Του Χρήστου Χατζιώτη
Ο μερακλής και οπλογνώστης κυνηγός είχε παραγγείλει από καιρό το όπλο του και με λαχτάρα το περίμενε. Είχε καταφύγει στον κατάλληλο άνθρωπο για να μετρήσει τις κλίσεις τού κοντακίου του, είχε υπολογίσει σωστά το σωματομετρικό του τύπο, είχε σχεδιάσει το μήκος της κάννης και τα τσοκαρίσματα του όπλου, ακριβώς σύμφωνα με τις ανάγκες του. Ήταν μερακλής και γνώστης ταυτόχρονα! Δύο μέρες μετά την παραλαβή, χτύπησε το τηλέφωνο στο γραφείο μου και ο μέχρι τότε άγνωστος σε μένα κυνηγός, με απελπισμένη φωνή, περιέγραψε την εμπειρία που είχε στην πρώτη του έξοδο με το όπλο των ονείρων του…
Οικονομικά δεν του ήταν το ευκολότερο πράγμα του κόσμου να παραγγείλει ένα όπλο στα μέτρα του από τη συγκεκριμένη εταιρία, αλλά το μεράκι υπερίσχυσε και έτσι πλεόνασμα και υστέρημα προστέθηκαν για την προκαταβολή της παραγγελίας και την αποπληρωμή του όπλου, όταν αυτό έφτασε. Η μέρα της παραλαβής τού φάνηκε ότι άργησε υπερβολικά, παρά τη συνέπεια του ευσυνείδητου αντιπροσώπου. Παρέλαβε το όπλο και όλο λαχτάρα βγήκε στον κυνηγότοπο. Δύο μέρες μετά, τηλεφωνώντας μου, ο μέχρι τότε άγνωστος σε μένα κυνηγός περιέγραψε με απελπισμένη φωνή την εμπειρία που είχε στην πρώτη του έξοδο με το όπλο των ονείρων του. Η εμπειρία του αποκαρδιωτική, τα όνειρά του, όλα γύρω από αυτό τ’ όπλο, είχαν καταρρεύσει!
Τι είχε συμβεί;
Σχεδιασμένο και κατασκευασμένο απολύτως “κατά παραγγελία” και, όμως, αποδείχτηκε το χειρότερο που είχε πιάσει ποτέ στα χέρια του! Και ας έδειχνε υπέροχο. Λειτουργικά άψογο. Τα μέτρα τού όπλου; Απόλυτα σύμφωνα με το σωματομετρικό τύπο του ιδιοκτήτη του. Αν κάποιος άνοιγε εσωτερικά το μηχανισμό του, αυτός είχε τέτοια ποιότητα λείανσης και εφαρμογών που εγγυούταν ότι η μακροζωία του θα ήταν τέτοια που θα το χαιρόντουσαν ακόμα και τα δισέγγονα του ιδιοκτήτη του. Το σκάλισμά του; Λιτό, αλλά κομψό και, πάνω απ’ όλα, χειροποίητο! Ακριβώς όπως το είχε ονειρευτεί εκείνος που το παρήγγειλε. Μόνο που ο ώμος του χρήστη του ήταν ακόμα μαυρισμένος, ο δείκτης του δεξιού του χεριού τραυματισμένος στη ράχη και η διόφθαλμη σκόπευση, που με κόπο είχε συνηθίσει όταν μυήθηκε στις μοντέρνες τεχνικές σκόπευσης, είχε μετατραπεί σε “ανόφθαλμη σκόπευση”, αφού δύο μόνο μέρες αρκούσαν για να εγκατασταθεί στο μυαλό του ένα εξαρτημένο αντανακλαστικό, που από δέος για το ανυπόφορο λάκτισμα τον έκανε λίγο πριν το τράβηγμα της σκανδάλης να κλείνει ασυναίσθητα με δύναμη και τα δύο μάτια!
Γιατί τόσο “κλώτσημα”;
Μου περιέγραψε την εμπειρία του και με ρώτησε τι ελπίδες έχει να ξεπεράσει το πρόβλημα. Για πρώτη φορά αισθάνθηκα τη δύσκολη θέση που νιώθει ένας γιατρός, όταν βρίσκεται αναγκασμένος να απευθυνθεί στους συγγενείς του ασθενούς του επικαλούμενος για το αποτέλεσμα την τύχη, το Θεό, “το μοναδικό θαύμα” που θα μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα, κ.λπ. “Μα δεν είναι ιδιαίτερα ελαφρύ”, διαμαρτυρήθηκε ο ατυχής κάτοχος του όπλου. “Και επιπλέον σας βεβαιώ, τα φυσίγγια που χρησιμοποίησα ήταν μόλις 32 γραμμαρίων και στα άλλα όπλα μου έχω διαπιστώσει ότι βγάζουν πολύ γλυκές τουφεκιές. Δεν είμαι δα και κανένας πρωτάρης, αλλά, πιστέψτε με, αυτό δεν ρίχνει σαν όπλο, είναι κανόνι!”.
Ήθελα όσο τίποτε να καθησυχάσω τον αναγνώστη που μου τηλεφώνησε, αλλά παράλληλα ήξερα ότι το σωστό και η υποχρέωσή μου ήταν να του εξηγήσω, απλά και μόνο, γιατί το όπλο του παρουσίαζε τόσο έντονο κλώτσημα. Μετά από αρκετή συζήτηση αποφάσισα να κάνω μια απόπειρα κωδικοποίησης των αιτίων που προκαλούν αυξημένο λάκτισμα σε ένα λειόκαννο και να τα παρουσιάσω σ’ αυτό το άρθρο, ίσως γιατί έτσι πίστεψα ότι θα λύνονταν πολλές απορίες και άλλων αναγνωστών.
Η χρυσή τομή και οι αναγκαίες υποχωρήσεις
Η αγορά ενός κυνηγετικού όπλου αποτελεί εξ ορισμού τη χρυσή τομή ανάμεσα σε επιδιώξεις και συμβιβασμούς. Ούτως ή άλλως πάντα αγοράζουμε κάτι φθηνότερο από αυτό που θα ονειρευόμασταν και ποτέ ένα κυνηγετικό όπλο δεν μπορεί να διαθέτει ταυτόχρονα όλα τα πλεονεκτήματα που μπορεί να συναντήσει κανείς στις σύγχρονες οπλοκατασκευές. Ένα δυσκάνδαλο όπλο μάς προσφέρει τη δυνατότητα επιλογής κάννης, αλλά, παράλληλα, επιβραδύνει τη δεύτερη βολή, ιδιαίτερα σε όσους έχουν συνηθίσει στη χρήση αυτογεμών. Ένα αυτογεμές προσφέρει τη δυνατότητα της τρίτης βολής, αλλά στερεί τον κάτοχό του από τη δυνατότητα δύο διαφορετικών συσφίγξεων σε δύο αλλεπάλληλες διαδοχικές βολές. Αντίστοιχα, ένα βαρύ όπλο κατά κανόνα παρουσιάζει μειωμένο λάκτισμα, αλλά μας επιφορτίζει με μεγαλύτερο κόπο κατά τη μεταφορά του στον κυνηγότοπο, κ.ο.κ.
Ο συγκροτημένος κυνηγός επιλέγει, συνήθως, το όπλο του με βάση την ιεράρχηση στις προδιαγραφές του, επιδιώκοντας να αποκτήσει τα θετικά σημεία που για κείνον είναι σημαντικά, μη ξεχνώντας ότι εκείνα που για τον ίδιο είναι δευτερεύουσας σημασίας, μπορεί να… χαθούν τελείως. Έτσι, λοιπόν, βλέπουμε συχνά κάποιους κυνηγούς που επειδή κυνηγάνε με σκύλο φέρμας και οι βολές που ρίχνουν σε μια ημερήσια έξοδο είναι κατά κανόνα πολύ λίγες, προτιμούν ένα πολύ ελαφρύ όπλο, αδιαφορώντας για το αυξημένο λάκτισμα. Αντίθετα, ένας κυνηγός καρτεριού, που θα κληθεί πολλές φορές να ρίξει, μέσα σε λίγη ώρα, πολλά φυσίγγια και επιπλέον δεν θα επιφορτιστεί με την κούραση πολύωρης μεταφοράς του όπλου, αφού κάνει στατικό κυνήγι, θα επιλέξει ένα βαρύτερο όπλο με την ελπίδα ότι αυτό θα παρουσιάζει μειωμένο λάκτισμα. Το ζητούμενο είναι ότι οι γνώσεις πολλών συναδέλφων κυνηγών σταματούν στη συσχέτιση βάρους όπλου και λακτίσματος, θεωρώντας ότι ο μοναδικός παράγοντας που επηρεάζει το λάκτισμα είναι το βάρος του όπλου. Θεωρούν πάντα ότι όσο βαρύτερο είναι το όπλο τόσο λιγότερο λάκτισμα θα παρουσιάζει και το αντίστροφο.
Παράγοντες που επηρεάζουν το λάκτισμα του όπλου
Ο πρώτος και κύριος παράγοντας που επηρεάζει το λάκτισμα του όπλου είναι όντως το βάρος του όπλου. Όσο βαρύτερο είναι ένα όπλο τόσο μικρότερο λάκτισμα θα παρουσιάσει με χρήση, βέβαια, των ίδιων πυρομαχικών και σταθερές όλες τις άλλες παραμέτρους.
Ένας δεύτερος παράγοντας είναι το διαμέτρημα του όπλου. Δύο όπλα ίδιου βάρους με διαφορετικό διαμέτρημα, που θα βάλουν δύο φυσίγγια με ίδιο βάρος γόμωσης και ίδια αρχική ταχύτητα, δεν παρουσιάζουν το ίδιο λάκτισμα. Αν, για παράδειγμα, ένα όπλο διαμετρήματος 12 ρίξει ένα φυσίγγι βάρους γόμωσης 28 γραμμαρίων σε σκάγια και αρχικής ταχύτητας 395 μέτρων το δευτερόλεπτο και ένα όπλο διαμετρήματος 20, ίδιου βάρους, ρίξει ένα δικό του φυσίγγι με ίδιο βάρος γόμωσης σε σκάγια και ίδια αρχική ταχύτητα, μεγαλύτερο λάκτισμα θα παρουσιάσει το όπλο που θα έχει το μικρότερο διαμέτρημα. Σε αντίθεση, δηλαδή, με ότι πολλοί πιστεύουν, το 20άρι κλωτσάει περισσότερο από το 12άρι, στο ακραίο ενδεχόμενο της διατήρησης σταθερών όλων των υπολοίπων παραγόντων.
Ένας τρίτος παράγοντας, που επηρεάζει το λάκτισμα του όπλου, είναι η αρχική ταχύτητα της δέσμης των σκαγιών. Δύο όπλα ίδιου βάρους και ίδιων λοιπών χαρακτηριστικών, που βάλλουν δύο φυσίγγια ίδιου βάρους γόμωσης, αλλά διαφορετικής αρχικής ταχύτητας, παρουσιάζουν πολύ διαφορετικό λάκτισμα. Ισχυρότερο λάκτισμα θα παρουσιάσει εδώ το φυσίγγι εκείνο που διαθέτει μεγαλύτερες αρχικές ταχύτητες. Για να επισημανθεί πόσο σημαντικός είναι αυτός ο παράγοντας στο λάκτισμα, που πολλοί αγνοούν, αρκεί να αναφερθεί ότι οι αναπτυσσόμενες πιέσεις επηρεάζουν πολύ λιγότερο το λάκτισμα του όπλου από ότι η αρχική ταχύτητα της δέσμης των σκαγιών.
Πώς επηρεάζει ο τύπος του όπλου;
Ο τύπος του όπλου επηρεάζει, επίσης, σημαντικά το λάκτισμα, τηρουμένων σταθερών των υπολοίπων παραγόντων (δηλαδή, αν συγκρίνουμε όπλα με ίδιο βάρος και χρησιμοποιήσουμε με αυτά πανομοιότυπα πυρομαχικά). Εδώ, το σύνολο των αυτογεμών όπλων (καραμπίνες) παρουσιάζει μειωμένο λάκτισμα ως προς ένα μονόκαννο ή ένα δίκαννο. Ανάμεσα στα αυτογεμή τώρα, τα αυτογεμή με σύστημα ελατηρίου παρουσιάζουν το μεγαλύτερο λάκτισμα. Εκείνα με σύστημα αδρανείας παρουσιάζουν μικρότερο λάκτισμα από τα ελατηρίου, ενώ τα αυτογεμή με σύστημα αερίων παρουσιάζουν το μικρότερο λάκτισμα από όλα.
Κατά τ’ άλλα υπάρχουν γενικοί κανόνες που διέπουν τον τύπο των όπλων σε σχέση με το λάκτισμα, που, όμως, επιδέχονται πάντα εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, τα μονόκαννα θεωρείται ότι διαθέτουν μεγαλύτερο λάκτισμα από τα δίκαννα, μόνο και μόνο επειδή, κατά κανόνα, έχουν πολύ μικρότερο βάρος. Στην πραγματικότητα πολλές εξαιρέσεις έχουν εμφανιστεί σε αυτό τον κανόνα, από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα. Τα μονόκαννα προορίζονται για το άθλημα του αμερικάνικου τραπ, για παράδειγμα, διαθέτουν ικανό βάρος και περιορισμένο λάκτισμα. Επίσης, ένα από τα ακριβότερα μονόκαννα που κατασκεύασε η εταιρία Greener, γνωστή αγγλική φίρμα όπλων, διαθέτει βάρος μεγαλύτερο από εκείνο του μέσου δίκαννου, με αποτέλεσμα να έχει περιορισμένο λάκτισμα.
Πώς επηρεάζουν τα υλικά κατασκευής
Τα υλικά κατασκευής του όπλου επηρεάζουν, επίσης, σε σημαντικό βαθμό το λάκτισμα. Ένα καλής ποιότητας λαστιχένιο ή καουτσουκένιο πέλμα, στο πίσω μέρος του κοντακίου, είναι ικανό να αποσβέσει μέρος των κραδασμών. Μία σπαστή πρώτη σκανδάλη σε ένα δυσκάνδαλο δίκαννο περιορίζει σημαντικά τον κίνδυνο κτυπήματος της ράχης τού δείκτη στην πρώτη σκανδάλη από το λάκτισμα της βολής της κάννης, που πυροδοτείται με τη δεύτερη σκανδάλη. Τέλος, τα νερά που διαθέτει η ρίζα καρυδιάς, τόσο τα επιμήκη όσο και τα κάθετα (μουαρέ), συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση του λακτίσματος σε ένα καλοκατασκευασμένο όπλο.
Ο συντελεστής που επηρεάζει όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους
Συμβαίνει πολλές φορές, όπως στο παράδειγμα του κυνηγού που ανέφερα στην αρχή αυτού του άρθρου, ένα όπλο να πληροί όλες εκείνες τις προδιαγραφές που εγγυώνται το μικρότερο δυνατό λάκτισμα, τα χρησιμοποιούμενα πυρομαχικά να συμβάλουν σε αυτή την κατεύθυνση και παρόλ’ αυτά το λάκτισμα του όπλου να καταντά οδυνηρό. Όπλα βαριά, με φυσίγγια ελαφριάς γόμωσης και μέσων αρχικών ταχυτήτων, πέλματα υψίστης ποιότητας στο κοντάκι για μείωση κραδασμών και λακτίσματος και παρόλ’ αυτά το λάκτισμα να ξεπερνάει κάθε όριο. Τι συμβαίνει λοιπόν; Το λάκτισμα προέρχεται από την αντίστροφη πορεία που έχει την τάση να ακολουθήσει ο κάλυκας ως προς τη γόμωση. Η κίνηση της γόμωσης προς τα μπρος, ως προϊόν της ώθησης των αερίων που προέρχονται από την καύση της πυρίτιδας, ασκεί μία αντίστοιχη δύναμη προς τα πίσω που ασκείται εσωτερικά στον πυθμένα του κάλυκα. Αυτός ο τελευταίος, όμως, δεν έχει τη δυνατότητα να κινηθεί προς τα πίσω διότι συναντά, ως ακλόνητο εμπόδιο, τον καθρέφτη (κάθετο τοίχωμα) της μπάσκουλας, με αποτέλεσμα να μεταφέρει τη δύναμη οπισθοκίνησής του στον ώμο τού κυνηγού με τη μορφή του λακτίσματος, την ίδια στιγμή που η γόμωση δεν συναντά καμία αντίσταση στο ιδίως κοίλο της κάννης και, περνώντας από τον κώνο συναρμογής και το ιδίως κοίλο, εξέρχεται ακολουθώντας την πορεία της προς το στόχο. Ωστόσο, αν ο κάλυκας είχε τη δυνατότητα να αποκτήσει έστω και μια μικρή κινητικότητα προς τα πίσω, θα μπορούσε να αποκτήσει τέτοια επιτάχυνση που το λάκτισμα να έχει πολλαπλάσια δύναμη, καταντώντας οδυνηρό για το σκοπευτή. Αυτό, ακριβώς, συμβαίνει σε κάποια όπλα που, λόγω κακής σχεδίασης ή κατασκευής, διαθέτουν βαθύτερη υποδοχή στο πίσω μέρος της θαλάμης για την πατούρα του κάλυκα. Όλοι έχουμε παρατηρήσει τη διεύρυνση που παρουσιάζει το οπίσθιο τμήμα της θαλάμης, προκειμένου να υποδεχθεί την πατούρα της βάσης του κάλυκα και να συγκρατηθεί ο κάλυκας στη σωστή θέση. Χωρίς αυτή, ο κάλυκας θα ήταν καταδικασμένος να κυλήσει ομαλά στο εσωτερικό της κάννης και να σφηνώσει το πρόσθιο τμήμα του στον κώνο συναρμογής (τον κώνο που βοηθάει για το πέρασμα από τη μεγαλύτερη εσωτερική διάμετρο της θαλάμης στη μικρότερη εσωτερική διάμετρο του ιδίως κοίλου της κάννης). Το βάθος αυτής της υποδοχής προσδιορίζει και τα δέκατα του χιλιοστού που έχει τη δυνατότητα να διανύσει ο κάλυκας προς τα πίσω, πριν έρθει σε πλήρη επαφή με τον καθρέφτη της μπάσκουλας και του μεταδώσει την ενέργεια οπισθοκίνησής του. Κάθε δέκατο του χιλιοστού μεγαλύτερο βάθος από το απαιτούμενο, προκαλεί σημαντική ποσοστιαία αύξηση στο λάκτισμα του όπλου.
Ο παράγων “head space”
Αυτό είναι το “ολέθριο μυστικό” των όπλων εκείνων που ενώ οι προδιαγραφές τους εγγυώνται φαινομενικά το μικρότερο δυνατό λάκτισμα, εκείνα καταντούν συχνά προβληματικά στη χρήση τους, λόγω υπερβολικού λακτίσματος. Το διάκενο που δημιουργεί η υποδοχή, που αναφέραμε, στο πίσω μέρος της θαλάμης αναφέρεται, συνήθως, στα τεχνικά άρθρα ως “head space”, είναι δε ο παράγοντας αυτός ο σημαντικότερος στην αύξηση του λακτίσματος, παρόλο που οι περισσότεροι τον αγνοούν. Όλοι γνωρίζουν και αναφέρονται σε δευτερεύουσες και τριτεύουσες παραμέτρους που επηρεάζουν ελάχιστα το λάκτισμα, όπως για παράδειγμα η εσωτερική διάμετρος της κάννης, που στο παρόν άρθρο ούτε καν ανέφερα λόγω της πολύ μικρής συμβολής που έχει στην ουσιαστική μείωση του λακτίσματος, αλλά ελάχιστοι μνημονεύουν το κύριο αίτιο λακτίσματος, που δεν είναι άλλο από το head space της θαλάμης.
Τα ατού των γαλλικών DARNE
Μία επαναστατική σχεδίαση όπλου, που εγγυάται μειωμένο λάκτισμα όσον αφορά το head space, είναι εκείνη των γαλλικών όπλων DARNE. Στα όπλα αυτά ο κυλιόμενος μηχανισμός βοηθάει στο εξαιρετικά “άμεσης επαφής” σφράγισμα των θαλαμών από το μπροστινό μέρος της μπάσκουλας, αφήνοντας, αν οι κάννες τους έχουν σχεδιαστεί σωστά, χωρίς ανεξήγητα βαθιές πατούρες, απειροελάχιστο διάκενο ανάμεσα στη βάση του κάλυκα και τον καθρέφτη της μπάσκουλας. Συχνά τέτοια όπλα, παρά το εξαιρετικά μικρό βάρος τους, διαθέτουν πολύ περιορισμένο λάκτισμα, εντυπωσιάζοντας πολλούς κυνηγούς και διαψεύδοντας εκείνους που θεωρούν ότι ο κύριος παράγοντας στο λάκτισμα του όπλου είναι το βάρος του.
