Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αποκτήσει κανείς ένα ξεχωριστό μαχαίρι, ακόμα κι αν είναι ένα μοναδικό συλλεκτικό κομμάτι. Ωστόσο, η ικανοποίηση που θα αποκομίσουμε, όταν το φτιάξουμε με τα ίδια μας τα χέρια, δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα.
Η αγάπη για το μαχαίρι ακολουθεί σχεδόν πάντα έναν συγκεκριμένο δρόμο, παράλληλο με την εξέλιξη και την ποιοτική αναβάθμιση του ίδιου του μαχαιριού. Ξεκινάει κανείς από φτηνά σουγιαδάκια ή μαχαίρια μαζικής παραγωγής, αρχίζει να εκτιμάει και να επιδιώκει την απόκτηση μαχαιριών καλύτερης ποιότητας, αλλά πάντα μαζικής παραγωγής. Μόλις συνειδητοποιήσει τα χαρακτηριστικά εκείνα που ψάχνει σε ένα μαχαίρι, όπως κι εκείνα που προσδίδουν στην κατασκευή υψηλή ποιότητα, περνάει μοιραία σε κομμάτια που ανήκουν σε συλλεκτικές σειρές (ακριβότερα μαχαίρα μαζικής παραγωγής, αλλά ποιοτικά και με αριθμημένα αντίτυπα ή περιορισμένο αριθμό εκδοθέντων αντιτύπων) και τέλος καταλήγει στην αναζήτηση ενός μαχαιριού με προσωπικότητα. Ενός μαχαιριού που μπορεί ο κάτοχός του να γνωρίζει με βεβαιότητα ότι δεν υπάρχει σε όλο τον κόσμο δεύτερο πανομοιότυπο. Η επιλογή αυτή είναι για πολλούς μονόδρομος που οδηγεί στα μαχαίρια custom της υψηλής χειροποίησης. Επιλέγει, λοιπόν, τον κατασκευαστή που του αρέσει και αγοράζει ένα custom μαχαίρι που θα τον συνοδέψει στην υπόλοιπη ζωή του.
Μαχαιρολατρία
Σ’ αυτό το ψηλό στάδιο «μαχαιρολατρείας», ανάλογα με το χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία, τον ελεύθερο χρόνο, τη δεξιοτεχνία, αλλά και την οικονομική κατάσταση του συλλέκτη, οι δρόμοι χωρίζουν. Το μονοπάτι προς την κορυφή είναι ένα, αλλά λίγο πριν από αυτή, πολλοί διαφορετικοί δρόμοι μπορούν να επιλεγούν για να οδηγήσουν στο ψηλότερο σημείο. Κάποιοι λάτρεις του μαχαιριού, λοιπόν, στο στάδιο αυτό «κολλάνε» με το custom μαχαίρι, ανακαλύπτουν τη μεγάλη ευχαρίστηση που προσφέρει η κατοχή ενός μοναδικού αντικειμένου και αρχίζουν να συλλέγουν custom μαχαίρια ενός ή περισσότερων κατασκευαστών. Κάποιοι άλλοι προτιμούν να παραμείνουν στη «διατιμημένη σιγουριά» των ακριβών μαχαιριών μαζικής παραγωγής και αρχίζουν να συλλέγουν μαχαίρια από υψηλές, συλλεκτικές σειρές περιορισμένων αντιτύπων των γνωστών εταιρειών. Κάποιοι άλλοι επιδιώκουν να βιώσουν την ικανοποίηση της κατοχής ενός πραγματικά προσωπικού μαχαιριού και σε κατασκευαστικό επίπεδο. Με απλά λόγια, δοκιμάζουν να φτιάξουν το δικό τους προσωπικό μαχαίρι μόνοι τους. Κι εδώ ανοίγεται ένας καινούργιος κόσμος πειραματισμών, άμεσης επαφής και γνώσης με τα υλικά του μαχαιριού και εξάσκησης σε ένα άλλο επίπεδο, εκείνο του δρόμου που δεν οδηγεί στην κορυφή του βουνού, αλλά από την κορυφή του βουνού προς το κέντρο του.
Το προσωπικό σας δημιούργημα
Είναι ο δρόμος της βαθύτερης γνώσης των τεχνικών κατασκευής του μαχαιριού. Είναι το στάδιο εκείνο που αναγνωρίζει πια κανείς την προσπάθεια που κατέβαλαν οι κατασκευαστές custom μαχαιριών για να δημιουργήσουν τα μαχαίρια που εκείνος ως συλλέκτης αγόραζε μέχρι πρότινος. Και βέβαια είναι, πάνω απ’ όλα, η ικανοποίηση της δυνατότητας να κατασκευάζει κανείς μόνος του, απόλυτα στις προδιαγραφές του, το μαχαίρι που θα τον συνοδεύει στις υπαίθριες εξορμήσεις του ή θα κατέχει μια περίοπτη θέση στη συλλογή του.
Κατά έναν παράδοξο τρόπο οι απαιτήσεις που έχουμε από ένα τέτοιο μαχαίρι ακολουθούν από την αρχή τις απαιτήσεις μας όταν αγοράσαμε τα πρώτα μας μαχαίρια. Στην αρχή μάς ικανοποιεί να μπορέσουμε να κατασκευάσουμε ένα μαχαίρι, έστω και πολύ μέτριας ποιότητας, για να βιώσουμε την ευχαρίστηση της δικής μας δημιουργίας. Αργότερα αρχίζουμε να αποζητάμε την επίτευξη υψηλής ποιότητας στις δικές μας κατασκευές. Τέλος, όταν πια νιώσουμε σιγουριά για τις ικανότητές μας, αρχίζει η φάση εκείνη που θέλουμε το μαχαίρι να είναι εξ ολοκλήρου δικό μας κατασκεύασμα, περιοριζόμαστε από την έλλειψη τεχνογνωσίας, αλλά κυρίως από την έλλειψη της απαιτούμενης υλικοτεχνικής υποδομής και ανιχνεύουμε τρόπους, δοκιμάζοντας ακριβότερα και ποιοτικά υλικά.
Η συνήθης μεθοδολογία
Πρόσφατα απέκτησα την αποκλειστική δυνατότητα εισαγωγής πρώτων υλών για μαχαίρια από τη μεγαλύτερη ιταλική εταιρεία του χώρου αυτού. Μέσα από τη ζήτηση των πελατών για πρώτες ύλες, διαπίστωσα ότι η μεθοδολογία που ακολουθεί ο συλλέκτης που αποφασίζει να περάσει στις δικές του κατασκευές, είναι λίγο–πολύ κοινή. Ξεκινάει σχεδόν πάντα με την επιδίωξη να κατασκευάσει μόνο τη λαβή του μαχαιριού, κάτι που ούτως ή άλλως κάνουν πολλοί κατασκευαστές χειροποίητων μαχαιριών, δεξιοτέχνες και επαγγελματίες, σε χώρες που το μαχαίρι δεν έχει αναπτυχθεί τόσο που να απαιτεί συνολική custom κατασκευή. Επιλέγουν, λοιπόν, μία λάμα της αρεσκείας τους, ανοξείδωτη, από ατσάλι άνθρακος ή δαμασκηνή αν έχουν την οικονομική δυνατότητα. Η λάμα σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι έτοιμη και χρειάζεται μόνο το τελικό ακόνισμα, όταν ολοκληρωθεί η λαβή με τον υποφυλακτήρα. Στη συνέχεια, επιλέγουν τα υλικά της λαβής, άλλοτε με βάση τις αισθητικές προτιμήσεις τους και άλλοτε με κριτήριο την ευκολία κατεργασίας τους. Στο στάδιο αυτό, τα ποσά που θέλει να επενδύσει κανείς σε υποδομή παίζουν καθοριστικό ρόλο.
Η πρώτη λαβή
Σίγουρα δεν ξεκινάει κανείς από όλα τα απαραίτητα μηχανήματα ενός κατασκευαστή μαχαιριών. Προσπαθεί να περιοριστεί σε λίμες και γυαλόχαρτα. Όταν δυσκολευτεί αρκετά, ή εγκαταλείπει την προσπάθεια ή αποφασίζει να προχωρήσει στην απόκτηση ενός δίδυμου τροχού και μιας ταινίας λείανσης. Κάποιοι εκμεταλλεύονται προσβάσεις και γνωριμίες με μηχανουργεία που διαθέτουν τα μηχανήματα αυτά και μπορούν εξ αρχής, χωρίς σημαντικό κόστος, να δουλέψουν σωστά την πρώτη τους λαβή. Οι πρώτες λαβές είναι συνήθως μονοκόμματες, κατασκευασμένες δηλαδή ολόκληρες από το ίδιο το υλικό. Ξύλο και αργότερα κέρατο, ή χαυλιόδοντας φακόχοιρου, ή κόκκαλο από μηριαίο οστό καμήλας, είναι τα υλικά που συνηθέστερα επιλέγεις κανείς. Ανάλογα με την εμπιστοσύνη που έχει στον εαυτό του σε κατασκευαστικό επίπεδο, αλλά και με το υποκειμενικό του γούστο, παραμένει στα ξύλα για μεγαλύτερο ή μικρότερο διάστημα, ή περνάει αμέσως στο κέρατο ελαφιού ή το κόκαλο της καμήλας.
Η απελευθέρωση της φαντασίας
Εκείνοι που επιθυμούν ένα μαχαίρι απόλυτης αντοχής, χωρίς υπερβολικές απαιτήσεις σε αισθητικό επίπεδο, δοκιμάζουν να δουλέψουν τη μικάρτα (χαρτί ή λινό ύφασμα, εμποτισμένο με εποξικές ρυτίνες, ένα υλικό σχετικά οικονομικό και ανεπηρέαστο από υγρομετρικές και θερμικές μεταβολές). Λίγο αργότερα θα περάσουν μοιραία στους πειραματισμούς με περισσότερα του ενός υλικά. Συνδυασμοί διαφορετικών ξύλων είναι τα πρώτα πειράματα αυτού του σταδίου. Ακολουθούν συνδυασμοί ξύλου με κέρατο, ξύλου με ασήμι, ξύλου με μικάρτα, πλέξι γκλας ή οτιδήποτε άλλο υλικό μπορεί να φανταστεί κανείς. Στο στάδιο αυτό αρχίζει πια να απελευθερώνεται από τα δεσμά των κατασκευαστικών δυσκολιών η φαντασία του δημιουργού και τα μαχαίρια αποκτούν πραγματικά μεγάλο ενδιαφέρον.
Οι απαιτήσεις της λάμας
Όταν επιτευχθεί η λαβή που ικανοποιεί απόλυτα τον κάτοχο του μαχαιριού, τότε αρχίζουν να αναπτύσσονται οι απαιτήσεις για ένα πραγματικά custom μαχαίρι. Όσοι ξεκίνησαν με ατσάλινες λάμες μαζικής παραγωγής, θέλουν πλέον να πειραματιστούν με χειροποίητες λάμες δαμασκηνές, αγνώστου έστω κατασκευαστή. Στο στάδιο αυτό, οι εξαιρετικά ποιοτικές δαμασκηνές λάμες, ινδικής προέλευσης, παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον. Λίγο αργότερα θα θελήσουν να κατασκευάσουν τη δική τους λάμα. Εδώ ο τύπος του ατσαλιού που θα επιλέξουν παίζει καθοριστικό ρόλο. Τα μαλακά ατσάλια έχουν το μειονέκτημα ότι θα χρειαστούν μετά την κατασκευή του μαχαιριού διαδικασία βαφής (σκλήρυνσης), που όμως είναι ιδιαίτερα δύσκολη αν δεν διαθέτει κανείς φούρνο βαφής και πάνω απ’ όλα εμπειρία στη συγκεκριμένη εργασία. Από την άλλη μεριά τα μαλακά ατσάλια έχουν το πλεονέκτημα ότι δουλεύονται εύκολα και μπορεί κανείς με βεβαιότητα να επιτύχει το σχέδιο που θα ήθελε να δώσει στην απόλυτα δική του πλέον λάμα. Τα σκληρά ατσάλια μπορούν να παραμείνουν ως έχουν μετά την κατασκευή του μαχαιριού (δεν απαιτείται βαφή γιατί διαθέτουν από μόνα τους ικανοποιητική σκληρότητα για ένα μαχαίρι γενικής χρήσης), αλλά δουλεύονται πολύ δύσκολα και γρήγορα απογοητεύουν τον κατασκευαστή που θα ασχοληθεί μαζί τους. Κάπου εδώ αρχίζει η μαγεία της κατασκευής του μαχαιριού και τα δέλεαρ για μεγαλύτερα έξοδα, όχι σε πρώτες ύλες, αλλά στην απόκτηση των κατάλληλων μηχανημάτων.
Το τελικό ακόνισμα
Οι ώρες κυλάνε χωρίς να το καταλαβαίνει κανείς, οι δυσκολίες εκνευρίζουν, τα λάθη είναι συνηθισμένα. Όμως, μια λάμα διαμορφώνεται σιγά–σιγά από μια μπάρα ατσάλι κι αυτό μπορεί πια εκείνος που δουλεύει με τα χέρια του να συνειδητοποιήσει πόσο σημαντικό είναι. Ο στόχος δίνει απίστευτη δύναμη για συνέχεια και οι δείκτες του ρολογιού αρχίζουν να τρέχουν με μοναδικούς ρυθμούς. Το όραμα είναι η στιγμή που το μαχαίρι τελειωμένο θα μπει στο λαδάκονο για το τελικό ακόνισμα. Από κει και πέρα δεν μένει παρά η διασκέδαση της κατασκευής της θήκης του μαχαιριού.
Κι όταν όλα αυτά τελειώσουν στην πρώτη, δεύτερη ή δέκατη απόπειρα, λίγες μέρες ανάπαυλας προσδίδουν στον κάτοχο του μαχαιριού την ψευδαίσθηση ότι ο στόχος επετεύχθη. Ότι τελείωσε με αυτή τη διαδικασία και κατασκεύασε το απόλυτα δικό του μαχαίρι. Δικό του ως προς τη σχεδίαση, δικό του ως προς την επιλογή πρώτων υλών, δικό του ως προς την κατασκευή του γενικότερα! Πλάνη μεγάλη! Μία ως δύο εβδομάδες μπορεί να κρατήσει αυτή η ψευδαίσθηση ολοκλήρωσης του στόχου. Γιατί πλέον δεν έχουμε απλά ένα δικό μας μαχαίρι. Έχουμε ανακαλύψει την Ιθάκη της κατασκευής του!
Ένας νέος μαγικός κόσμος
Λίγο καιρό μετά, συνειδητά πλέον, αρχίζουν τα σχέδια για το επόμενο μαχαίρι, η επιλογή υλικών, οι προβληματισμοί για το σχήμα και την εικόνα που θα θέλαμε να επιλέξουμε και βέβαια η σταδιακή συνειδητοποίηση ότι αυτός ο δρόμος δεν έχει πια τέλος! Όπως όλα τα πάθη, απαιτεί χρόνο, μεράκι, φιλοδοξία, υπομονή και κάποια επένδυση. Στη φάση αυτή αρχίζουμε να σεβόμαστε πραγματικά τα υλικά. Τα αξιολογούμε όχι μόνο με το κόστος αγοράς τους, αλλά και με τη δυσκολία κατεργασίας τους. Μαθαίνουμε να δουλεύουμε τον υγρό σίδηρο (ένα προϊόν της χημικής βιομηχανίας, δύο συστατικών, που όταν αναμειχθεί σε ημίρευστη μορφή, πήζει αποκτώντας όλα τα χαρακτηριστικά του σιδήρου: λιμάρεται, σκουριάζει, λαδώνεται για να συντηρηθεί). Γεμίζουμε χαυλιόδοντες φακόχοιρου, άκρες από κέρατα, σχεδιάζουμε και κατασκευάζουμε νέες λαβές. Όμως, από δω και πέρα η μαγεία της κατασκευής της λαβής έχει αρχίσει να χάνεται! Το κάθε τμήμα του μαχαιριού αξιολογείται με βάση τη δυσκολία κατεργασίας του και όχι με βάση την πρώτη εικόνα. Η λάμα πια μας έχει κερδίσει! Η δυσκολία να δώσουμε το σχήμα που εμείς θέλουμε στην ταινία, η έρευνα για την υποδομή που θα μας επιτρέψει να εφαρμόσουμε τη σωστή σκλήρυνση, η ποικιλία ατσαλιών που ανοίγεται μπροστά μας και μας προκαλεί: «Όσο σκληρότερο το ατσάλι, τόσο ανθεκτικότερο το μαχαίρι, αλλά και τόσο δυσκολότερη η κατεργασία του». Η προπαίδευση έχει πια τελειώσει. Οι πύλες ενός νέου κόσμου έχουν ανοιχτεί μπροστά μας! Ένας νέος, μικρός Bladesmith έχει προστεθεί στους αμέτρητους λάτρεις και τεχνίτες του custom μαχαιριού: Εσείς!
