Οι 20 μέρες της αφθονίας
Πολυετής έρευνα* με τίτλο «Φαινολογία της μπεκάτσας SCOLOPAX RUSTICOLA σε περιοχή διαχείμασης της βορειοδυτικής Ελλάδας», η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Περικλή Μπίρτσα, Χρήστο Σώκο και Θωμά Μπατσέλα, δίνει άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία για τους παράγοντες που επηρεάζουν την αφθονία του είδους.
Εισαγωγή
Η μπεκάτσα (Scolopax rusticola) είναι μεταναστευτικό είδος που έχει μεγάλο κυνηγετικό ενδιαφέρον στην Ελλάδα (Θωμαΐδης κ.ά. 2007). H Ελλάδα είναι περιοχή διαχείμασης για τη μπεκάτσα όπου έρχεται κυρίως από τη Ρωσία και τη Φινλανδία. Ο σκοπός της έρευνας αυτής είναι να συμβάλει στη γνώση της φαινολογίας του είδους.
Μέθοδοι
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε μια ευρύτερη περιοχή εμβαδού 800 χλμ², γύρω από την πόλη της Καστοριάς. Η φαινολογία βρέθηκε από την καταγραφή των μπεκατσών που εντοπίζονταν κατά τη διάρκεια των κυνηγετικών εξόδων. Το κυνήγι πραγματοποιήθηκε κυρίως στα ορεινά φυλλοβόλα δάση δρυός και οξιάς (Quercus sp., Fagus sp.). Ένας συνολικός αριθμός 333 κυνηγετικών εξόδων έγινε για 13 κυνηγετικές περιόδους (1992-93 έως 2006-07) και από τους ίδιους κυνηγούς. Η στατιστική ανάλυση έγινε με το Τ test, σε τιμές κατά ζεύγη και με τη βοήθεια της παλινδρόμησης.
Αποτελέσματα
Συνολικά 1440 μπεκάτσες εντοπίστηκαν κατά τις κυνηγετικές εξορμήσεις, ο μέσος όρος των μπεκατσών ανά εξόρμηση ήταν 4,3 πουλιά. Οι πρώτες μπεκάτσες έφθαναν στην περιοχή τον Οκτώβριο, αλλά οι περισσότερες έρχονταν το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου (Σχήμα 1).
Ο πίνακας 1 δείχνει ότι η αφθονία των μπεκατσών δεν αλλάζει σημαντικά μεταξύ των μηνών για την περίοδο Νοεμβρίου – Φεβρουαρίου του ιδίου έτους (p>0,094, paired T test).
| Μήνας | Νοέμβριος | Δεκέμβριος | Ιανουάριος | Φεβρουάριος |
| Μέσος±se | 4,55 ± 0,616 | 5,41 ± 1,03 | 4,2 ± 1,22 | 3,46 ± 0,91 |
Μεταξύ των ετών οι χαμηλότερες αφθονίες μπεκατσών 1.83 και 1.66/έξοδο παρατηρήθηκαν στις περιόδους 2001-02 και 2005-06 αντίστοιχα. Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των περιόδων είναι οι χαμηλές θερμοκρασίες αέρα. Αναλυτικότερα, βρέθηκε πως η αφθονία της μπεκάτσας είναι εξαρτώμενη από τη μέση θερμοκρασία αέρα κατά τη διάρκεια των μηνών Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου (p=0,046<0,05) (Σχήμα 2). Η κυνηγετική περίοδος 2002-03 έχει αποκλειστεί από την ανάλυση λόγω του μειωμένου πληθυσμού των μπεκατσών (Θωμαΐδης κ.ά. 2007).
Η βροχόπτωση κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου και του Δεκεμβρίου φαίνεται να είναι ένας δευτερεύων παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά την αφθονία των μπεκατσών, αλλά η επιρροή του δεν είναι σημαντική (p=0,19>0,05).
Συζήτηση
Η έρευνα αυτή έδειξε πως η αφθονία της μπεκάτσας δεν αλλάζει σημαντικά κατά τη διάρκεια της περιόδου από Νοέμβριο έως Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Αυτό σημαίνει πως εάν στην περιοχή έρθουν πολλές μπεκάτσες το Νοέμβριο, η αφθονία των μπεκατσών θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα μέχρι το τέλος της κυνηγετικής περιόδου.
Στα δύο πρώτα δεκαήμερα του Δεκεμβρίου παρατηρήθηκε η μέγιστη αφθονία μπεκατσών. Ένας λόγος για αυτό μπορεί να είναι η επιπρόσθετη άφιξη των μπεκατσών από βόρεια λόγω μείωσης της θερμοκρασίας.
Το Φεβρουάριο υπάρχει μια μικρή μείωση στην αφθονία των μπεκατσών κάτι που μπορεί να αποδοθεί στη χειμερινή θνησιμότητα. Τα στοιχεία της έρευνας αυτής σχετικά με τη φαινολογία είναι σχεδόν ίδια με αυτά των Hidalgo και Rocha (2001) στην ανατολική Ισπανία.
Η θερμοκρασία αέρα είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει την αφθονία μπεκατσών μεταξύ των ετών. Αυτό είναι κάτι προβλέψιμο επειδή η μπεκάτσα είναι ένα είδος ευαίσθητο στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες του χειμώνα (Boos et al. 2005).
Στην αρχή του χειμώνα, η αύξηση της βροχόπτωσης μειώνει τους αριθμούς μπεκατσών στην περιοχή έρευνας. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι η βροχόπτωση αυξάνει τη διαθεσιμότητα τροφής σε γειτονικές ξηρότερες περιοχές και είναι έτσι δυνατή η διασπορά των μπεκατσών, κάτι το οποίο μειώνει την πυκνότητα του πληθυσμού.
Συμπεράσματα
Η αφθονία των μπεκατσών δεν αλλάζει σημαντικά στην περιοχή έρευνας κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αυτό δείχνει ότι η προ-αναπαραγωγική μετανάστευση πραγματοποιείται κυρίως την άνοιξη. Μεταξύ των ετών οι καιρικές συνθήκες, κυρίως η θερμοκρασία αέρα, επηρεάζουν την αφθονία μπεκατσών.
Βιβλιογραφία
Boos, M, Boidot, J.P., Robin, J.P., 2005. Body condition in the Eurasian Woodcock wintering in the West of France: practical study for wildlife management during cold spells. Wildl. Biol. Pract. 1(1): 15-23.
Hidalgo, S.J., and G. Rocha. 2001. Distribuciσn y fenologνa de la Becada Scolopax rusticola (Linnaeus, 1758) (Charadrόformes, Scolopacidae) durante la invernada en Extremadura. Zoologia Baetica, 12:37-48.
Θωμαΐδης, Χ., Λογοθέτης, Γ., Καραμπατζάκης, Θ., Χριστοφορίδου, Γ., 2007. Πρόγραμμα “Άρτεμις”: έρευνα για την κυνηγετική κάρπωση. Κυνηγετική Συνομοσπονδία Ελλάδας.
*Η έρευνα δημοσιεύτηκε στα πρακτικά του 5ου Διεθνούς Συνεδρίου στην Άγρια Πανίδα, που πραγματοποιήθηκε στις 22-27/9/2007 στη Χαλκιδική και διοργανώθηκε από την επιστημονική εταιρεία Wild Animal Vigilance Euromediterranean Society.
