Η ομοιομορφία των σκαγιών αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη σωστή απόδοση των φυσιγγίων.
Του Παναγιώτη Τριβέλα
Στην περίπτωση που το φορτίο των σκαγιών περιέχει ποικιλία μεγεθών, η κατά μήκος διασπορά τους τείνει να αυξηθεί δυσανάλογα, καθώς τα μεγαλύτερα και ταχύτερα προσπερνούν τα μικρότερα αφήνοντάς τα όλο και πιο πίσω. Εξαιτίας αυτού του «προσπεράσματος» διαπιστώνεται επιπρόσθετα και αύξηση της κατά πλάτος διασποράς των σκαγιών, λόγω των αμοιβαίων συγκρούσεων και των διαταράξεων, που δημιουργούνται κατά τη διείσδυσή τους στα στρώματα του αέρα. Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί την εντύπωση ότι έρχεται σε αντίθεση με την τακτική αρκετών πασίγνωστων κατασκευαστικών οίκων φυσιγγίων, που διαθέτουν στην αγορά φυσίγγια με δύο ή με τρία διαφορετικά μεγέθη σκαγιών, μολύβδινων ή ατσάλινων. Στην περίπτωση των εξειδικευμένων αυτών φυσιγγίων, τα σκάγια είναι κατανεμημένα σε συγκεκριμένες διακριτές στρώσεις και όχι αναμεμιγμένα τυχαία. Ειδικότερα, το σύνολο των μικρότερων σκαγιών τοποθετείται στην κατώτερη στρώση και το σύνολο των μεγαλύτερων στην ανώτερη.
Μικρά και μεγάλα, ίδια ταχύτητα;
Κατά τη διάρκεια της πτήσης δεν παρατηρούνται «προσπεράσματα» και εκτροπές των σκαγιών, διότι τα μεγαλύτερα και ταχύτερα σκάγια καταλαμβάνουν την κεφαλή του σμήνους, ενώ τα μικρότερα και λιγότερο γρήγορα, την ουρά. Αυτά, όμως, τα τελευταία διατηρούν υψηλότερες ταχύτητες απ’ ό,τι συνήθως, οι οποίες σχεδόν «αγγίζουν» εκείνες των μεγαλύτερων σκαγιών της κεφαλής. Η εξήγηση του φαινομένου είναι προφανής: τα μεγαλύτερα σκάγια της κεφαλής, καθώς διασχίζουν την ατμόσφαιρα, δημιουργούν στο πίσω μέρος κάποιο κενό αέρος με αποτέλεσμα στα μικρότερα που ακολουθούν να μην ασκείται η συνηθισμένη αντίσταση. Έτσι κερδίζουν σε ταχύτητα και ενέργεια, παρέχοντας ταυτόχρονα ικανοποιητική πυκνότητα και ομοιομορφία στη συγκέντρωση, ώστε να είναι δυνατή η καταβολή θηραμάτων μέσων διαστάσεων. Θα πρέπει να προσθέσουμε ότι και σ’ αυτήν την περίπτωση αποδεικνύεται ότι, για να καταβάλουμε θηράματα σε μεγάλες αποστάσεις, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται «χονδρά» σκάγια, όχι ελαφρά φορτία σκαγιών μικρών διαστάσεων με αυξημένη αρχική ταχύτητα, όπως εσφαλμένα υποστηρίζουν ορισμένοι.
Τα επινικελωμένα σκάγια
Τα μολύβδινα σκάγια μπορούν να επενδυθούν (επιμεταλλωθούν) με ένα στρώμα-θωράκιση από διαφορετικό μέταλλο όπως χαλκό, χρώμιο, άργυρο, κάδμιο. Το νικέλιο όμως έχει αποδειχθεί το καταλληλότερο μέταλλο για το συγκεκριμένο σκοπό. Η λεπτή στρώση μετάλλου που επενδύει το μολύβδινο πυρήνα, επιτυγχάνεται με τη μέθοδο της ηλεκτρόλυσης. Τα επινικελωμένα και γενικότερα τα επενδεδυμένα σκάγια αποδεικνύονται σαφώς ανθεκτικότερα στη σύνθλιψη και στην τριβή, διαθέτουν εξαιρετική σφαιρικότητα και λεία επιφάνεια, με αποτέλεσμα να παρατηρείται μικρή σχετικά απόκλιση της τροχιάς τους και να αποδίδονται άριστες συγκεντρώσεις.
Για παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε ότι, με «μάλλινες» τάπες, τα επενδεδυμένα σκάγια επιτυγχάνουν ανώτερες συγκεντρώσεις κατά 5% έως και 10% από τα σκληρυμένα. Η συγκέντρωση μπορεί να αυξηθεί ακόμη περισσότερο, έως και 5% περίπου, εάν αντικατασταθεί η μάλλινη τάπα με πλαστικό βύσμα (συγκεντρωτήρα). Η συγκεκριμένη βελτίωση οφείλεται, ως γνωστόν, στη μείωση των τάσεων σύνθλιψης, λόγω της ελαστικότητας του βύσματος, όπως και στην ύπαρξη του κυαθίου, που προστατεύει τα σκάγια από την τριβή με το εσωτερικό της κάννης.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των επινικελωμένων σκαγιών είναι ότι δεν παραμορφώνονται σημαντικά καθώς διαπερνούν τον κορμό των θηραμάτων, με αποτέλεσμα να απαιτούν μικρότερη κινητική ενέργεια και να προκαλούν τραύματα μικρότερης έντασης σε σχέση πάντα με τα σκληρυμένα. Επειδή όμως συμβαίνει να διατηρούν υψηλότερη ταχύτητα και κινητική ενέργεια (λόγω της κανονικότητας της σφαιρικότητας) εισχωρούν σε μεγαλύτερο βάθος, οπότε γίνεται περισσότερο πιθανή η θραύση επιμηκών οστών, άρα και η άμεση καταβολή του θηράματος. Επίσης, λόγω της μικρότερης διασποράς τους, αποδίδουν πυκνότερες συγκεντρώσεις, με αποτέλεσμα το θήραμα να βάλλεται από ένα ή δύο επιπλέον σκάγια, εξασφαλίζοντας, όπως είναι αυτονόητο, καλύτερη φονικότητα.
Για να επιτευχθούν τα όσα αναφέρθηκαν, θα πρέπει το τελικό προϊόν να είναι άριστα κατασκευασμένο, δηλαδή να συνδυάζει επινικέλωση ικανοποιητικού πάχους, ώστε αφενός να μη μειώνεται αισθητά το σύνθετο ειδικό βάρος των σκαγιών και αφετέρου να εξασφαλίζεται η ικανή επιφανειακή σκληρότητα που θα μας δώσει καλύτερα βλητικά αποτελέσματα, σε συνδυασμό με όσο το δυνατόν καλύτερης σφαιρικότητας μολύβδινο πυρήνα (πριν την εργασία της επινικέλωσης). Συνήθως, είναι προτιμότερο η επινικέλωση να πραγματοποιείται σε σκάγια που έχουν παραχθεί μετά από ψυχρό πρεσάρισμα, επειδή διαθέτουν καλύτερη κανονικότητα του σχήματος (σφαιρικότητα) και της επιφανειακής τους λείανσης.
Η αρίθμηση των σκαγιών
Tα σκάγια κυνηγίου διακρίνονται με βάση το μήκος της διαμέτρου τους, σχηματίζοντας μία κλίμακα μεγεθών που χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένη αρίθμηση, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε μέγεθος διακρίνεται από κάποιον αριθμό ή γράμμα, ή συνδυασμό αριθμών και γραμμάτων.
Η αρίθμηση των σκαγιών είναι ένδειξη συμβατικού τύπου, που συμβαίνει να διαφέρει από κράτος σε κράτος. Μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν έχει εφαρμοσθεί διεθνής κλίμακα αρίθμησης των σκαγιών, κυρίως λόγω παράδοσης των κρατών εκείνων που χρησιμοποιούν δεκαδικό σύστημα και που η μεταβολή της διαμέτρου των σκαγιών δεν ακολουθεί σταθερή αριθμητική πρόοδο.
- Στη χώρα μας, οι κατασκευαστές σκαγιών ακολουθούν συνήθως την ιταλική νοοτροπία αρίθμησης, που αποδεικνύεται μία από τις πληρέστερες, διότι μεταξύ δύο διαδοχικών μεγεθών διαπιστώνεται διαφοροποίηση 0,2 χιλ. των διαμέτρων και διαφοροποίηση 0,6 χιλ. στην κλίμακα των ψήφων που περιλαμβάνονται από το νούμερο 5/0 και το νούμερο 11/0. Προκύπτουν, λοιπόν, 16 διαφορετικά μεγέθη στο διάστημα μεταξύ 1,5 χιλ. και 4,5 χιλ., δηλαδή από το νούμερο 12 έως το 4/0.
- Μέσα στο ίδιο διάστημα διαμέτρων, η γερμανική και γαλλική αρίθμηση διαθέτουν σταθερή πρόοδο 0,25 χιλ. και διαμορφώνουν κλίμακα 13 διαφορετικών μεγεθών.
- Η ιταλική αρίθμηση περιλαμβάνει επιπρόσθετα και τρία «ενδιάμεσα» μεγέθη, συγκεκριμένα το 9½, το 8½ και 7½, από τα οποία το νούμερο 7½ είναι δημοφιλέστατο τόσο στο κυνήγι όσο και στα σκοπευτήρια.
- Η αμερικανική αρίθμηση είναι ακόμη φτωχότερη από τη γαλλική, με κλίμακα που οι τιμές των διαμέτρων διαφέρουν μεταξύ τους από 1,52 χιλ. έως και 4,33 χιλιοστά.
(αρχείο περιοδικού “Κυνηγός & Φύση”)
