγκεκριμένο ζευγάρι ορτυκιών. Η έκταση που καλύπτει το κάθε σημείο που μπορεί να πιάσει ένα ορτύκι δεν ξεπερνάει συνήθως το ένα στρέμμα. Μέσα σ’ αυτό το στρέμμα θα κάνει πάντα τη δεύτερη και στη συνέχεια στο επόμενο χωράφι την τρίτη προσγείωσή του. Τη δεύτερη φορά συνηθίζω να πηγαίνω πάντοτε τα σκυλιά μου από διαφορετική κατεύθυνση στο χωράφι που ξέρω ότι κρατάει το ζευγάρι των ορτυκιών, ανεξάρτητα με την κατεύθυνση του αέρα. Αυτό το κάνω στην αναζήτηση του δεύτερου ορτυκιού του ζευγαριού γιατί ξέρω ότι πάντα το ορτύκι θα ακολουθήσει συγκεκριμένη πορεία προς το χώρο που χρησιμοποιεί για τη δεύτερη προσγείωση.
Επιστρέφει στο ίδιο χωράφι
Κάποτε έκανα το πείραμα να σηκώσω την επόμενη μέρα ένα ορτύκι που είχα σηκώσει και την προηγούμενη και να καθίσω δίπλα στο σκύλο, μπλοκάροντας την πορεία του ορτυκιού προς το χωράφι όπου είχε καταφύγει την προηγούμενη μέρα. Επανέλαβα το πείραμα πολλές φορές με πολλά διαφορετικά ορτύκια που είχα εντοπίσει. Το αποτέλεσμα ήταν 9 στις 10 φορές, ενώ σηκωνόταν προς αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που βρισκόταν το δεύτερο «καταφύγιό του», αυτό γύριζε εν πτήση και χρησιμοποιούσε το ίδιο χωράφι για το δεύτερο πιάσιμό του. Κάτι τέτοιο γίνεται ιδιαίτερα χρήσιμο στην έναρξη του κυνηγίου, στις 20 Αυγούστου. Αν στο χωράφι που έχουμε εντοπίσει τα ορτύκια συναντήσουμε πρωί–πρωί, στην έναρξη, θεριζοαλωνιστικές μηχανές, ξέρουμε εκ των προτέρων σε ποιο χωράφι θα ψάξουμε τα ορτύκια που είχαμε εντοπίσει. Μειώνεται έτσι ο χρόνος έρευνας και αυξάνεται κατακόρυφα η θηραματική κάρπωση.
Αφήστε το κουτάβι στο σπίτι
Στο κυνήγι της πρώτης μέρας, το χρονιάρικο κουτάβι μας είναι καλύτερα να μείνει στο σπίτι, όσο καλά στοιχεία κι αν έχει δείξει στα εκπαιδευτικά που προηγήθηκαν. Τα ορτύκια αυτής της εποχής δεν είναι εύκολη υπόθεση και κανένα σκυλί, όσο έμπειρο κι αν είναι, δεν τα ξετρυπώνει εύκολα. Ας αποφεύγουμε, λοιπόν, την πολυκοσμία και τις ομοβροντίες, κυρίως στα ορτύκια που θα σηκωθούν χωρίς φέρμα. Αν κυνηγάμε συνέχεια στα ίδια μέρη κι έχουμε την εγκράτεια να πάρουμε ένα από τα δύο ορτύκια ενός ζευγαριού που εντοπίσαμε, είναι βέβαιο ότι δυο τρεις μέρες μετά, το ορτύκι που απέμεινε θα βρίσκεται πάλι στα ίδια μέρη και θα είναι πολύ πιο δύσκολο να σηκωθεί. Θα δέχεται πολύ άνετα τη φέρμα και τότε θα είναι η ιδανική περίοδος για να βγάλουμε το κουτάβι μας στον κυνηγότοπο και να το οδηγήσουμε στο συγκεκριμένο χωράφι.
Γρήγορες και κοντινές τουφεκιές
Αν στα εκπαιδευτικά έχουμε βρει τα ορτύκια σε χωράφια που συνορεύουν με καλλιέργειες καλαμποκιού, αφήνουμε πάντα τον έμπειρο σκύλο μας στο χώρισμα ανάμεσα στις δύο καλλιέργειες. Παρ’ ότι η τουφεκιά στο ορτύκι δεν χρειάζεται ιδιαίτερη δεξιοτεχνία, σ’ αυτή την περίπτωση πρέπει να είναι εξαιρετικά γρήγορη και κοντινή, αλλιώτικα προτιμότερο είναι να μη ρίξουμε στο ορτύκι. Αν πέσει πάνω από 15 μέτρα μέσα στο καλαμπόκι, το απόρτ γίνεται σχεδόν αδύνατο. Σε τέτοιες περιπτώσεις το φυσίγγι διασποράς είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, χωρίς να καταντάει επικίνδυνο για το σκύλο μας, γιατί λόγω του ύψους του καλαμποκιού τα ορτύκια σηκώνονται κατακόρυφα. Μισή ώρα ή τρία τέταρτα αργότερα, αν ξανακάνουμε την ίδια ακριβώς διαδρομή, τα περισσότερα ορτύκια που κατέφυγαν στο καλαμπόκι έχουν βγει και πάλι έξω. Το ποσοστό επιστροφής τους είναι πολύ μεγαλύτερο αν βρισκόμαστε στην πλευρά εκείνη του καλαμποκιού που στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ρίχνει τη σκιά του στη διπλανή καλλιέργεια. Σ’ αυτές τις περιοχές γίνεται ακόμη πιο έντονο το πρόβλημα με τις κολιτσίδες στα μακρύτριχα ζώα.
Μην αμφιβάλετε για το “φίλο” σας
Τέλος, μέχρι τις πρώτες βροχές, κυνηγώντας συστηματικά ορτύκι, θα μας τύχει πολλές φορές να αμφιβάλουμε για τις ικανότητες του σκύλου μας. Θα διαπιστώσουμε το συχνό φαινόμενο, η παγάνα να αποδίδει καλύτερα απ’ ότι η μοναχική περιπλάνηση με τον τετράποδο φίλο μας που επιλέξαμε. Καμιά ανησυχία όμως δεν υπάρχει στην πραγματικότητα για την ποιότητα του σκύλου μας. Αυτό θα αποδειχθεί σύντομα στις αρχές του Οκτώβρη και μετά, όταν εκείνος θα μας ανταμείψει για τους κόπους των εκπαιδευτικών και την εμπιστοσύνη που του δείξαμε, τόσο σε αριθμό θηραμάτων όσο και σε θέαμα.
Πάθος για τα ορτύκια
Ο Σταύρος Καραμάνος είναι γιατρός ακτινολόγος που ζει και εργάζεται στο Αλιβέρι της Εύβοιας. Ασχολείται με όλα τα είδη φτερωτών θηραμάτων με πάθος και συνέπεια, εδώ και πολλά χρόνια. Οι δυνατότητες που του παρέχει η περιοχή και η επιτυχία του στα κυνήγια του ορτυκιού καθ’ όλη τη διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου, από τα τέλη Αυγούστου μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου, μας οδήγησαν στην απόφαση να του ζητήσουμε τις παρατηρήσεις και τις εμπειρίες του για το συγκεκριμένο κυνήγι. Ισχυριζόμενος ότι είναι τελείως διαφορετικές οι συνθήκες και η συμπεριφορά αυτού του θηράματος στην έναρξη, σε ντοπιάρικα πουλιά, στα ορτύκια των περασμάτων αργότερα και στα χειμερινά ορτύκια, συνέταξε τρία άρθρα αφιερωμένα στην κάθε περίσταση τα οποία θα παρουσιαστούν σε συνέχειες, ξεκινώντας από αυτό το τεύχος.
