Tου Χ.Χ.
Οι συσφίγξεις της κάννης ανέκαθεν αποτελούσαν πρωτεύον ζήτημα των ενδιαφερόντων των κυνηγών. Κι όχι άδικα αφού από αυτές επηρεάζεται το δραστικό βεληνεκές ενός όπλου και η βελτίωση της ποιότητας κατανομής της τουφεκιάς, με άμεσα αποτελέσματα στο είδος κυνηγίου που επιλέγουν. Ας δούμε, λοιπόν, αναλυτικά τους τύπους συσφίγξεων με τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά τους.
Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά μιας κάννης, τον τύπο του ατσαλιού από τον οποίο είναι κατασκευασμένη, την πιθανή εσωτερική επιχρωμίωσή της ή μη, το μήκος του κώνου συναρμογής, την εσωτερική διάμετρο αυλού, τον τύπο της ρίγας που φέρει και τη σύσφιγξή της (τσοκ). Το στοιχείο εκείνο που έρχεται πρώτο στο ενδιαφέρον των κυνηγών είναι η σύσφιγξη (τσοκ).
Αμέσως μετά ιεραρχείται το μήκος της κάννης και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία ακολουθούν ως «δευτερεύοντα». Αυτό δεν αποτελεί προϊόν κάποιας δοξασίας, όπως συμβαίνει με πολλές άλλες απόψεις και αντιλήψεις γύρω από το κυνηγετικό λειόκαννο. Πράγματι, η σύσφιγξη μιας κάννης αποτελεί το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της στις μέρες μας.
Λίγα ιστορικά στοιχεία…..
Ιστορικά το τσοκ σχεδιάστηκε έχοντας ως διπλή αποστολή του την αύξηση του δραστικού βεληνεκούς ενός όπλου και τη βελτίωση της ποιότητας κατανομής της τουφεκιάς, μέσω της μείωσης των συσσωματώσεων που προκαλεί.
Για πολλά χρόνια αποτελούσε βασικό στοιχείο επιλογής στην αγορά ενός όπλου, ιδίως στις περιπτώσεις εκείνες που όπλα βιομηχανικής παραγωγής έφταναν στη χώρα μας μόνο με έναν συνδυασμό συσφίγξεων.
Κλασικό παράδειγμα αποτελούν τα ρωσικά δίκαννα που παρά την εξαιρετική ποιότητα κατασκευής τους και τη μοναδική σχέση ποιότητας και τιμής που παρουσίασαν, παρέμειναν δύσχρηστα στους κυνηγούς σκύλου φέρμας και κυρίως στους μπεκατσάδες, λόγω των πολύ κλειστών συσφίγξεων που είχαν οι κάννες τους.
Η επιλογή των τσοκ στο όπλο σχετιζόταν τις παλιότερες εποχές και με τις κυνηγετικές συνήθειες, όπως και με την οικονομική κατάσταση του κατόχου του όπλου.
Κυνηγοί της ελληνικής υπαίθρου τα παλιά χρόνια, που δεν είχαν την πολυτέλεια να χρησιμοποιούν αλόγιστα τα πυρομαχικά τους, προτιμούσαν πολλές φορές να χρησιμοποιούν το όπλο τους μόνο σε καθιστά θηράματα, προκειμένου να σιγουρέψουν την αποκομιδή τροφής με την ελάχιστη δυνατή κατανάλωση πυρομαχικών.
Σ’ αυτούς τους κυνηγούς, τα μακρύκαννα και πολύ τσοκαρισμένα όπλα παρουσίαζαν σαφές πλεονέκτημα και ήταν περιζήτητα. Αυτή είναι μία από τις αιτίες που σε παλιά καλά όπλα της ελληνικής επαρχίας δύσκολα συναντά κανείς ανοιχτές συσφίγξεις.
Η επανάσταση των εναλλασσόμενων τσοκ
Μια σημαντική εξέλιξη του κυνηγετικού όπλου ήταν η εφαρμογή και διάδοση των εναλλασσόμενων συσφίγξεων. Το τελευταίο μέρος της κάννης που περιλαμβάνει το τσοκ, αποτελεί προσθήκη που προσαρτάται στην κάννη με διαφόρων τύπων σπειρώματα.
Τα σπειρώματα αυτά πρέπει να είναι πυκνά και λεπτά, προκειμένου να διασφαλίζουν εξαιρετικά καλή συγκράτηση, χωρίς να απαιτούν μεγάλο πάχος στο πρόσθιο τμήμα της κάννης. Η αγορά, σε ένα μεγάλο ποσοστό της, δέχτηκε με ενθουσιασμό αυτή τη νέα «ανακάλυψη». Ωστόσο, δεν είναι λίγοι εκείνοι που παραμένουν δύσπιστοι ως προς την ποιότητα τουφεκιάς που μπορεί να βγάλει μια τέτοια κάννη.
Μύθοι & πραγματικότητα
Στον τομέα των εναλλασσόμενων τσοκ παρεισφρέουν πολλές προκαταλήψεις που ελάχιστη σχέση έχουν με την πραγματικότητα.
Για παράδειγμα, ακούμε συχνά για το αναγκαίο μήκος των συσφίγξεων που στα παλιά χειροποίητα όπλα ή τουλάχιστον σε κάποια από αυτά, ξεκίναγε από το πέρας της θαλάμης και κατέληγε μέχρι το στόμιο της κάννης, με απόλυτα κωνική διαμόρφωση.
Κάτι τέτοιο δεν αληθεύει και δεν συνέβη ποτέ στο παρελθόν, παρά μόνο πειραματικά, για να αποδείξει ότι καμία συνεισφορά δεν μπορούσε να έχει μια τέτοια κατασκευή στην ποιότητα της κατανομής. Το μήκος της σύσφιγξης (τσοκ) ελάχιστα μπορεί να διαφέρει ανάμεσα στα όπλα με σταθερές κάννες και σε εκείνα με εναλλασσόμενες συσφίγξεις. Είναι γεγονός ότι τα εναλλασσόμενα τσοκ μπορεί να δώσουν την αναγραφόμενη σύσφιγξη σε ένα όπλο με μικρότερη ακρίβεια από ότι μια σταθερή κάννη. Αιτία αυτού του γεγονότος είναι ότι τα εναλλασσόμενα τσοκ κατασκευάζονται μαζικά και στην ίδια πάντα διάμετρο για κάθε τύπο, ενώ οι κάννες του ίδιου μοντέλου όπλου μπορεί να έχουν διαφορετική εσωτερική διάμετρο.
Πόσο επηρεάζει την ποιότητα της τουφεκιάς;
Αν λοιπόν η προσθήκη ενός τσοκ σε μια κάννη με εσωτερική διάμετρο αυλού 18,3 δημιουργεί μια διαφορά αυλού και στομίου της τάξεως των 0,5 χιλιοστών (ακριβώς ήμισυ ή ντεμί τσοκ) και τοποθετήσουμε την ίδια σύσφιγξη σε μια κάννη με εσωτερική διάμετρο 18,5, η διαφορά στομίου θα ανέλθει σε 0,7 χιλιοστά, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα κλασικό 3/4 τσοκ (σύσφιγξη 2 άστρων).
Είναι επίσης γεγονός ότι οι εναλλασσόμενες συσφίγξεις είναι κατά κανόνα βιομηχανοποίητα τμήματα κάννης που δεν μπορούν να φέρουν τη σφραγίδα της ποιοτικής δουλειάς ενός δεξιοτέχνη barrel maker χειροποίητων όπλων. Η άποψη, όμως, ότι η σταθερής σύσφιγξης κάννη συνολικά είναι καλύτερη ποιοτικά από εκείνη που φέρει εναλλασσόμενα τσοκ, δεν ευσταθεί γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να κριθεί μόνο συγκριτικά.
Αν μ’ άλλα λόγια παραγγείλουμε ένα όπλο πολύ ψηλής τιμής και ποιότητας κατασκευής, είναι λογικό να επιθυμούμε να φέρει σταθερές κάννες, διότι ένα μεγάλο μέρος της δεξιοτεχνίας του κατασκευαστή αποδεικνύεται και στη διαμόρφωση του τελικού πρόσθιου τμήματος της κάννης εσωτερικά. Αν όμως αναφερόμαστε σε όπλα μαζικής παραγωγής, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μια βιομηχανοποίητη κάννη θεωρείται ανώτερη μιας ίδιας κάννης με επίσης μηχανοποίητες εναλλασσόμενες συσφίγξεις (τσοκάκια).
Πληθώρα τύπων
Ένα άλλο σημείο που πολλοί αντιμετωπίζουν με αφορισμούς είναι ο τύπος των εναλλασσόμενων συσφίγξεων που θα επιλέξουν. Άλλοι προτιμούν τις συσφίγξεις εκείνες που προσαρτώνται εξωτερικά στην κάννη επιμηκύνοντάς την και άλλοι εκείνες που τοποθετούνται στο εσωτερικό της. Τέλος, κάποιοι προτιμούν τις συσφίγξεις εκείνες που ενώ προσαρτώνται εσωτερικά στην κάννη, συνεχίζουν για αρκετά εκατοστά και έξω από αυτήν, σε διάφορες full ή extra full εκδόσεις. Ας δούμε, όμως, αναλυτικά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των εναλλασσόμενων συσφίγξεων.
Τα εξωτερικά τσοκάκια
Η εξωτερική εναλλασσόμενη σύσφιγξη (τσοκ) διατηρεί το πλεονέκτημα της επιλογής μήκους ανάλογα με τον ονομαστικό βαθμό κάθε τσοκ. Για παράδειγμα, μπορεί οι εναλλασσόμενες συσφίγξεις που διαθέτουν μικρή διαφορά από τη διάμετρο του αυλού (ο βελτιωμένος κύλινδρος και το ντεμί τσοκ) να έχουν μικρότερο μήκος από εκείνες των 3/4 και του full τσοκ, διασφαλίζοντας έτσι ακριβώς τον ίδιο βαθμό προοδευτικότητας στη σύσφιγξη. Το πλεονέκτημά τους αυτό μπαίνει στη ζυγαριά με δύο σημαντικά μειονεκτήματα. Το πρώτο έχει να κάνει με το εξ αντικειμένου μεγαλύτερο βάρος που έχουν αυτές οι εναλλασσόμενες συσφίγξεις σε σύγκριση με τις εσωτερικές και άρα με τις εμπροσθοβαρείς τάσεις που δημιουργούν στην κάννη. Το δεύτερο έχει να κάνει με τη «χωρίς ουσία» επιμήκυνση της κάννης, αφού το στόχαστρο παραμένει στην ίδια θέση, πίσω από αυτές, διατηρώντας επομένως το όπλο το ίδιο μήκος σκοπευτικής ευθείας και συνακόλουθα την ίδια ακρίβεια στη σκόπευση. Πρόκειται, μ’ άλλα λόγια, για κατασκευές που η επιμήκυνση της κάννης δεν είναι εκμεταλλεύσιμη σε αντίστοιχη επιμήκυνση της σκοπευτικής ευθείας και άρα σε αύξηση της ακρίβειας σκόπευσης.
Τα εσωτερικά τσοκάκια
Αυτές παρουσιάζουν το μειονέκτημα του ίσου μήκους, ανεξαρτήτως της ονομαστικής διαφοράς στομίου από τον αυλό. Μ’ άλλα λόγια, ο βελτιωμένος κύλινδρος και το full τσοκ έχουν υποχρεωτικά το ίδιο μήκος, με αποτέλεσμα αν αυτό δεν είναι ικανοποιητικό να παρουσιάζουν μια σχετικά απότομη σύσφιγξη της δέσμης στο full τσοκ, με αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα κατανομής των σκαγιών, λόγω μεγαλύτερου βαθμού παραμόρφωσης της σφαιρικότητάς τους. Από την άλλη μεριά, είναι σαφώς ελαφρύτερα, δεν προσθέτουν περιττό βάρος στο πρόσθιο τμήμα της κάννης και αν ο κατασκευαστής τους το επιθυμεί, μπορούν να συνδυαστούν στις υψηλές συσφίγξεις (π.χ. extra full) με εσωεξωτερικές εκδόσεις, δηλαδή με εκδόσεις που θα βιδώνουν εσωτερικά στην κάννη, αλλά θα εξέχουν κάποια εκατοστά από αυτήν. Φυσικά, σε αυτό το τελευταίο ενδεχόμενο, το πλεονέκτημα του μειωμένου βάρους εξανεμίζεται. Επιπλέον αυτού του τύπου, οι εναλλασσόμενες συσφίγξεις έχουν το μειονέκτημα να παρουσιάζουν χαμηλή προσβασιμότητα στο εσωτερικό της κάννης για τον χρήστη του όπλου, προκειμένου να καθαρίσει και να λιπάνει τις βόλτες του σπειρώματος.
Η τελική επιλογή….
Επιγραμματικά θα λέγαμε ότι κάθε επιλογή έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της, αρκεί πριν επιλέξουμε να θυμόμαστε ότι:
1. Ένα σημαντικό μέρος της αξίας ενός χειροποίητου όπλου, είναι και η σωστή διαμόρφωση του εσωτερικού των καννών. Έτσι σε μία ακριβή οπλοκατασκευή είναι μάλλον λάθος να επιλέγουμε εναλλασσόμενες συσφίγξεις.
2. Σε ένα μηχανοποίητο όπλο μαζικής παραγωγής, οι εναλλασσόμενες συσφίγξεις προσφέρουν το πλεονέκτημα να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το όπλο μας σε κάθε είδος κυνηγίου, μετατρέποντας τις συσφίγξεις ανάλογα με τις απαιτήσεις του κυνηγίου.
3. Οποιονδήποτε τύπο κι αν επιλέξουμε, δεν πρέπει να ξεχνάμε τον κίνδυνο δημιουργίας εμπροσθοβαρών τάσεων που ενώ σε ένα καρτεροντούφεκο αποτελεί μικρό πρόβλημα, σε ένα όπλο που θα χρησιμοποιηθεί σε κυνήγι με σκύλο φέρμας αποτελεί τεράστιο πρόβλημα.
4. Αν τελικά καταλήξουμε στη χρήση εναλλασσόμενων συσφίγξεων, πρέπει να φροντίζουμε για τον καθαρισμό και τη σωστή λίπανση του σπειρώματος γιατί οι έντονες συστολοδιαστολές από την υπερθέρμανση της κάννης και η κατακράτηση καταλοίπων από την καύση της πυρίτιδας, δημιουργούν πολύ εύκολα οξειδώσεις που έχουν ως αποτέλεσμα τη μόνιμη και σταθερή συγκόλληση του τσοκ στην κάννη.
