Με αυτόν τον όρο ονομάζουμε τα λειόκαννα με ολόκληρες φωτιές (sidelock) που όμως φέρουν το ελατήριο στο πίσω μέρος του μηχανισμού. Παρακάτω θα γνωρίσουμε τις τεχνικές διαφορές, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτών των όπλων.
Συνηθίζουμε να χωρίζουμε τα δίκαννα σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στα εξώσφυρα (κοκοροντούφεκα) και στα εσώσφυρα (τυφλά). Σε μια περαιτέρω ταξινόμηση, όλα τα εσώσφυρα δίκαννα, πλαγιόκαννα ή αλληλεπίθετα, ταξινομούνται με βάση το μηχανισμό τους, σε «όπλα με μισές φωτιές» ή boxlock, «όπλα με ολόκληρες φωτιές» ή sidelock και «όπλα με μηχανισμό επί σκανδάλης» ή καταχρηστικά blitz.
Η «αιρετική» ομάδα
Οι αμέτρητες πατέντες που έχουν περιβάλει την ιστορία του λειόκαννου έχουν δημιουργήσει πολλούς μηχανισμούς «ενδιάμεσους» ή εν πάση περιπτώσει μηχανισμούς που δυσκολεύεται κανείς μονολεκτικά να τους ταξινομήσει σε κάποιες από αυτές τις κατηγορίες. Και ο λόγος είναι ότι δεν αποτελούν καθαρόαιμο εκπρόσωπο κανενός από αυτούς τους τρεις τύπους όπλων. Κλασικό παράδειγμα είναι το σύστημα round action που έγινε πασίγνωστο από τη σκοτσέζικη φίρμα Dickson, το σύστημα με τις χειροκίνητες φωτιές (drop lock) που έγινε δημοφιλές από το ομώνυμο μοντέλο της αγγλικής εταιρείας Westley Richards, το σύστημα κυλιόμενου μηχανισμού που συναντάμε στα γαλλικά Darne και τα Charlin κ.λπ. Στο σημερινό άρθρο θα αναφέρουμε τις τεχνικές διαφορές, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας ομάδας λειόκαννων που δεν αποτελεί εξαίρεση στην ταξινόμηση που αναφέραμε στην αρχή, παραμένει όμως «αιρετική». Πρόκειται για όπλα με ολόκληρες φωτιές (sidelock) που όμως φέρουν το ελατήριο στο πίσω μέρος του μηχανισμού. Τα όπλα αυτά είναι γνωστότερα ως back action.
Η αξιολόγησή τους
Όσοι ασχολούνται με την ιστορία του λειόκαννου και τις ευρεσιτεχνίες του, θεωρούν δεδομένο ότι τα όπλα τύπου back action βρίσκονται σαφώς ψηλότερα από τα όπλα με μισές φωτιές (boxlocks), ως γνήσια sidelocks, αλλά καταλαμβάνουν τη χαμηλότερη θέση μεταξύ των υπολοίπων όπλων με ολόκληρες φωτιές (sidelocks). Η κατασκευή τους θεωρείται ευκολότερη, άρα μειωμένου κόστους. Η εμφάνισή τους κρίνεται από τους περισσότερους συλλέκτες και οπλογνώστες ως «αιρετική» αφού παραπέμπει στα κοκοροντούφεκα, με φωτιές σε σχήμα «πόδι αρνιού», όπως τα αποκαλούσαν οι Άγγλοι. Προσωπικά θεωρώ τα όπλα τύπου back action εξαιρετικά όμορφα και τα εξώσφυρα όπλα με φωτιές σε σχήμα «πόδι αρνιού» από τα ωραιότερα, ίσως, λειόκαννα που έχουν κατασκευαστεί ποτέ. Αυτή η αγάπη μου προς τα όπλα τού συγκεκριμένου μηχανισμού, με έσπρωξε να εξετάσω ιστορικά και τεχνικά τις ιδιαιτερότητες που έχουν και να διαμορφώσω τελικά την πεποίθηση ότι τα όπλα αυτά δεν είναι υποδεέστερα των υπόλοιπων sidelocks. Απλώς ξεφεύγουν από το κλασικό σχήμα φωτιάς και από την κλασική διάταξη μηχανισμού των παραδοσιακών αγγλικών sidelocks, με αποτέλεσμα να μην τους έχει αποδοθεί η θέση που τους αξίζει. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι στο λειόκαννο, εδώ και περισσότερα από 150 χρόνια, η Μεγάλη Βρετανία επιβάλλει την αισθητική, τα ποιοτικά στάνταρτς και τις ευρεσιτεχνίες της δικιάς της οπλοκατασκευαστικής ιστορίας. Όπως και να το κάνουμε, είναι ο αδιαφιλονίκητος leader των οπλοκατασκευών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, θετικό ή αρνητικό.
Συκοφαντημένα αλλά…
Αναφέρεται συχνά ότι τα όπλα τύπου back action, λόγω ακριβώς της θέσης που έχει το ελατήριο και η σφύρα, έχουν μια απειροελάχιστη καθυστέρηση πυροδότησης σε σύγκριση με ένα κλασικό sidelock, αυτό που τεχνικά ονομάζουμε bar action. Όμως, ουδέποτε αυτό έχει μετρηθεί, ή τουλάχιστον εγώ δεν έτυχε να δω ποτέ κάποια εμπεριστατωμένη μελέτη που να αποδεικνύει αυτή την καθυστέρηση. Επιπλέον η καθυστέρηση αυτή, μετρούμενη σε χιλιοστά του δευτερολέπτου, ελάχιστα μπορεί να επηρεάσει το όπλο στη χρήση του. Από την άλλη μεριά, δεν έχω δει να προβάλλονται επαρκώς τα πλεονεκτήματα που ανακαλύπτει κανείς σε ένα back action όταν το μελετήσει διεξοδικά.
…Πανίσχυρα
Πρώτα απ’ όλα είναι ένας μηχανισμός που ακριβώς λόγω του ότι είναι τοποθετημένος στο πίσω μέρος, αφήνει τη δυνατότητα στον κατασκευαστή να διαμορφώσει απόλυτα συμπαγές (μασίφ) το πρόσθιο μέρος της μπάσκουλας. Και αυτό σίγουρα δεν είναι αμελητέο. Το πρόσθιο μέρος της μπάσκουλας και συγκεκριμένα το σημείο που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το κάθετο τμήμα που έχει τις οπές εξόδου για τις βελόνες (τον καθρέφτη), είναι εκείνο που δοκιμάζεται περισσότερο κατά τη χρήση ενός όπλου. Η συντριπτική πλειονότητα των ρηγμάτων μιας μπάσκουλας, στις σπάνιες περιπτώσεις που κάποιο όπλο δεν αντέχει τις πιέσεις και παθαίνει ρήγμα στη βάση του, είναι ακριβώς κάτω από τον καθρέφτη και παράλληλα με αυτόν. Εκεί, λοιπόν, ένα δίκαννο τύπου back action, μπορεί να έχει το μεγαλύτερο δυνατό πάχος ατσαλιού και την απόλυτη στιβαρότητα. Αν κάποιοι αυτό το θεωρούν τραβηγμένο ως επιχείρημα αρκεί να αναλογιστούν ότι πολλοί μεγάλοι κατασκευαστές επέλεγαν συμβατικά δίκαννα με ολόκληρες φωτιές στις λειόκαννες οπλοκατασκευές τους, αλλά τα ραβδωτά τους δίκαννα γινόντουσαν με μηχανισμό τύπου back action. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Στα ραβδωτά δίκαννα είναι που η στιβαρότητα της κατασκευής μας ενδιαφέρει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο.
Παράγοντας μακροζωίας
Στο back action, ο κατασκευαστής δεν είναι υποχρεωμένος να αφαιρέσει μέταλλο από τη βάση εσωτερικά για να στεγάσει τα ελατήρια. Τα ελατήρια βρίσκονται πίσω. Επιπλέον, σε ένα δίκαννο τύπου back action δεν συναντάει κανείς μπροστά καμία οπή γιατί απλούστατα δεν στεγάζεται εκεί κανένας πίρος. Οι πίροι που συγκρατούν τα τμήματα του μηχανισμού βρίσκονται όλοι πίσω, ενδυναμώντας περαιτέρω το πρόσθιο τμήμα της μπάσκουλας που διατηρεί μόνο τους οπλιστήρες και κανένα άλλο εξάρτημα. Μία τεχνική λεπτομέρεια που όχι απλώς οδηγεί στη χρήση αυτού του μηχανισμού αλλά τον επιβάλλει, είναι τα σύγχρονα εμπροσθογεμή όπλα που κατασκευάζονται ως λειτουργικά αντίγραφα παλαιών όπλων.
Αυτά τα εμπροσθογεμή, εξώσφυρα κατά κανόνα όπλα, για λόγους οικονομίας κατασκευής αλλά και για μεγαλύτερη σιγουριά ως προς τη μακροζωία τους, κατασκευάζονται με σπιράλ ελατήρια. Κι εκεί χρειάζεται αρκετός χώρος για να τοποθετηθούν αυτά τα σπιράλ ελατήρια και η μετάδοση της κίνησης στις σφύρες γίνεται πολύ ευκολότερα όταν χρησιμοποιούμε μια οπίσθια τοποθέτηση αυτών των ελατηρίων, έναν μηχανισμό, δηλαδή, τύπου back action. Αν θέλει να δει κανείς στοιχεία από τη λειτουργικότητα ενός back action, αρκεί να δοκιμάσει σε ένα εξώσφυρο πλαγιόκαννο, με ελατήρια στο πίσω μέρος, να οπλίσει τις σφύρες και μετά να επαναλάβει την ίδια δοκιμασία σε ένα εξώσφυρο δίκαννο που έχει μπροστά τα ελατήρια. Θα διαπιστώσει ότι η όπλιση ενός back action γίνεται πολύ πιο γλυκά, αρμονικά και προοδευτικά. Αυτό δεν αποτελεί μόνο αισθητική παράμετρο, αλλά κυριολεκτικό παράγοντα λειτουργικότητας, μείωσης κραδασμών και φθορών και μακροζωίας του όπλου.
Αισθητική και προκαταλήψεις
Είναι σύνηθες να αντιμετωπίζουν οι λάτρεις του πλαγιόκαννου στα πονήματά τους τα όπλα τύπου back action ως άσχημα όπλα. Και βέβαια έχουν όλες τις δυνατότητες να αποδείξουν την περιφρόνηση των όπλων αυτών από τους μεγάλους κατασκευαστές. Όσοι από αυτούς κατασκεύασαν όπλα τύπου back action το έκαναν στα φθηνότερα μοντέλα της γκάμας. Κλασικό παράδειγμα η θρυλική λονδρέζικη φίρμα Holland & Holland που χρησιμοποίησε σύστημα τύπου back action στο φθηνό Holland & Holland, μοντέλο Dominion, όπλο που ιστορικά καθιερώθηκε και ως «όπλο των αποικιών». Κανείς δεν αναρωτήθηκε αν στις αποικίες, πέρα από το χαμηλό κόστος του μοντέλου Dominion, καθιερώθηκε και λόγω της απίστευτης αντοχής του σε σκληρή, συνεχή, πολυετή χρήση. Άλλες εταιρείες πάλι προτίμησαν να κατασκευάσουν όπλα τύπου back action που εξωτερικά να μην παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό σκαλοπάτι στο προφίλ της φωτιάς και να παραπέμπουν αισθητικά σε ένα συμβατικό sidelock, τύπου bar action.
Όποιος όμως έχει καταφέρει, χωρίς προκαταλήψεις, να παρατηρήσει ένα όπλο back action, να αξιολογήσει αισθητικά τις αναφορές του στα παλιά κοκοροντούφεκα με φωτιές σε σχήμα «πόδι αρνιού» και να ανακαλύψει την ιδιαιτερότητα που έχουν αυτά τα όπλα να επιτρέπουν στον κατασκευαστή να σχεδιάσει ελεύθερα το πρόσθιο τμήμα της βάσης τους, έχει νομίζω άλλη γνώμη. Κι εδώ, στο πρόσθιο τμήμα της βάσης και τη σχεδίασή του, νομίζω ότι πρέπει να αναφερθούμε αναλυτικά. Όντας μασίφ το πρόσθιο τμήμα της βάσης και έχοντας εξασφαλισμένη την απεριόριστη αντοχή τους, επιτρέπει στον κατασκευαστή να κυρτώσει εξωτερικά το κάτω μέρος της βάσης και να δώσει ένα αποστρογγυλεμμένο τελείωμα το οποίο αισθητικά παραπέμπει σε ένα όπλο τύπου round action το οποίο σύμφωνα με πολλούς (ακόμη και πολέμιους των back action) είναι το πιο φίνο και πιο αναβαθμισμένο αισθητικά σχέδιο λειόκαννου. Ακριβώς αυτή η κυρτότητα της βάσης κάνει πολλά όπλα τύπου back action να παραπέμπουν αισθητικά σε όπλα μικρότερου διαμετρήματος. Παρατηρώντας κανείς ένα όπλο back action από έναν καλό κατασκευαστή, έχει την αίσθηση ότι κάποιος προσάρμοσε 12άρες κάννες σε μια 20άρα μπάσκουλα, κάτι το οποίο φυσικά δεν συμβαίνει.
Οι διασημότεροι εκπρόσωποι
Το πιο γνωστό όπλο με μηχανισμό back action είναι αναμφίβολα το μοντέλο Dominion της Holland & Holland. Όμως και άλλες μεγάλες εταιρείες εμπιστεύτηκαν το σύστημα αυτό σε διάσημα μοντέλα τους. Η περίφημη φίρμα Lancaster κατασκεύασε τα περισσότερα πλαγιόκαννα με ολόκληρες φωτιές, που τις παρήγγειλαν, με μηχανισμό τύπου back action. Το ίδιο έκανε η W&C Scott στο θρυλικό μοντέλο της Crystal, το πλαγιόκαννο εκείνο που διέθετε ένα κυκλικό κρύσταλλο στο πλάι ώστε να βλέπει κανείς και να ελέγχει οπτικά αν οι σφύρες είναι οπλισμένες.
Μια αναμφισβήτητη αλήθεια
Κλείνοντας θα επιχειρήσω μια τεχνική ακροβασία και θα ήθελα πριν ο αναγνώστης με χαρακτηρίσει υπερβολικό ή ακραίο, να σκεφτεί την αλήθεια που εμπεριέχει. Σήμερα, στην εποχή της παντοδυναμίας των αλληλεπίθετων δικάννων, πάρα πολλά αλληλεπίθετα, παρά τα όσα έχουν ακουστεί για την οπίσθια τοποθέτηση των ελατηρίων, χρησιμοποιούν μηχανισμούς λειτουργίας που καταχρηστικά βέβαια και μόνο θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σαν back action. Δύο από τα σημαντικότερα και δημοφιλέστερα αλληλεπίθετα της ακριβής κατηγορίας, η σειρά SO της Beretta και τα μοντέλα 203Ε και 303Ε της Merkel, έχουν τοποθετημένα τα ελατήρια πίσω, άσχετα αν εξωτερικά οι φωτιές τους δεν παραπέμπουν σε όπλο back action, καθαρά για λόγους σχεδιαστικούς κι ενδεχομένως εμπορικούς. Δεν νομίζω ότι θα βρισκόντουσαν πολλοί από τους πολέμιους αυτού του συστήματος που θα αμφισβητούσαν την ύψιστη ποιότητα ενός SO3 ή ενός Merkel 303Ε…
