Στο σταυροδρόμι των εξελίξεων
Στην πανέμορφη πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας, η φυσική ομορφιά συναντά τη σύγχρονη εξέλιξη γεφυρώνοντας το ένδοξο παρελθόν με ένα ελπιδοφόρο μέλλον.
Ένας από τους πιο αραιοκατοικημένους αλλά και προικισμένους από τη φύση νομούς της Μακεδονίας, είναι η Καστοριά. Την ομώνυμη πρωτεύουσα χαρακτηρίζει εδώ και αιώνες η οικονομική ευρωστία, γεγονός που φαίνεται σε κάθε βήμα μας στην πόλη με τα πλούσια αρχοντικά σπίτια. Ο νομός διαθέτει πολλές φυσικές ομορφιές, ψηλά βουνά που προσφέρονται για χειμερινά σπορ, μια μεγάλη και γραφική λίμνη, την Ορεστιάδα, γύρω από την οποία απλώνεται η πόλη, ποτάμια και παραπόταμοι, γραφικά χωριά και μια υπέροχη πόλη, την Καστοριά, που με τις εβδομήντα περίπου βυζαντινές εκκλησιές της, αποτελεί ένα υπαίθριο βυζαντινό μουσείο. Ο νομός Καστοριάς, συνορεύει στα βόρεια με το νομό Φλώρινας, στα ανατολικά και τα νότια με το νομό Κοζάνης, νότια με το νομό Γρεβενών, δυτικά με το νομό Ιωαννίνων και βορειοδυτικά με την Αλβανία.
Η μεγαλύτερη πόλη του νομού και πρωτεύουσά του, η Καστοριά, απέχει 555χλμ. από την Αθήνα και 219 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Κτισμένη στις όχθες της λίμνης Ορεστιάδας (όπως είναι το επίσημο όνομά της), η Καστοριά, είναι μία από τις γραφικότερες ελληνικές πόλεις. Η βυζαντινή παράδοση όπως αντικατοπτρίζεται στις εκκλησίες και η πόλη με την αστική αρχιτεκτονική του 18ου και 19ου αιώνα, μαρτυρούν την ακμή που γνώρισε.
Από την προϊστορία…
Τα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή της Καστοριάς, χάνονται στα βάθη της προϊστορίας. Η συστηματική αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως τον πρώτο λιμναίο οικισμό, που χρονολογείται περί το 5.000 π.Χ. και οι ανασκαφές ανέδειξαν πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων.
Τα ευρήματα των ανασκαφικών ερευνών μας, παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή των κατοίκων της περιοχής πριν από περίπου 7.000 χρόνια. Διαπιστώνει λοιπόν κανείς, την αξιοθαύμαστη τεχνογνωσία του ανθρώπου της εποχής εκείνης στο ψάρεμα, στο κυνήγι, στην καλλιέργεια της γης με εξελιγμένα για την εποχή εργαλεία και στην κατασκευή ξύλινων κατοικιών (καλύβες), στις όχθες της λίμνης.
Στο χώρο των ανασκαφών, με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα, έχει διαμορφωθεί πάρκο, με φυσική αναπαράσταση μέρους του προϊστορικού οικισμού.
… στη σύγχρονη ιστορία
Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, η περιοχή της Καστοριάς αναδείχθηκε σε κέντρο Ελληνισμού διατηρώντας αλώβητη την εθνική συνείδηση, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα. Στη δύσκολη αυτή περίοδο του Ελληνικού Γένους, είναι σημαντικός ο ρόλος της Εκκλησίας στη διατήρηση του εθνικού στοιχείου. Την εποχή εκείνη, η περιοχή ανέπτυξε έντονη οικονομική και εμπορική δραστηριότητα και γνώρισε άνθηση στις τέχνες και τα γράμματα. Η ανάπτυξη κατέστησε την περιοχή, ως κέντρο υλικής και ηθικής στήριξης των προεπαναστατικών κινημάτων και οδήγησαν στην Ελληνική επανάσταση του 1821, καθώς και των απελευθερωτικών κινημάτων του 19ου αιώνα.
Στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, η περιοχή της Καστοριάς αποτέλεσε τον πυρήνα προετοιμασίας και δράσης του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα. Στην περιοχή οργανώνεται η αντίσταση κατά των Βουλγάρων και αναδεικνύονται σημαντικές ιστορικές μορφές όπως ο Παύλος Μελάς, ο Γερμανός Καραβαγγέλης και ο Ίωνας Δραγούμης που με τη σθεναρή τους στάση, καθοδηγούν τον Αγώνα μέχρι την απελευθέρωση της περιοχής, στις 11 Νοεμβρίου του 1912.
Κατά τις περιόδους των Βαλκανικών πολέμων (1912-13), του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-18) και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1940-45), ήταν σημαντική η συμβολή των κατοίκων της περιοχής στον αγώνα κατά των Ιταλών, Σλάβων και Γερμανών κατακτητών. Στη μαύρη για την ελληνική ιστορία, σελίδα της περιόδου του Εμφυλίου πολέμου (1946-49), η περιοχή της Καστοριάς, αποτέλεσε το κέντρο εξέλιξης της ένοπλης αιματοχυσίας και των θλιβερών κοινωνικών συνεπειών που ακολούθησαν.
Τα περίφημα αρχοντικά
Τα αρχοντικά της Καστοριάς είναι κτίσματα του 17ου και 18ου αιώνα και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για την τοιχοδομία, την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική τους, ενώ ξεχωρίζουν από την επιβλητικότητα και τη μεγαλοπρέπεια της ιδιόρρυθμης κατασκευής τους. Τα αρχοντικά, κτίστηκαν την εποχή που η περιοχή της Καστοριάς παρουσίασε μεγάλη οικονομική άνθιση, ως αποτέλεσμα της έντονης εμπορικής και βιοτεχνικής δραστηριότητας των Καστοριανών γουνοποιιών στο εσωτερικό αλλά και στις αγορές του εξωτερικού. Τα αρχοντικά, μάρτυρες της οικονομικής ακμής και της πολιτιστικής ανάπτυξης, χαρακτηρίζονται από ασφάλεια και άνεση, αποτελώντας στις μέρες μας χαρακτηριστικά δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των νεώτερων χρόνων.
Μουσεία και εκθέματα
Μια βόλτα γύρω από τη γραφική λίμνη αρκεί για να «ταξιδέψει» το μυαλό μας σε κόσμους μακρινούς, μακριά από τα προβλήματα της καθημερινότητας. Στον περίπατό μας, όμως, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και μια επίσκεψη στα μουσεία της πόλης. Θα ξεκινήσουμε, λοιπόν, με το Λαογραφικό Μουσείο, που στεγάζεται στο αρχοντικό του Νεράντζη Αϊβάζη, στον οικισμό Ντολτσό. Τα εκθέματα του μουσείου, αφορούν σε αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν σε παλαιότερες εποχές και σχετίζονται με τις δραστηριότητες των Καστοριανών στο χώρο του σπιτιού, της εργασίας, της ανάπαυσης και των κοινωνικών τους εκδηλώσεων. Αξιόλογα είναι επίσης και τα εκθέματα που αφορούν την επεξεργασία της γούνας. Το υπόστεγο, διατηρείται σε τρεις χώρους, το ζυμωτάρι, την αποθήκη τροφίμων και την αποθήκη κρασιού. Στον ημιώροφο, υπάρχει ένας οντάς με τζάκι. Το Βυζαντινό Μουσείο, περιέχει μία από τις πλέον ολοκληρωμένες συλλογές Βυζαντινών αγιογραφιών, μεταφερόμενων εικόνων και εκκλησιαστικής τέχνης, που θα μπορούσε να συναντήσει κάποιος οπουδήποτε στον κόσμο. Στις περίπου 550 εικόνες, απεικονίζονται μεμονωμένα πρόσωπα ή πολυπρόσωπες σκηνές σε έναν χώρο συμβατικό, με έναν τρόπο που τους αφαιρεί τη φυσικότητα και τους προσδίδει υπερβατικότητα. Το ιδανικό σε αυτή την περίπτωση, είναι η απόλυτη ομοιότητα με το πρωτότυπο.
Το Οικομουσείο
Επίσης αξίζει να διαθέσουμε λίγο από το χρόνο μας για να επισκεφτούμε το Μουσείο Ενδυματολογίας, όπου σώζονται παραδοσιακές τοπικές ενδυμασίες ανδρών και γυναικών της περιοχής. Το συγκεκριμένο κτήριο στεγάζεται στο αρχοντικό των Αφών Εμμανουήλ και διαθέτει σημαντική συλλογή από παραδοσιακές στολές της πόλης της Καστοριάς, καθώς και της ευρύτερης περιοχής. Η λειτουργία του, βασίζεται σε προσπάθεια του μουσικοφιλολογικού συλλόγου “ΑΡΜΟΝΙΑ”, ο οποίος εργάζεται και φροντίζει για τον εμπλουτισμό και τη συμπλήρωσή του.
Στο Δισπηλιό, το Οικομουσείο, ξεπερνά τα όρια μιας συμβατικής αρχαιολογικής έκθεσης και μετατρέπει την αρχαιολογική πληροφορία, σε χώρο που μπορεί κανείς να τη βιώσει. Σε μια έκταση 20 στρεμμάτων, που αναπαριστάνεται το οικοσύστημα ενός λιμναίου οικισμού, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περπατήσει πάνω στις ξύλινες πλατφόρμες του χωριού, να δει τα νοικοκυριά της 6ης χιλιετίας π.Χ. και να πλησιάσει τη ζωή των νεολιθικών κατοίκων. Η αναπαράσταση πλαισιώνεται από χώρους υποδοχής και αναψυχής και εκφράζει μια σύγχρονη μουσειολογική αντίληψη, βασιζόμενη στο επίπεδο χρήσης της αρχαιολογικής πληροφορίας.
Πολιτιστικές εκδηλώσεις
Σήμερα, οι κάτοικοι του νομού Καστοριάς, έχουν καταφέρει να διατηρήσουν αναλλοίωτα όλα τα ήθη και τα έθιμα του παρελθόντος. Η αναβίωση αυτή, πραγματοποιείται μέσα από οργανωμένες ομάδες, σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση και τους πολιτιστικούς φορείς. Χαρακτηριστικότερες εκδηλώσεις που αναβιώνουν παλαιότερα έθιμα, είναι το καστοριανό καρναβάλι (Ραγκουτσάρια 6-8 Ιανουαρίου), οι μπουμπούνες (αποκριάτικες φωτιές που ανάβονται στις γειτονιές με γλέντια και παραδοσιακούς χορούς) και η γιορτή του προφήτη Ηλία, τον προστάτη των γουνοποιιών.
Παράλληλα στις ήδη υπάρχουσες εκδηλώσεις, προστίθενται και νέες όπως τα “Ορέστεια”, η εβδομάδα του απόδημου Καστοριανού και ο πολιτιστικός Αύγουστος, ενώ το πρώτο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου διοργανώνεται στις όχθες του ποταμού Αλιάκμονα το «River Party», μια μεγάλη υπαίθρια εκδήλωση με συμμετοχή γνωστών καλλιτεχνών, που συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών από όλη την Ελλάδα.
Το γαλάζιο «στολίδι» της πόλης
Η λίμνη της Καστοριάς είναι ο πολυτιμότερος θησαυρός της πόλης, που τον απολαμβάνει ο επισκέπτης της αλλά και ο Καστοριανός, ως τόπο αναψυχής και ως κέντρισμα ρομαντισμού και αναπόλησης. Στις ακτές της λίμνης υπάρχουν αρκετές πλατείες και πάρκα. Στους ειδικά διαμορφωμένους αυτούς χώρους, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περπατήσει σε λιθόστρωτες διαδρομές και να θαυμάσει τη μοναδική φυσική ομορφιά της λίμνης, όλες τις εποχές του έτους.
Η λίμνη Ορεστιάδα της Καστοριάς, θεωρείται μορφολογικά η ωραιότερη λίμνη της Ελλάδας και έχει ανακηρυχθεί “Μνημείο Φυσικού Κάλλους” από το υπουργείο Πολιτισμού. Η φυσική λεκάνη της λίμνης, η οποία περικλείεται από βουνά εξαίρετης γεωμορφολογίας, αποτελεί έναν μοναδικό υδροβιότοπο μεγάλης σημασίας για τα υδρόβια αλλά και για τα αρπαχτικά πουλιά, που χρησιμεύει ως περιοχή αναπαραγωγής, διατροφής και διαχείμασης. Συντηρεί πλούσια ορνιθοπανίδα που περιλαμβάνει σπάνια και απειλούμενα είδη, όπως Λαγγώνα, Ροδοπελεκάνος, Αργυροπελεκάνος, Αργυροτσικνιάς, Χαλκόκοτα, Βαλτόπαπια, Χηνοπρίστης, Καλαμόκιρκος, Μουστακογλάρονο.
Στη λίμνη επίσης, διαβιούν πολλά είδη ψαριών, σε μεγάλους πληθυσμούς, και προσφέρεται για ψάρεμα τόσο με τις παραδοσιακές βάρκες στα βαθιά νερά όσο και με καλάμι στις ακρολίμνιες περιοχές.
Να μην παραλείψουμε…
Πριν αποχωρήσετε, να αγοράσετε ένα γούνινο σακάκι ή παλτό, για δωράκι. Επίσης, θα βρείτε ωραία διακοσμητικά είδη και παραδοσιακά υφαντά. Μην παραλείψετε να γευτείτε τις ντόπιες σπεσιαλιτέ γαρούφο και σαρμάδες, καθώς και πολλές ακόμη τοπικές νοστιμιές. Όσον αφορά το θέμα της διαμονής σας, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας καθώς υπάρχουν αρκετά ξενοδοχεία και πανσιόν που θα ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις σας.
