Του Χρήστου Χατζιώτη
Δεν είναι του παρόντος να κάνουμε μια σύγκριση ανάμεσα σε ένα υλικό σύγχρονο, όπως ο συγκεντρωτήρας ή οι τάπες πολυαιθυλένιου, και στα παραδοσιακά υλικά βυσμάτωσης. Σημασία έχει να δούμε την πραγματικότητα και να προσδιορίσουμε τα χαρακτηριστικά εκείνα του συγκεντρωτήρα και της τάπας πολυαιθυλένιου που συμβάλλουν στην ποιοτική κατασκευή ενός φυσιγγίου.
Η εκβιομηχάνιση και η διάδοση των πλαστικών ως «βολικών» και οικονομικών πρώτων υλών στις κατασκευές, είχαν ως αποτέλεσμα τη σχεδόν ολοκληρωτική επικράτηση του πολυαιθυλένιου χαμηλής πυκνότητας στην κατασκευή εμφρακτικών υλικών για γομώσεις του λειόκαννου. Τα νέα υλικά προσφέρονταν για απροβλημάτιστη χρήση στις σύγχρονες πια μηχανές γομώσεων και η βιομηχανία τα επέλεγε με ενθουσιασμό, απορρίπτοντας παραδοσιακά υλικά όπως τις μάλλινες τάπες, που η φύση της πρώτης ύλης τους, αλλά και οι μικροδιαφορές στην ομοιομορφία τους, τα καθιστούσαν πλέον προβληματικά. Η μαζικοποίηση της παραγωγής επέλεγε πολυαιθυλένιο!
“Επιβεβλημένη” επιλογή
«Νεωτεριστές» αρθρογράφοι, εμπορευόμενοι και απλοί κυνηγοί, υμνούσαν την «ελευθερία επιλογής» ανάμεσα σε δήθεν επαναστατικά νέα προϊόντα και συνέβαλαν, ακούσια ή εκούσια, στην επικράτησή τους και στην «επιβεβλημένη» και όχι ελεύθερη πλέον επιλογή τους. Οι παραδοσιακοί κυνηγοί εξ αντικειμένου μετατράπηκαν σε «κατάλοιπα παλιότερων εποχών» οι οποίοι, αν ήθελαν να παραμείνουν πιστοί στα υλικά που αγάπησαν, έπρεπε να συμβιβαστούν με τάπες από φυτικές ίνες, χαρτοπολτό κ.λπ., υλικά συχνά με αξιοθρήνητες ιδιότητες σε σύγκριση με την ποιοτική λιπασμένη μάλλινη τάπα του παρελθόντος. Η παραγωγή πυρίτιδων προσαρμόστηκε κι αυτή στη φύση των νέων εμφρακτικών υλικών. Οι αρχικές ταχύτητες των φυσιγγίων αυξήθηκαν σημαντικά (κερδίσαμε άραγε τίποτα από αυτό;), οι πιέσεις παρέμειναν συγκρατημένες (έχω την αίσθηση όχι πάντα) και η διαβόητη «ποικιλία» που προσφέρει στον καταναλωτή ελευθερία επιλογής, μεταφράστηκε σε υποχρεωτική κατανάλωση εμφρακτικών υλικών από πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας. Όσοι αρθρογράφοι και μελετητές της βλητικής συνέχισαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο να υπερασπίζονται τα πλεονεκτήματα της μάλλινης τάπας, μετατράπηκαν σε «κόκκινο πανί» για τις εταιρείες κατασκευής φυσιγγίων και εμφρακτικών υλικών.
Τα υλικά βυσμάτωσης
Θα ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι τρεις τουλάχιστον δεκαετίες μετά την επικράτηση του πολυαιθυλένιου στα υλικά βυσμάτωσης, εξακολουθεί η γκάμα ποιοτήτων τους να παραμένει τεράστια. Έχω ξαναγράψει ότι από όλα τα υλικά που συμμετέχουν στην κατασκευή ενός φυσιγγίου (τον κάλυκα, το καψύλλιο, την πυρίτιδα, το υλικό βυσμάτωσης και τα σκάγια), εκείνο που γίνεται αιτία για πολύ διαφορετικών ποιοτήτων φυσίγγια στη σημερινή αγορά, είναι το υλικό βυσμάτωσης. Η έρευνα και η βιομηχανία κατάφεραν να δημιουργήσουν πυρίτιδες αξιόπιστες στο σύνολό τους, αρκεί ο κατασκευαστής των φυσιγγίων να κοπιάσει για να εντοπίσει, μετά από δοκιμές, τη σωστή αναλογία πυρίτιδας και σκαγιών που πρέπει να χρησιμοποιήσει σε μια γόμωση. Τα καψύλλια έχουν πετύχει στις μέρες μας μια εκπληκτική ομοιομορφία στην ποσότητα εμπυρεύματος. Επιπλέον, ο οξειδωτικός βροντώδης υδράργυρος αντικαταστάθηκε από στιφνικό μόλυβδο και άλλα σύγχρονα υλικά που σαφώς υπερέχουν. Τα σκάγια παράγονται πλέον με απόλυτα ελεγχόμενη πρόσμειξη αντιμονίου στην απαιτούμενη σκληρότητα για κάθε χρήση και με αξιοζήλευτη σφαιρικότητα. Παρ’ όλα αυτά εξακολουθούν στην αγορά να κυκλοφορούν εμφρακτικά υλικά που επιτρέπουν μεγάλη διαφυγή αερίων, με αποτέλεσμα να καταστρέφουν και τους κόπους του κατασκευαστή και να ακυρώνουν την ποιότητα ενός φυσιγγίου που κατά τα άλλα γεμίστηκε με εξαιρετικές πρώτες ύλες. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που μπορούν να συνθέσουν σήμερα τον ιδανικό συγκεντρωτήρα;
Ο ιδανικός συγκεντρωτήρας
Το πρώτο ζητούμενο βρίσκεται στο σωστό συνδυασμό ποιοτικής πρώτης ύλης και σχεδίασης (σχήματος) του εμφρακτικού υλικού. Το πολυαιθυλένιο πρέπει να διαθέτει σωστή διατήρηση των φυσικών ιδιοτήτων του στην παρουσία απότομης αύξησης της θερμότητας, όπως συμβαίνει με τα καυτά αέρια που παράγονται από την καύση της πυρίτιδας. Αν ο βαθμός πολυμερισμού του δεν εγγυάται κάτι τέτοιο, όσο καλό σχήμα κι αν έχει δεν θα καταφέρει να συγκρατήσει με τη βάση του τα αέρια αυτά όσο χρόνο χρειαστεί και η διαφυγή αερίων θα έχει ως αποτέλεσμα ανομοιόμορφες πιέσεις, απώλεια ενέργειας και πάνω απ’ όλα εξαιρετικά κακή κατανομή, από την επίδραση που θα έχουν τα διαφυγόντα αέρια στη μάζα των σκαγιών. Αν πάλι η πρώτη ύλη είναι εξαιρετική αλλά το σχέδιο του συγκεντρωτήρα δεν είναι κατάλληλο και πάλι η διαφυγή αερίων δεν θα αποφευχθεί. Το μυστικό στη σωστή σχεδίαση του συγκεντρωτήρα βρίσκεται πριν και πάνω απ’ όλα στη βάση του (φούστα). Αυτή πρέπει να είναι μακριά και στην παρουσία απότομης πίεσης να παρουσιάζει ικανοποιητική «διάχυση», ώστε όσο αυξάνονται τα αέρια από την καύση της πυρίτιδας, τόσο να αυξάνεται ο βαθμός πρόσφυσης της φούστας του συγκεντρωτήρα στα τοιχώματα του κάλυκα.
Ο ρόλος των πτερυγίων
Μια άλλη ευεργετική ιδιότητα του συγκεντρωτήρα είναι η ύπαρξη πτερυγίων που προφυλάσσουν μέρος της κολώνας των σκαγιών από την άμεση επαφή και τριβή τους με τα τοιχώματα της κάννης. Αυτό βοηθά στη διατήρηση του σφαιρικού σχήματος των σκαγιών (στη μη παραμόρφωσή τους) και απαλλάσσει τον χρήστη του όπλου από την επώδυνη διαδικασία αφαίρεσης μολυβδώσεων από το εσωτερικό της κάννης, μετά το κυνήγι. Όμως, τα πτερύγια αυτά πρέπει να διαχωρίζονται εύκολα μεταξύ τους κατά την έξοδο του συγκεντρωτήρα από το στόμιο της κάννης και ει δυνατόν να διαχωρίζονται μερικώς και από τη βάση του συγκεντρωτήρα, προκειμένου να μη δημιουργούν τάσεις εκτροπής στη δέσμη των σκαγίων.
Το αμορτισέρ
Ένα σημείο που ελάχιστοι ελέγχουν στα υλικά βυσμάτωσης, αλλά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη σωστή ποιότητα της κατανομής, είναι το «αμορτισέρ» του συγκεντρωτήρα. Σε όλες τις εποχές και σε όλες τις γομώσεις, η ποιότητα των κατανομών των σκαγιών επιβαρυνόταν σημαντικά από την παραμόρφωση που υφίσταντο τα σκάγια που βρίσκονται στη βάση της κολώνας της γόμωσης κατά τη συμπίεση από το εμφρακτικό υλικό στην έναρξη της απότομης ώθησής τους προς το στόμιο της κάννης. Συναντώντας τα σκάγια αυτά την αντίσταση των υπολοίπων σκαγιών της γόμωσης και του κλεισίματος του φυσιγγίου, παραμορφώνονταν με αποτέλεσμα να υποβαθμίζουν την ποιότητα της κατανομής.
Ομαλή εκκίνηση
Αποκτούσε ανέκαθεν, λοιπόν, σημαντική ανάγκη η έναρξη της προσθιοκίνησης της κολώνας των σκαγιών να γίνεται όσο πιο ομαλά μπορούσε και επιπλέον το πάνω μέρος του εμφρακτικού υλικού να διαθέτει ικανοποιητική ελαστικότητα, προκειμένου να μειώνονται οι παραμορφώσεις των σκαγίων αυτών. Ο συγκεντρωτήρας δεν διαθέτει μικρότερη σκληρότητα από τη μάλλινη τάπα σε καμία περίπτωση και στερείται επομένως αυτής της ιδιότητας. Την αντικαθιστά, όμως, την απώλεια αυτή με την ύπαρξη του αμορτισέρ που, ανεκτικό στις πιέσεις, βοηθάει στην ομαλή εκκίνηση της προσθιοκίνησης των σκαγιών, συμβάλλοντας στη μείωση των παραμορφώσεων. Απαιτείται, βέβαια, να σχεδιάζεται και να κατασκευάζεται ο συγκεντρωτήρας με αντίστοιχη μέριμνα, διασφαλίζοντας ότι:
α. Το αμορτισέρ θα έχει ικανό μήκος ώστε να διαθέτει τη ζητούμενη ελαστικότητα.
β. Να σχεδιάζεται με σχήμα που η ελαστικότητα να βρίσκεται στα ζητούμενα πλαίσια γιατί αν παραμένει άκαμπτος ή σχετικά άκαμπτος δεν θα φέρει σε πέρας αυτή του την αποστολή. Αν πάλι παραμένει υπερβολικά ελαστικός στην παρουσία των πρώτων πιέσεων, θα συρρικνωθεί απόλυτα και θα μετατραπεί σε μια άκαμπτη μάζα πολύ μειωμένης ελαστικότητας.
γ. Πρώτη ύλη και σχεδίαση να επιλέγονται έτσι που να αποτρέπουν τη μονόπλευρη (πλευρική) παραμόρφωση και συμπίεσή του η οποία θα ήταν ολέθρια για την πορεία της βολής.
Για καλύτερες κατανομές
Σημαντικοί Γάλλοι μελετητές της βλητικής του λειόκαννου υπέθεσαν και υποστήριξαν αργότερα με πάθος (μετά από δοκιμές) ότι το σωστό και ευμεγέθες αμορτισέρ μπορεί να συμβάλει στην εκπληκτική βελτίωση της ποιότητας της κατανομής. Το πρόβλημα για άλλη μια φορά είναι ότι ανακοινώθηκαν και πάλι συμπεράσματα και όχι οι δοκιμές, οι πειραματισμοί και τα ποσοστά τους που θα συνέβαλλαν στην «κοινωνικοποίηση» της κατ’ ουσίαν επιστημονικής γνώσης της βλητικής. Η αρχική υπόθεση είναι εκείνη που έχει μεγάλο ενδιαφέρον στην παρούσα φάση. Ως γνωστόν, το αμορτισέρ αυξομειώνεται ως προς το μήκος του ανάλογα με το βάρος γόμωσης σε σκάγια και το συνολικό σχήμα του συγκεντρωτήρα, αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι τα περισσότερα φυσίγγια στις μέρες μας γεμίζονται σε κάλυκα των 70 χιλιοστών και όχι μικρότερο. Υπέθεσαν, λοιπόν, ότι οι εξαιρετικές κατανομές που δίνουν κάποια σκοπευτικά φυσίγγια, δεν οφείλονται μόνο στο μικρό ύψος της κολώνας των σκαγιών (που είναι σημαντικός παράγοντας για τις κατανομές), αλλά και στο πολύ μεγάλο αμορτισέρ που απαιτεί ο συγκεντρωτήρας τους προκειμένου να καλύψει το έλλειμμα ύψους της κολώνας των σκαγιών στον 70άρη κάλυκα. Δοκίμασαν, λοιπόν, να μειώσουν το ύψος του κάλυκα και να κατασκευάσουν πανομοιότυπες γομώσεις των 24 και των 28 γραμμαρίων σε σκάγια, με μικρότερο και μεγαλύτερο αμορτισέρ. Η διαφορά στην ποιότητα των κατανομών υπήρξε σημαντική. Κρατώντας όλους τους υπόλοιπους παράγοντες σταθερούς, τα φυσίγγια με μεγαλύτερο αμορτισέρ στο συγκεντρωτήρα τους, έδωσαν πολύ καλύτερες κατανομές.
